Οδηγώντας πρόσφατα μέσω Πάφου προς τον Κάτω Πύργο Τυλληρίας διέσχισα για πρώτη φορά στα τριανταδυό μου χρόνια τη διαδρομή που περνά έξω απ' τον στρατιωτικό θύλακα των Κοκκίνων. Ποτέ πριν δεν είχα πάει πέρα απ’ τον Πωμό, η πιο «μακρινή» απόσταση που είχα κάνει ήταν μέχρι το Παράδεισος μπαρ, στο οποίο κάθε Αύγουστο εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια γίνεται το πολύ τζαζ φεστιβάλ.

Την κλισέ ατάκα «ακριτική Τυλληρία και τα προβλήματα των κατοίκων της» την είχα αποστηθίσει ακούσια όπως άλλες κυρίαρχες στο εθνικό υποσυνείδητο ρίμες, φάση «η θάλασσα θα είναι αρχικά ήρεμη μέχρι λίγο ταραγμένη αλλά αργότερα θα καταστεί λίγο ταραγμένη» ή το «αγωνιζόμαστε για μια λύση με μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια, μια διεθνή προσωπικότητα» μπλα μπλα μπλα.

Άρχισα ωστόσο να διαπιστώνω ιδίοις όμμασι τι συμβαίνει στην περιοχή, μόλις πέρασα τον Παχύαμμο και για να φτάσω στον προορισμό μου που ήταν ο Πύργος έπρεπε υποχρεωτικά ν’ αλλάξω πορεία και να σταματήσω να απολαμβάνω την τόσο ριφρέσινγκ πλάι στη θάλασσα διαδρομή. Μια απόσταση δηλαδή που οδικώς μπορείς να ξεπετάξεις σ’ ένα τεταρτάκι την κάνεις υποχρεωτικά σε σαραντάλεπτο και βάλε, αφού πρέπει ν' αποφύγεις τον απρόσιτο παράκτιο θύλακα των Κοκκίνων και να οδηγήσεις μέσα στα βουνά.

Κόκκινα, μια ορεινή, παραθαλάσσια και φυσικά άγρια περιοχή, που αποτελεί τουρκική στρατιωτική βάση κλεισμένη με συρματόπλεγμα και περιτρυγιρισμένη από εδάφη που ελέγχουμε εμείς.

Η περιοχή είναι σαν μια μουσειακή, παγωμένη και συμβολική εικόνα του κυπριακού ζητήματος

Αυτό που αντικρίζει μπροστά του ο νέος σε ηλικία ταξιδιώτης που δεν έχει ζήσει τα γεγονότα και που όταν φτάνει στα Κόκκινα αναγκαστικά πρέπει να αλλάξει πορεία είναι σαν μια παγωμένη και συμβολική εικόνα του κυπριακού προβλήματος, μου εκμυστηρεύεται γνωστός ακαδημαικός, ερευνητής. Ιστορικά μιλώντας ολόκληρη η χερσόνησος της Τηλλυρίας είναι μια απ΄ τις περιοχές όπου στο παρελθόν υπήρξε μεγάλη κοινότητα λινοβαμβάκων, μια μερίδα του μουσουλμανικού πληθυσμού που προήλθε από τους χριστιανούς που θέλησαν να αποφύγουν τη φορολογία τόσο από τους Οθωμανούς όσο και απ' την εκκλησία. Μιλάμε επομένως για μια περιοχή με πλούσια δικοινοτική ιστορία, τόσο σε ό,τι αφορά στην ειρηνική συνύπαρξη όσο και σε ότι αφορά στις .... συγκρούσεις, που σήμερα έμεινε ως ένα μουσείο να θυμίζει τι έγινε στο παρελθόν.

ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΚΑΙ ΠΟΤΕ

Σύμφωνα με υπό δημοσίευση έρευνα του τουρκολόγου Νίκου Μούδουρου, «τα Κόκκινα ήταν μια στρατηγικά σημαντική περιοχή που επέτρεψε τη μεταφορά πυροβολικού από την Τουρκία στα τουρκοκυπριακά γκρουπ των μουτζαχίντ. Η γεωγραφική αυτή σημασία των Κοκκίνων υπήρξε ο βασικός λόγος που την άνοιξη του 1964 ελληνοκυπριακές ένοπλες δυνάμεις άρχισαν να εγκαθίστανται εκεί. Σκοπός ήταν ο πλήρης έλεγχος της περιοχής για να αποφευχθεί η εισαγωγή οπλισμού από την Τουρκία. Ταυτόχρονα, η τουρκοκυπριακή ηγεσία σε συνεργασία με την Άγκυρα κινητοποιούσε τουρκοκύπριους φοιτητές που σπούδαζαν στην Τουρκία με σκοπό τη δημιουργία ενός ένοπλου πυρήνα που θα μπορούσε να διατηρεί τον έλεγχο των Κοκκίνων».

Τα μέσα της δεκαετίας του 60’ στην Κύπρο είναι μια εποχή στην οποία οι τουρκοκύπριοι δεν συμμετέχουν πια στο κράτος και ένοπλες ομάδες λειτουργούν παράτυπα και στις δύο κοινότητες. Τα γεγονότα της Τυλληρίας, που αποτέλεσαν την τελευταία μεγάλη αντιπαράθεση των συγκρούσεων εκείνης της περιόδου έγιναν από τις 6 μέχρι τις 10 του Αυγούστου του 1964. Ένοπλοι ελληνοκύπριοι είχαν αποπειραθεί να καταλάβουν τον Λορώβουνο που είναι το ψηλότερο βουνό της περιοχής με αποτέλεσμα όλοι οι τουρκοκύπριοι να διαφύγουν μαζικά στα Κόκκινα. Τότε και για πρώτη φορά η Τουρκία βομβαρδίζει την Κύπρο με τη χρήση βομβών ναπάλμ.

Με μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών αναγκάζονται τα δύο μέρη σε ανακωχή και επιτυγχάνεται συμφωνία βάσει της οποίας για να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί έπρεπε οι ελληνοκύπριοι να σταματήσουν την ένοπλη επίθεση. Να σημειωθεί δε πως ήταν η δεύτερη φορά στην Ιστορία που Σοβιετική Ένωση και ΗΠΑ συμφωνούσαν σ’ ένα θέμα στην ευρύτερη περιοχή. Έκτοτε εκείνη η περιοχή έχει κλείσει και είναι σαν ένα παγωμένο μουσείο υπό την επιτήρηση του ΟΗΕ και υπό τον έλεγχο των τουρκοκυπρίων και του τουρκικού στρατού.

Όταν μερικά χρόνια αργότερα, το 1974 γίνεται χαμός και ο τουρκικός στρατός προελαύνει, ο τουρκοκυπριακός αυτός θύλακας θα μπορούσε να είχε καταληφθεί από τους ελληνοκύπριους αλλά δεν υπήρχε χρόνος για επίθεση ούτε καν σε ένα εγκαταλελειμμένο ουσιαστικά χωριό. Παρατηρείται επομένως σήμερα η παραδοξότητα ο θύλακας των Κοκκίνων να είναι το μόνο τουρκοκυπριακό κομμάτι που βρίσκεται εντός περιοχής που ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Στο ξέσπασμα των δικοινοτικών ταραχών, προστίθεται στην έρευνα του κ. Μούδουρου, από τον Μάρτη μέχρι τον Ιούνιο του 1964 μικρά ένοπλα γκρουπ 500 περίπου ατόμων άρχισαν να φθάνουν μυστικά από την Τουρκία στα Κόκκινα. «Οι πρώτες συγκρούσεις έλαβαν χώρα στις 6 Αυγούστου του 1964 και στις 8 του ιδίου μήνα οι ελληνοκύπριοι προχώρησαν σε αντεπίθεση εξαναγκάζοντας μεγάλη μερίδα του τουρκοκυπριακού πληθυσμού της Τυλληρίας να καταφύγει και να περιοριστεί στα Κόκκινα».

έτυχε 25 άνθρωποι να μοιραστούν ένα ψωμί και να προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή με λίγο χυλό

Άλλο απόσπασμα στην έρευνα Μούδουρου αναφέρει πως με το τέλος των συγκρούσεων τον Σεπτέμβριο του 1964, η αντίστροφη μέτρηση για τους τουρκοκύπριους που είχαν μείνει μέσα στο θύλακα θα ξεκινούσε. «Ήταν τώρα περικυκλωμένοι από τους πάντες, εγκαταλελειμμένοι και αποκομμένοι από κάθε είδους βοήθεια, πληροφορία και πόρους. Η οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα είχε τερματιστεί πλήρως και η πείνα και η φτώχεια γίνονταν σταδιακά αφόρητες για τη γυμνή ζωή μέσα στον θύλακα. Όπως θυμάται ο Τurhan Korun, φοιτητής που είχε μείνει τότε μέσα στον θύλακα, εκείνες τις μέρες έτυχε 25 άνθρωποι να μοιραστούν ένα ψωμί και να προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή με λίγο χυλό» .

Μέσα σ’ αυτό το πρίσμα δεν είναι επομένως παράδοξο που εξέχουσες φιγούρες της τουρκοκυπριακής αριστεράς προέρχονται από τα Κόκκινα.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ Ασφαλώς, η επίσημη εκδοχή των δύο κοινοτήτων έχει δύο εντελώς διαφορετικά αφηγήματα. Οι μεν ελληνοκύπριοι βλέπουν τουρκοκυπριακή ανταρσία που ενθάρρυνε η Τουρκία και είχε ως μοχλό πίεσης τους εθνικιστές που ήθελαν τη διχοτόμηση. Για τους τουρκοκύπριους από την άλλη τα γεγονότα της Τυλληρίας ήταν η τελική επίθεση από τους ελληνοκυπρίους για να τους εξοντώσουν. Σύμφωνα με το δικό τους αφήγημα, οπισθοχώρησαν σε εκείνη την περιοχή, όπως οι Σουλιώτες με τους Τούρκους ένα πράγμα.

«Θέλουμε κι εμείς να φτιάξουμε μια μεγάλη δική μας σημαία που να φαίνεται στα Κόκκινα απέναντι» μου είχε πει ντόπιος φίλος απ' τον Πωμό, όταν επισκέφθηκα το Κοκομπλόκο μπιτς μπαρ που βρίσκεται πολύ κοντά στην ακτή του θύλακα, όπου πιστοί στην προσφιλή τους τακτική οι τούρκοι έχουν χαράξει μια μεγάλη σημαία πάνω στο βουνό.

Μικρό το νησί μας, πολλές όμως οι παράλληλες ανθρωπογεωγραφικές πραγματικότητες, φεύγοντας σκέφτηκα.