Κατά τη διάρκεια του 2018 το Τμήμα Φορολογίας έδωσε διευκρινήσεις και επέφερε αλλαγές σε σημαντικά ζητήματα, οι οποίες, εκ πρώτης όψεως, αποσκοπούν στο να συμβάλουν θετικά στην ασφαλή εφαρμογή της φορολογικής μεταχείρισης των συναλλαγών που εμπίπτουν στο τομέα του ΦΠΑ και στη δημιουργία νέων ευκαιριών αναφορικά με πρόσωπα που διατηρούν μόνιμη έδρα ή επιχειρηματική εγκατάσταση στη Δημοκρατία. Πιο συγκεκριμένα, το Τμήμα Φορολογίας διευκρίνισε το καθεστώς ΦΠΑ των εταιρειών συμμετοχών, ευρύτερα γνωστών ως holding companies, εκδίδοντας τις ερμηνευτικές εγκυκλίους 222 και 225 αντίστοιχα, ενώ διεύρυνε και τα κριτήρια συμμετοχής σε συγκρότημα εταιρειών για σκοπούς ΦΠΑ στη Δημοκρατία (ΕΕ 221).

Καθεστώς ΦΠΑ εταιρειών συμμετοχών

Εκδίδοντας τις ερμηνευτικές εγκυκλίους 222 και 225, όπως προαναφέρθηκε, και με γνώμονα το σκεπτικό του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όπως αυτό αναπτύχθηκε σε διάφορες σχετικές του αποφάσεις (π.χ. υποθέσεις , Larentia + Minerva mbH & Co. KG, Floridienne SA and Berginvest SA, Marle Participations Srl), το Τμήμα Φορολογίας καθόρισε και επίσημα τα κριτήρια που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη προκειμένου για τον ορθό προσδιορισμό της μεταχείρισης για σκοπούς ΦΠΑ των δραστηριοτήτων μίας εταιρείας συμμετοχών, όταν εμπλέκεται αποκλειστικά στην κατοχή μετοχών σε άλλες εταιρείες.

Κατά γενικό κανόνα, η συμμετοχή μιας εταιρείας στο μετοχικό κεφάλαιο άλλων εταιρειών με απώτερο σκοπό τη λήψη μερίσματος, δεν αποτελεί οικονομική δραστηριότητα για σκοπούς ΦΠΑ. Ως εκ τούτου, μια τέτοια εταιρεία όχι μόνο δεν έχει υποχρέωση, αλλά ούτε δικαίωμα εγγραφής στο Μητρώο ΦΠΑ της Δημοκρατίας και κατ’ επέκταση διεκδίκησης οποιουδήποτε φόρου εισροών επιβαρύνεται επί των επιχειρηματικών της δαπανών.

Εντούτοις, το συγκεκριμένο καθεστώς ΦΠΑ ενδέχεται να μεταβληθεί, εάν η εταιρεία συμμετοχών εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα στη διαχείριση των εταιρειών στις οποίες αποκτά μετοχές, συντονίζοντας τις υποθέσεις τους, καθοδηγώντας τα γεγονότα προς συγκεκριμένη κατεύθυνση και συμμετέχοντας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να επιτευχθεί από τη μητρική εταιρεία είτε άμεσα, μέσω της συμμετοχής μελών του διοικητικού της συμβουλίου στο αντίστοιχο διοικητικό συμβούλιο των θυγατρικών της εταιρειών είτε έμμεσα, π.χ. μέσω του διορισμού στο διοικητικό συμβούλιο συγκεκριμένης θυγατρικής μελών του διοικητικού συμβουλίου άλλης ελεγχόμενης θυγατρικής εταιρείας.

Ανεξάρτητα πάντως από το εάν μια εταιρεία συμμετοχών είναι άμεσα ή έμμεσα αναμεμειγμένη στη διαχείριση ή τη διεύθυνση των θυγατρικών της εταιρειών, προκειμένου μια τέτοια ανάμειξη να θεωρηθεί φορολογητέα συναλλαγή για σκοπούς ΦΠΑ θα πρέπει να είναι ευδιάκριτο το στοιχείο της αντιπαροχής, το οποίο δεν μπορεί να αντικατασταθεί με τυχόν μερίσματα που διανέμονται. Εφόσον δεν υπάρχει οποιαδήποτε χρέωση για τις υπηρεσίες διαχείρισης που παρέχονται προς τις θυγατρικές, ακόμα και εάν η εταιρεία συμμετοχών διαθέτει τους απαραίτητους ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους για την παροχή των υπηρεσιών αυτών ή αναθέτει την παροχή τους σε τρίτα πρόσωπα, εξακολουθεί να μη θεωρείται ότι ασκεί οικονομική δραστηριότητα και επομένως δε δικαιούται να εκπέσει οποιονδήποτε φόρο εισροών.

Μεταχείριση του μερίσματος για σκοπούς ΦΠΑ

Μπορεί το μέρισμα που διανέμεται σε μητρική εταιρεία να θεωρηθεί αντιπαροχή για τις υπηρεσίες διαχείρισης που παρέχει στις θυγατρικές της; Είμαστε της άποψης ότι το λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε στις ερμηνευτικές εγκυκλίους του Τμήματος Φορολογίας δημιουργεί ασάφεια και ενδεχομένως να έρχεται σε πλήρη αντίφαση με σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Μια τέτοια ασάφεια μπορεί λανθασμένα να οδηγήσει μερίδα φορολογούμενων στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι τα μερίσματα μπορούν, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να θεωρηθούν ως αντιπαροχή για παροχή υπηρεσιών διαχείρισης και με αυτό το σκεπτικό να προστρέξουν προς εγγραφή των εταιρειών αυτών στο Μητρώο ΦΠΑ προκειμένου είτε να διεκδικήσουν φόρο εισροών είτε να αποδώσουν φόρο εκροών σε σχέση με φορολογητέες υπηρεσίες που λαμβάνουν από μη Κύπριους προμηθευτές. Θεωρούμε ότι η μόνη περίπτωση προκειμένου τα μερίσματα να αποτελούν μέρος των φορολογητέων εισοδημάτων μιας εταιρείας συμμετοχών είναι η διανομή τους από εταιρείες τις μετοχές των οποίων εμπορεύεται η εταιρεία συμμετοχών, παράλληλα με τη συμμετοχή της στο μετοχικό κεφάλαιο των θυγατρικών της.

Εγγραφή συγκροτήματος για σκοπούς ΦΠΑ

Σύμφωνα με τον κανονισμό 32 της περί ΦΠΑ Νομοθεσίας ένα πρόσωπο μπορεί να συμμετάσχει σε συγκρότημα για σκοπούς ΦΠΑ εφόσον (α) είναι νομικό πρόσωπο το οποίο (β) έχει συσταθεί στη Δημοκρατία. Αντιλαμβανόμενο ότι η συγκεκριμένη διατύπωση του κανονισμού 32 ουσιαστικά απέκλειε από τη συμπερίληψη σε συγκρότημα εταιρειών οποιωνδήποτε άλλων προσώπων που ενδεχομένως διέθεταν μόνιμη εγκατάσταση στη Δημοκρατία, το Τμήμα Φορολογίας προχώρησε στην έκδοση της ΕΕ 221, μέσω της οποίας διευρύνθηκαν οι κατηγορίες των προσώπων που μπορούν να συμμετέχουν σε συγκρότημα εταιρειών για σκοπούς ΦΠΑ.

Αποφασίστηκε λοιπόν ότι πλέον σε συγκρότημα εταιρειών με έδρα τη Δημοκρατία μπορούν να συμμετέχουν (α) οι μόνιμες εγκαταστάσεις στη Δημοκρατία νομικών προσώπων που έχουν συσταθεί εκτός Δημοκρατίας (π.χ. υποκαταστήματα), καθώς και (β) άλλες οντότητες που διατηρούν φυσική παρουσία και ασκούν οικονομική δραστηριότητα στη Δημοκρατία, όπως π.χ. συνεταιρισμοί, κοινοπραξίες και φυσικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματικές δραστηριότητες στη Δημοκρατία.

Υπενθυμίζεται ότι προκειμένου για τη συμμετοχή σε συγκρότημα εταιρειών, εκτός από την ιδιότητα του συμμετέχοντος μέλους, προαπαιτείται όπως ικανοποιούνται και οι λοιπές προϋποθέσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 4 του κανονισμού 32, δηλαδή η ύπαρξη (α) χρηματοδοτικών, (β) οικονομικών, καθώς και (γ) οργανωτικών δεσμών (π.χ. έλεγχος όλων των μελών του συγκροτήματος από κοινό πρόσωπο, συναφείς εμπορικές δραστηριότητες των μελών, κοινή διοικητική διάρθρωση του συγκροτήματος).

*Senior Manager