Ο κόσμος των μίντια, όπου γυροφέρνεις ψηφιακά τώρα που μιλάμε, δεν απέχει πολύ απ’ τον κόσμο και την φιλοσοφία της βιομηχανίας της μόδας. Έχει το haute couture και το high street του, τους ράφτες και τις μοδίστρες του -που κεντούν κυριολεκτικά- και τους είδα-φως-και-μπήκα. Στο κοινό θα αναγνωρίσεις κόσμο που μοιάζει πολύ με τους καταναλωτές των μίντια. Κάποιοι δεν θα βλέπουν την "καπαρντίνα σε νέα ανάγνωση" αλλά Βρετανούς αξιωματικούς του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, κάποιοι άλλοι ένα αδιάβροχο ένδυμα. Επηρεάζει ο κόσμος της μόδας την κοινωνία όσο τα μίντια; Μπορεί οχι. Οι εμπνεύσεις και οι στόχοι τους όμως, έχουν πολλά κοινά.

Είναι αλλοπρόσαλλη η εποχή που διανύουμε. Περίεργη. Κουβαλά μία έντονη μυρωδιά που αδυνατείς να την καθορίσεις. Με την αίσθηση, όχι με την όσφρηση. Την πρώτη κάνει να την εμπιστεύεσαι περισσότερο. Η ψηφιακή καθημερινή σου γύρα “ενημέρωσης” αλλάζει μυρωδιές, απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ. Απ’ τα φρου φρου στο μπαρούτι κι απ’ το μπαρούτι σε άλλοτε ερμητικά δωμάτια που ορθάνοιξαν τις πόρτες τους να πάρουμε μία διόλου σέξι μυρωδιά απ’ το εσωτερικό τους.

Ξεμείναμε από μεγάλες αφηγήσεις και είπαμε να γαντζωθούμε στις μικρές. Φαντάζουν πιο μυρωδάτες τώρα που άλλαξαν οι εποχές, η τεχνολογία, οι αλήθειες μας, τα... fake news μας.

<img src='/sites/default/files/imported_photos_inline/1568033589_4_kormoranos.jpg' alt='Ιανουάριος του '91 και το κοινό συγκλονίζεται μ' αυτή την φωτογραφία κορμοράνου βουτηγμένου στο πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου την οποία και δημοσίευσε το CNN. Αυτή η φωτογραφία, μαζί με άλλες, έγιναν το σύμβολο της απανθρωπιάς του Σαντάμ Χουσεϊν. Πέρασαν μήνες για να βγουν οι ορνιθολόγοι να δηλώσου την "post-truth" τους [που δεν την λέγανε έτσι τότε] και πως Ιανουάριο μήνα δεν υπήρχε περίπτωση να υπάρχουν κορμοράνοι στον Περσικό Κόλπο. Βγήκε μετά κι ένας δημοσιογράφος και παραδέχθηκε ότι οι κορμοράνοι της φωτογραφίας ανήκαν σε ζωολογικό κήπο κι είχαν περιλουστεί επίτηδες με πετρέλαιο για τις ανάγκες της φωτογράφησης. Τα "fake news" αυτά [που δεν τα λέγανε έτσι τότε] έκαναν την δουλειά τους. Αυτό το έλεγαν "προπαγάνδα".' class='img-responsive'/>

Σχετικά με τα fake news, που είναι πολύ της μοδός, ίσως να πρέπει να καταγραφεί: το να συζητάμε πως για την ασυδοσία στο διαδίκτυο φταίνε οι αντιδεοντολογικές/ψευδείς δημοσιεύσεις σε ιστοσελίδες και κοινωνικά δίκτυα, είναι σαν να λέμε πως φταίνε τα όπλα που γίνονται πόλεμοι. Στο απόλυτα άναρχο περιβάλλον του παγκόσμιου ιστού, βάλε και το Darknet μέσα στην εξίσωση, φαντάζει ανώφελο να μάχεσαι με αλήθειες-ανεμόμυλους.

Η ψηφιακή επανάσταση, αν έτσι θες να την περιγράψεις, συμπυκνώνει όλα όσα μας συστήθηκαν τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες. Και στην επανάσταση αυτή νευραλγικό ρόλο διαδραματίζει τόσο το διαδίκτυο όσο και τα μέσα/Μέσα που το φέρνουν κοντά μας. Σαραντάρισε ο παγκόσμιος ιστός και δεν παύουμε, κάθε τρεις και λίγο, να εντοπίζουμε -κι ενίοτε να βαφτίζουμε- όλα όσα φέρνει κοντά μας η ύπαρξή του και για τα οποία -surprise, surprise- δεν προνοήσαμε.

Στην εμβρυακή του φάση, το ίντερνετ οι προχωρημένοι το βάφτισαν “δημοκρατικό” ενώ αυτοί που δεν ήξεραν να συνδέσουν το καλώδιο, αρκέστηκαν με την περιγραφή “εργαλείο του σατανά”. Στην εφηβική του φάση ανακαλύψαμε όλοι μαζί πως να το κουβαλάς στην τσέπη και την τσάντα βολεύει και πως “άμα του κάνεις σωστή χρήση” -εδώ η καλή σοφία του λαού- είναι ό,τι πιο απαραίτητο. Σήμερα, στην ώριμή του φάση, με την αναρχία να δίνει μετα-εφηβικά ρέστα, αρχίσαμε -καθυστερημένα- τα βαφτίσια.

Ορολογίες όπως “fake news”, “post truth”, “post fact” και άλλα βαπτιστικά, όσο ελκυστικές για τους so-hot-right-now "νεο-αναλυτές" κι αν ακούγονται, δεν εξαργυρώνουν τίποτα άλλο παρά τις επιταγές του σύγχρονου μάρκετινγκ μιας ανέξοδης so-happening-right-now μοδάτης μιντιακής θεωρίας. Εξάλλου, το πρόθεμα “Μετά-” [Post-] είχε πάντοτε αυτή την ιδιότητα.

(embed: https://www.youtube.com/watch?v=Vqpzk-qGxMU) (caption: Τα "fake news" προυπήρχαν των τοποθετήσεων που τα έκαναν μόδα.)

Ανέκαθεν υπήρχαν μη επιβεβαιωμένες ή και ψευδείς ή και κατευθυνόμενες ειδήσεις και πληροφορίες που διοχετεύονταν στον Τύπο [γιατί περί αυτού πρόκειται]. Απ’ τα γεννητούρια του. Για να μην μπλέκουμε τα μπούτια μας, η “αλήθεια” και το “ψέμα” δεν είναι σημερινή υπόθεση στο μεγάλο ρόλερ κόστερ της ενημέρωσης. Άλλοτε ήταν κυβερνητική προπαγάνδα, άλλοτε εξυπηρετούσε επιχειρηματικά συμφέροντα, σήμερα μπορεί να ακροβατεί μεταξύ των δύο, με απώτερο σκοπό το κλικ σου.

Την “ψεύτικη πληροφορία” πάρε την τόσο μακριά, μέχρι την Τροία και τον Δούρειο Ίππο αν θες, αλλά ερχόμενος στο σήμερα θυμήσου πως ήταν στον μονόδρομο των παραδοσιακών Μέσων που γιγαντώθηκε. Σήμερα, στο ώριμο πλέον διαδίκτυο, απλά γδύθηκε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΔΩ: Κυβερνοασφάλεια και ελευθερία του ίντερνετ σε πρώτο πλάνο

Κοινωνικό και άναρχο μαζί ως προς την δομή και το περιεχόμενό του, το διαδίκτυο επιτρέπει και στον παραγωγό και στον χρήστη/καταναλωτή να κάνουν τα κουμάντα τους αναλόγως ως διπλοθεσίτες. Γιατί θυμηθήκαμε σήμερα, κι όχι χτες, πως θέλουμε αστυνόμευση αυτής της σχέσης είναι μία άλλη, μεγάλη ιστορία.

(embed: https://www.youtube.com/watch?v=7BJyAgU5Yr8) (caption: Η φετινή ταινία «The Ottoman Lieutenant», τουρκικής συμπαραγωγής, εξιστορεί ένα love story που λαμβάνει χώρα ανάμεσα στο 1914 και το 1915. Την ίδια περίοδο συμβαίνει και μια γενοκτονία η οποία δεν παρουσιάζεται ως τέτοια [γενοκτονία των Αρμενίων] αλλά ως ένα ατυχές, πλην αναπόφευκτο συμβάν στο πλαίσιο ενός πολέμου που έβλαψε το ίδιο Αρμενίους και Τούρκους. Το "post-truth" της ταινίας αυτής, ποια αστυνομία αλήθειας θα το καθορίσει;)

Εταιρίες όπως οι Modzilla, Google, Facebook και άλλες, αποφάσισαν κανονικά και με τον νόμο, να πασπατέψουν τον ανοικτό κώδικα που αλήτεψε για χρόνια χωρίς πατέντες και επιβολές αρχίζοντας με τους αλγόριθμους που αφορούν περισσότερο το εμπορικό κομμάτι, και έχοντας επιπλέον ενεργό ρόλο και στον έλεγχο της ροής των πληροφοριών, δικαιολογώντας το όχι ως προτεραιότητα της εκάστοτε εταιρίας-παροχέα αλλά ως ανάδειξη των προσωπικών ενδιαφερόντων του χρήστη. Ίσως να πρέπει να το επαναλάβουμε πως αυτό δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο στο εμπορικό κομμάτι και ο καθένας μπορεί να καταλάβει. (caption: Το Full Fact προσδιορίζεται ως... charity με βάση του το Λονδίνο και στόχος του είναι να τσεκάρει και να διορθώνει γεγονότα στον Τύπο. )

Η αστυνόμευση των πολύ μοδάτων “fake news” έρχεται ως συνέχεια, με λογισμικά όπως το Full Fact ή πλατφόρμες τύπου Cross Check που βοηθούν στον εντοπισμό των “ψεμάτων” και λειτουργούν ως ένα ανοσοποιητικό σύστημα κατά των ψευδών ειδήσεων, τρέχοντας να προλάβουν την μη εμφάνιση ειδήσεων/πληροφοριών στον παγκόσμιο ιστό.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι το ποιος και γιατί θα αναλάβει να δώσει κώδικα στην τεχνητή νοημοσύνη [γιατί χειροποίητα δεν γίνεται, καρδιά μου] να αναλάβει τον ρόλο του αστυνόμου; Να κατευνάσει την “κοινωνική αποσύνθεση” και άλλα κλισέ που προβάλουν ξανά-μανά οι εθνικά ανήσυχοι και οι μνηστήρες της αλήθειας; Και στην τελική, ποια είναι -επιτέλους- η αλήθεια; Κι αν την βρήκες, αφορά μόνο στο γεγονός που καταγράφεται ή θα ‘ρθεις μετά να αστυνομεύσεις και την ανάλυσή του; Θα εντοπίσεις κι εκεί το “ψεύδος” και θα προβάλεις την “μετα-αλήθεια”; Μπαίνουν όλα τα “fake news” στον ίδιο κουβά; Κι αν “ναι”, ποιος είναι αυτός που θα υποδείξει εκείνη την μία και απόλυτη αλήθεια;

Ο νεοφιλελέ φερετζές της αλήθειας είναι χαρακτηριστικό της βιομηχανίας του θεάματος, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής.

Τώρα που μιλάμε για να παρακολουθήσεις ένα τραγούδι στο Youtube είσαι αναγκασμένος να παρακολουθήσεις έστω για λίγα δευτερόλεπτα μία διαφήμιση, αν κλικάρεις σε συγκεκριμένης θεματολογίας είδηση, θα την δεις να εμφανίζεται πιο τακτικά στο Facebook σου, αν αναζητήσεις το οτιδήποτε στο Google πιθανότητα να αρκεστείς στις πρώτες δύο, άντε τρεις, σελίδες πληροφοριών, σύμφωνα με την κατάταξη που επέλεξε ο αλγόριθμος της εταιρίας. Αν η “αλήθεια” που ψάχνεις βρίσκεται στην σελίδα 23, tough luck, την έχασες.

(embed: https://www.youtube.com/watch?time_continue=3230&v=2C-zWrhFqpM) (caption: Σε ένα δωμάτιο γεμάτο από υπαλλήλους της Google, ο δημιοσιογράφος ρωτάει τον Noam Chomsky "How do you think Google can and should handle the fake news problem? [...]" και αυτός απαντά: "Well, by not contributing to it".)

Στον ψηφιακό κόσμο καλό είναι οι έτοιμοι να μας προστατεύσουν αστυνόμοι να βάλουν κι άλλα στην λίστα τους πριν καταλήξουν στο πως θα μας προστατεύσουν. Ας κοιτάξουν λίγο πιο πέρα απ’ την μύτη τους και ας μας πείσουν πως οι “αλήθειες” εξελισσόμενων τεχνολογιών όπως οι virtual και augmented-reality δεν θα αποτελούν μία “αλήθεια” από μόνες τους. Πώς το βίωμα μίας προσομοίωσης πραγματικότητας δεν θα καταγράφεται κι αυτό στην μνήμη και τις αισθήσεις μας ως αλήθεια. Πώς δεν θα αποτυπώνεται στις συνειδήσεις μας. Θα έχει μπάτσους και εκεί να μας φυλάνε;

Κάθε άνθρωπος, κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή κατασκεύαζαν και κατασκευάζουν τις δικές τους αλήθειες. Και σίγουρα αποτελεί δουλειά κοπιαστική, απ’ τον λιθοβολισμό στην Ιερά Εξέταση και τους αλγόριθμους, να σκαρφίζεσαι τρόπους να την επιβάλεις.

<img src='/sites/default/files/imported_photos_inline/1568033589_5_nevermind.jpg' alt='Η επίσημη σελίδα του συγκροτήματος Nirvana ανεβάζει το 2011 στην σελίδα της στο FB φωτογραφία απ' το θρυλικό album "Nevermind" με αφορμή την 20στή επέτειο κυκλοφορίας του. Το FB το αφαιρεί λίγη ώρα αργότερα γιατί ο κανονισμός της εταιρίας λέει πως δεν επιτρέπεται η δημοσίευση γυμνών φωτογραφιών.' class='img-responsive'/>

Αυτοί που φτιάχνουν αλήθειες όπως φτιάχνουν τα ψέματα σίγουρα δεν μπορεί να είναι οι αρμόδιοι για να στήνουν και να μανιπιουλάρουν δικαστήρια και αλγόριθμους. Αν συμφωνούμε πως η αλήθεια δεν είναι κάτι στατικό.

Η χειραγώγηση είναι πολύ πιο βιντάζ μόδα απ’ το διαδίκτυο. Δεν χρειάζεται προθέματα όπως το “μετα-”.

(embed: https://www.youtube.com/watch?v=zQ1_IbFFbzA) (caption: Μία απ' τις καλύτερες, αν όχι η καλύτερη, σκηνή απ' την ταινία "The Matrix" του 1999.)

Στην εποχή των μικρών και ασύμμετρων αφηγήσεων, του “όλα επιτρέπονται”, οι βαφτισμένες ως “ψευδείς ειδήσεις” δεν κάνουν τίποτα άλλο απ’ αυτό που έκαναν πάντοτε. Στοχεύουν και αφορούν σε ακροατήρια χαμηλής πολιτικής κουλτούρας και μυαλά ανελεύθερα. Αν το σύγχρονο σύστημα πιστεύει πως είναι η αστυνόμευση και ο αλγόριθμος της «μετα-αλήθειας» που θα φιξάρει το φιλοξενούμενο στο ψηφιακό σύμπαν πρόβλημα, πολύ λυπάμαι πως δουλειά δεν θα γίνει. Όχι περισσότερη απ’ αυτή που έγινε στα παραδοσιακά μέσα, μάλλον λιγότερη και δραματικά λειψή.

Οι μόδες πάνε κι έρχονται. Το ίδιο και η “αλήθεια”. Όπως την αντιλαμβάνεται, σε κάθε εποχή, ο κυρίαρχος λόγος.

Υπάρχει ένα χαριτωμένο δικαίωμα που ονομάζεται Right to be Forgotten. Ο καθείς μπορεί να σβήσει τον ψηφιακό του εαυτό σαν να μην υπήρξε ποτέ. Αυτός, που δήλωσε έκανε και έρανε, μπορεί να εξαφανιστεί εντελώς απ’ το διαδίκτυο για μία δεκαετία. Την επόμενη να εμφανιστεί με άλλα ρούχα μπροστά σε μια άλλη γενιά και να ζητήσει την ψήφο της. Ό,τι ξέμεινε απ’ τις ιδέες του θα βρίσκεται στην σελίδα 198 της Google αν δεν έχει ήδη απομακρυνθεί με το πρόσχημα της “μετα-αλήθειας” απ’ τους διαδικτυακούς μπάτσους. Την μόδα των fake news ή όπως αλλιώς θέλουμε να τα βαφτίσουμε, αξίζει να την εξετάσουμε. Εφ' όλης της ύλης όμως.