«Τα παιδάκια στη ψηφιακή εποχή δεν αγγίζουν πράγματα»

«Τα παιδάκια στη ψηφιακή εποχή δεν αγγίζουν πράγματα»

«Τα παιδάκια στη ψηφιακή εποχή δεν αγγίζουν πράγματα»
Μέσω του Meet the Experts στο #deneinaisxoleio η καλή αρχαιολόγος Ελισάβετ Στεφανή τα βοηθά να χρησιμοποιούν τα χέρια τους συχνότερα

Φωτογραφίες Κυριάκος Χριστοδουλίδης

Πέρα από τη μάχιμη δράση στο πεδίο, η συμπαθής αρχαιολόγος Ελισάβετ Στεφανή πραγματοποιεί διδακτορική διατριβή γύρω από το συναρπαστικό θέμα των νεκροπόλεων της Αμαθούντας και των ταφικών εθίμων της αρχαιότητας. Συναντηθήκαμε με αφορμή την ένταξή της στο πρωτοποριακό πρόγραμμα Meet the Experts, που για πρώτη φορά φέτος τρέχει στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου.

Ελισάβετ μου καλησπέρα! Αλήθεια, πώς προέκυψε για σένα η δουλειά του εμψυχωτή στο Πολιτιστικό;

Προέκυψε κάπως τυχαία βασικά! Όλα άρχισαν μετά από παράκληση που είχα πέρσι από μια ξαδέλφη μου εκπαιδευτικό που δίδασκε σε τρίτη τάξη του δημοτικού, σε μια ηλικία δηλαδή όπου τα παιδιά εντάσσονται στο μάθημα της Ιστορίας και οι δάσκαλοι αρχίζουν να τους μιλάνε για την έρευνα και τις πρωτογενείς πηγές. Συζητώντας για πρωτογενείς πηγές τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ποιες είναι αυτές και ποιοι τις βρίσκουν. Εξ ου λοιπόν και ο αρχαιολόγος! Αποφάσισα λοιπόν από μόνη μου επισκεφθώ εθελοντικά μερικά σχολεία μιλώντας στους μαθητές για την αρχαιολογία και το επάγγελμά μας.

Όταν έπειτα ξεκίνησα να εργάζομαι στο Πολιτιστικό Ίδρυμα με μια σύμβαση ως αρχαιολόγος είχα μιλήσει στη διευθύντρια μας για τις παρουσιάσεις που είχα κάνει σε σχολεία. Τότε στο μεταξύ ήταν η περίοδος που στο Πολιτιστικό οργανώνονταν τα εκπαιδευτικά προγράμματα για την επόμενη χρονιά και η ιδέα του Meet the Experts άρεσε! Κάναμε συνεπώς αρχή με τον αρχαιολόγο! Φέτος δεν υπάρχουν ακόμη άλλα επαγγέλματα που να εντάσσονται στο πρόγραμμα στόχος όμως είναι όπως μελλοντικά ενταχθούν κι άλλες ειδικότητες, όπως για παράδειγμα ιστορικός τέχνης, συντηρητής, εικονογράφος, σχεδιαστής κλπ!

Πόσο συχνά κάνεις μαθήματα και σε τι ηλικίες;

Τα μαθήματα γίνονται μια φορά την εβδομάδα στο Πολιτιστικό Ίδρυμα και μία φορά σε Λεμεσό και Πάφο εναλλάξ. Μια εβδομάδα σε σχολεία της Λεμεσού και την επόμενη στο ξενοδοχείο Αλμύρα στην Πάφο, όπου μας παρέχεται αίθουσα και έρχονται μαθητές της επαρχίας.

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά τετάρτης, πέμπτης και έκτης δημοτικού, ηλικίες δηλαδή (9 με 12 ετών) όπου μπορούμε να εμβαθύνουμε περισσότερο και να αναπτύξουμε θέματα που τα παιδάκια στην τρίτη δημοτικού θα ήταν λίγο δύσκολο να παρακολουθήσουν.

Θίγονται θέματα όπως η αρχαιοκαπηλία που είναι μια σύγχρονη μάστιγα

Τι περιλαμβάνει η παρουσίασή σου;

Aρχικά γίνεται μια εισαγωγή μέσω ερωτήσεων που έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο σε PowerPoint ώστε να είναι διαδραστική. Ρωτώ τα παιδιά γενικά πράγματα και μου απαντάνε. Στις περιπτώσεις που δεν γνωρίζουν χρησιμοποιώ τη μαιευτική μέθοδο για να τους βοηθήσω και να τους καθοδηγήσω και σε άλλες περιπτώσεις τους εξηγώ. Αρχίζουμε πολύ απλά με το τι κάνει ένας αρχαιολόγος, πάμε στη μεθοδολογία που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες, τη σχέση της Αρχαιολογίας με την Ιστορία και γιατί οι δύο αυτές επιστήμες πάνε μαζί. Προσεγγίζουμε ακόμη πιο πρακτικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι αρχαιολόγοι στο πεδίο, κάτι που αποδεικνύεται πολύ ενδιαφέρον για τα μικρά παιδιά.

Το δεύτερο μέρος του μαθήματος επικεντρώνεται σ’ ένα case study: Τη μελέτη των ανασκαφών αρχαίων τάφων που είναι και το θέμα της διατριβής στο διδακτορικό μου. Μιλώ λοιπόν στα παιδάκια για την ανασκαφή των αρχαίων τάφων στην Κύπρο, τι ξέρουμε και τι έχουμε μάθει. Επικεντρωνόμαστε στην περίοδο από την Εποχή του Σιδήρου μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια.

Πώς αντιδρούν οι μικροί στο πρόγραμμα, τους αρέσει; Πόση ώρα διαρκεί;

Στην αρχή επειδή μιλούμε αρκετά για θεωρία και μεθοδολογία ίσως να μην δείχνουν πολύ ζωηρό ενδιαφέρον, αν και η πραγματικότητα είναι πως συμμετέχουν αφού συνεχώς τους υποβάλω ερωτήματα. Στο δεύτερο όμως κομμάτι όπου τους παρουσιάζω εικόνες από ανασκαφές που είχα συμμετάσχει και έχουν να κάνουν με τον θάνατο και τα ταφικά έθιμα συμμετέχουν ακόμη περισσότερο. Τους αρέσει. Είναι το κομμάτι στο οποίο τα παιδιά μετέχουν ενεργά και μαθαίνουν.

Αυτή η παρουσίαση διαρκεί περίπου μία ώρα, ανάλογα και με τις ερωτήσεις που μου κάνουν τα ίδια τα παιδιά.

Θίγονται επίσης θέματα όπως η αρχαιοκαπηλία που είναι μια σύγχρονη μάστιγα και έτσι τα παιδιά μαθαίνουν και κάτι που δεν είναι αυστηρά επιστημονικό αλλά έχει περισσότερο κοινωνικές διαστάσεις. Ακολούθως έχουμε μια εκπαιδευτική δραστηριότητα στον χώρο του Πολιτιστικού Ιδρύματος, όπου έχει δημιουργηθεί ένα πολύ όμορφο εργαστήρι στο οποίο τα παιδιά μπαίνουν μέσα και έχουν στη διάθεση τους είκοσι περίπου λεπτά για να έρθουν σε επαφή με το αντικείμενο. Έχουμε μπροστά μας κουτιά γεμισμένα με χώμα μέσα στα οποία βρίσκονται θαμμένα σπασμένα αγγεία. Σε ομάδες τριών με τεσσάρων, τα παιδιά αναλαμβάνουν πρώτα να τα ξεθάψουν και έπειτα να τα ξαναστήσουν με τη βοήθεια χαρτοταινίας!

Μίλα μας λίγο και για το #deneinaisxoleio ως σκεπτικό.

Είναι η μη τυπική εκπαίδευση, να εξηγείς στα παιδιά αυτό που προσπαθείς να επικοινωνήσεις, με πιο βιωματικό τρόπο. Εγώ για παράδειγμα ως αρχαιολόγος μπορώ να τους μιλήσω γι’ αυτά που έχω ζήσει και που έχω διαβάσει. Γι’ αυτά που έχω δει και γι’ αυτά που έχω πιάσει στα χέρια μου, όχι γι’ αυτά που έχω ακούσει. Συνεπώς συχνά εισπράττω ερωτήσεις πολύ πρακτικού ενδιαφέροντος όπως για παράδειγμα πόσο καιρό σας πήρε να σκάψετε έναν τάφο, πόσες μέρες μείνατε εκεί να παρακολουθείτε, πόσες μέρες χρειάζεται να συντηρηθεί ένα αγγείο κλπ! Ξεκινούμε από αυτά και συνεχίζουμε στο εργαστήρι.

Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο ενθουσιάζονται τα παιδιά όταν αγγίζουν τα αγγεία

Διάβασε επίσης: Τα μαθήματα στο Πολιτιστικό #deneinaisxoleio

Συμφωνείς ότι είναι πολύ σημαντικό, ειδικά για μικρά παιδάκια του δημοτικού, να έρχονται συχνότερα σε επαφή με τέτοιες βιωματικές μεθόδους παιδαγωγικής;

Σαφώς, σαφώς. Το έχουν ανάγκη. Στο δικό μου πρόγραμμα για παράδειγμα μετά από μια ώρα θεωρίας με το που θα τους πω ότι θα μπούμε στο εργαστήρι και θα γίνουν αρχαιολόγοι και εξερευνητές ξετρελαίνονται! Αποκτούν απίστευτη ενέργεια και θέληση να προσπαθήσουν.

Είναι επιπλέον και το θέμα της ομαδικότητας, αφού όλα τα παιδιά προσπαθούν να βοηθήσει το ένα το άλλο. Δεν είναι κάτι ατομικό όπως ατομικό δεν είναι άλλωστε σχεδόν κανένα επάγγελμα. Ο αρχαιολόγος πχ χρειάζεται τους βοηθούς του, το εργατικό προσωπικό, συναδέλφους με άλλη εξειδίκευση κλπ. Το ίδιο και με τα παιδιά, το ένα εντοπίζει το αγγείο, το άλλο το βοηθά να κολληθεί, παρατηρείται μια ομαδικότητα που την επιζητώ και την επιδιώκω.

Δεν μπορείς λοιπόν να φανταστείς πόσο ενθουσιάζονται τα παιδιά όταν αγγίζουν τα αγγεία! Πιστεύω ότι είναι κάτι που θα θυμούνται. Ακόμη όμως κι αν δεν θυμούνται την παρουσίαση μου ίσως τους μείνουν κάποιες από αυτές τις εικόνες. Στην επόμενή τους επίσκεψη σ’ έναν αρχαιολογικό χώρο θα μπορούν ίσως να ταυτίσουν κάποια πράγματα και να καταλάβουν κάτι περισσότερο.

Τι πιστεύεις για την ευρύτερη δουλειά που γίνεται στο Πολιτιστικό;

Από τους βασικούς στόχους και οράματα του Πολιτιστικού είναι η παιδεία και η εκπαίδευση. Κάτι που φέτος θεωρώ πως έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί. Κατορθώσαμε να φέρουμε κοντά στις επιστήμες του καθενός από εμάς τους εμψυχωτές τα παιδιά. Δεν είναι σχολείο, αφού δεν έχει την έννοια του πάμε να κάνουμε ένα μάθημα πάλι. Δεν βαριούνται! Πάντοτε φεύγουν με κάτι. Ακόμη κι όταν εμείς πάμε στα σχολεία και είναι μέσα στις τάξεις τους δεν τους ενοχλεί που μπορεί να χάσουν ακόμη και τα αγαπημένα τους μαθήματα όπως είναι η γυμναστική, η τέχνη και η τεχνολογία. Πρόκειται για μια προσέγγιση που υποδεικνύει πως δεν είμαστε δάσκαλοί σας, ήρθαμε εδώ για να βιώσουμε κάτι καινούριο.

Σημαντικό είναι ακόμη πως όλοι οι εκπαιδευτές είμαστε νέοι άνθρωποι. Η ευκαιρία που δίνεται σε όλους εμάς τους νέους ερευνητές επιστήμονες να δουλέψουμε και να μην απογοητευόμαστε πως τα πτυχία μας έχουν μείνει στο ράφι.

Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να μοιραστείς σε σχέση με την αρχαιολογική μας παιδεία ως κοινωνία;

Αυτό που ακούω από τους εκπαιδευτικούς είναι ότι χαίρονται πολύ αφού μέσω του προγράμματος μας στο Πολιτιστικό τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν πράγματα που στην Ιστορία και μόνο μέσα από τα βιβλία δεν τα καταφέρνουν. Θυμάμαι προσωπικά για την αρχαιολογία πολύ λίγα πράγματα ήξερα ακόμη κι όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο να σπουδάσω Ιστορία και Αρχαιολογία.

Η επαφή μου επιπλέον με την κεραμική που είναι το πιο συνηθισμένο εύρημα που βρίσκουμε στις ανασκαφές έγινε εντατικοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που κάναμε ως πρακτική αφού τελείωσα το Πανεπιστήμιο. Τα παιδιά έχουν τώρα την ευκαιρία να έρχονται σε επαφή με αυτά, να τα αγγίξουν, να καταλάβουν πως τα βρίσκουμε. Εμείς δεν τα ξέραμε αυτά, η έννοια του αρχαιολόγου στην εποχή μας περιοριζόταν λανθασμένα στις περιπέτειες του Ιndiana Jones.

Η ευκαιρία που έχουν να αγγίζουν τα πράγματα είναι κάτι, που ιδιαίτερα στη ψηφιακή μας εποχή, δεν συμβαίνει συχνά

Ως ένα άτομο που έχεις εμβριθήσει στην Αρχαιολογία ποια θα έλεγες τέλος πως είναι η μεγαλύτερη γοητεία του επαγγέλματός σου;

Τα επιτεύγματα του παρελθόντος που δεν σταματούν ποτέ να μας ξαφνιάζουν! Δεν παύουν να μας προκαλούν εκπλήξεις και θαυμασμό γι’ αυτά που οι άνθρωποι είχαν καταφέρει να κάνουν τόσους πολλούς αιώνες πριν. Από το μικρότερο κομματάκι αγγείου μέχρι το μικρότερο θραύσμα πήλινου ειδωλίου, από τη μικρότερη τεχνική μέχρι τη μεγαλύτερη τεχνογνωσία που κρύβεται πίσω από τα ευρήματα.

Όλη αυτή η γοητεία της επαφής με τον αρχαίο κόσμο είναι κάτι που θέλουμε να μάθουμε και στα μικρά παιδιά. Η ευκαιρία που έχουν να αγγίζουν τα πράγματα είναι κάτι, που ιδιαίτερα στη ψηφιακή μας εποχή, δεν συμβαίνει συχνά.

H Eλισάβετ Στεφανή είναι απόφοιτος Ιστορίας και Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και έχει εξειδικευτεί στη διαχείριση αρχαιολογικών και πολιτιστικών αγαθών στο πανεπιστήμιο της Σιένα στην Ιταλία. Αυτήν την εποχή δουλεύει για τη διατριβή του διδακτορικού της που ως θέμα έχει: «Οι νεκροπόλεις της Αμαθούντας, τοπογραφία, τοπολογία και ταφικά έθιμα της αρχαιότητας».

Loader