Καταπληκτικά είναι τα νέα για την αναβίωση της αραβικής διαλέκτου της Κύπρου, αφού πριν από λίγες μέρες ολοκληρώθηκε το πρώτο εγχειρίδιο διδασκαλίας της Σάννα, όπως ονομάζεται η διάλεκτος.

Σάννα ονομάζεται συγκεκριμένα η κυπριακή μαρωνίτικη διάλεκτος, που αποτελεί αμάλγαμα έξι διαφορετικών γλωσσών, αφού διατηρεί στοιχεία της αραμαϊκής, της ελληνικής, γαλλικής, συριακής, ιταλικής και τουρκικής.

Σύμφωνα με το Kormakitis Net, το εγχειρίδιο αυτό  που έχει ονομαστεί Sanna A1 είναι καρπός πολυετούς προσπάθειας της ερευνητικής ομάδας του ΥΠΠΑΝ που εργάζεται για την αναβίωση της κυπριακής Αραβικής και το πρώτο από μια σειρά εγχειριδίων που πρόκειται να ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια.

Το εγχειρίδιο που είναι οργανωμένο σε 7 ενότητες, απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 6/7 έως 13/14 χρόνων και είναι σχεδιασμένο σύμφωνα με τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις της διδασκαλίας γλωσσών. Λαμβάνει επίσης υπόψη τις προδιαγραφές του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις Γλώσσες προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες της κυπριακής Αραβικής και το κοινό προς το οποίο απευθύνεται.

Τα διδακτικά περιεχόμενα παρουσιάζονται με εύπεπτο για το νεαρό κοινό τρόπο και εμπλουτίζονται με ποικιλίες δραστηριότητες, επιτραπέζια και διαδικτυακά παιγνίδια, παζλ, κ.ά., διαθεματικές και συνεργατικές δραστηριότητες που έχουν στόχο να κάνουν τη διαδικασία μάθησης της γλώσσας όσο πιο ευχάριστη γίνεται. Στο υλικό έχουν επίσης ενσωματωθεί τραγούδια και ποιήματα στη Σάννα και φωτογραφικό υλικό από τον Κορμακίτη.

Τη Σάννα έφεραν στην Κύπρο πριν από 700 χρόνια οι Μαρωνίτες που έφθασαν στο νησί. Αρχικά για τη γραφή της χρησιμοποιούνταν αραβικοί χαρακτήρες. Δείγματα της Σάννα με αραβικούς χαρακτήρες διασώζονται σε ξύλινη πόρτα του Φραγκισκανικού Μοναστηριού της Ιερής Καρδιάς του Ιησού, στον Κορμακίτη.

Πλέον και στην προσπάθεια διατήρησής της χρησιμοποιείται το λατινικό αλφάβητο. Για χρόνια η Σάννα χρησιμοποιείτο μόνο προφορικά και μεταφερόταν από γενιά σε γενιά. Το 2002 η Σάννα ψηφίστηκε ως σοβαρά απειλούμενη γλώσσα και το 2011 εντάχθηκε στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Γλωσσών της ΟΥΝΕΣΚΟ, αφού πλέον ομιλείται μόνο από τους κατοίκους του Κορμακίτη. Γι’ αυτόν το λόγο από το καλοκαίρι του 2008 άρχισε η διοργάνωση καλοκαιρινών σχολείων/κατασκηνώσεων στον Κορμακίτη για τη διδασκαλία της υπό εξαφάνιση γλώσσας σε παιδιά.

Ταυτόχρονα, το 2008 το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού συγκρότησε ειδική επιτροπή για την προστασία της. Μάλιστα Επιτροπή Ειδικών του Συμβουλίου της Ευρώπης σε έκθεσή της το 2009 επιδοκίμασε τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας για την ενίσχυση που πρόσφερε τόσο για την προστασία της μαρωνιτικής, όσο και της αρμενικής στην Κύπρο, οι οποίες αναγνωρίζονται ως μειονοτικές γλώσσες.

Σύμφωνα με την Μαριλένα Καρυολαίμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κύπρου, πρόκειται για μια γλώσσα που ανήκει στον πολιτισμικό χώρο της Κύπρου όπου οι ιστορικές συγκυρίες τη μετέφεραν στα μεσαιωνικά χρόνια μαζί με τα διαδοχικά κύματα μετανάστευσης από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία και τους Αγίους τόπους και διαμορφώθηκε όπως τη γνωρίζουμε σήμερα στη διάρκεια του 13ου και του 14ου αιώνα, όταν και στην υπόλοιπη Ευρώπη αναδύθηκαν και σταδιακά επιβλήθηκαν οι λαϊκές εκδοχές των ευρωπαϊκών γλωσσών που γνωρίζουμε σήμερα.

Η απουσία γραπτών κειμένων για το είδος της αραβικής που μιλούσαν οι Μαρωνίτες της Κύπρου, δεν μας επιτρέπει να πούμε πολλά πράγματα για τη μορφή που είχε στα μεσαιωνικά χρόνια, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι συνέκλινε πολύ περισσότερο από ότι σήμερα με την αραβική που μιλούσαν στη Μεγάλη Συρία και τη Μεσοποταμία από όπου πιθανότατα προέρχεται, όπως το ομολογούν οι γλωσσικές ιδιαιτερότητες που εντοπίζουμε σήμερα σε αυτήν.

Η απομάκρυνσή της όμως από τον αραβόφωνο χώρο και η επαφή της με τη μεσαιωνική ελληνική, και αργότερα με την κυπριακή μεσαιωνική, συμπληρώνει η κ. Καρυολαίμου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της ως ξεχωριστής ποικιλίας αραβικής στη διάρκεια των αμέσως επόμενων αιώνων, ούτως ώστε ο Estienne de Lusignan στο Χρονικό του που χρονολογείται στο 1580 να την αναφέρει ως ξεχωριστή και ισότιμη με άλλες γλώσσες της εποχής: «Σήμερα», γράφει, «μιλούν έντεκα διαφορετικά είδη γλωσσών, και πιο συγκεκριμένα Λατινικά, Ιταλικά, μια παραφθαρμένη μορφή ελληνικής, αρμενικά, κοπτικά, ιακωβίτικα, μαρωνιτικά, συριακά, ινδικά, ιβερικά, αλβανικά ή μακεδονικά και αιγυπτιακά».

Η σάννα συνδυάζει, λοιπόν, τη νεωτερικότητα που προέκυψε από τη διαφοροποίησή της λόγω της επαφής της με την ελληνική, με την παράδοση, λόγω των αρχαϊκών στοιχείων που διατήρησε και που τη συνδέουν με σημιτικές γλώσσες που μιλήθηκαν ευρέως πριν από την αραβική στην περιοχή της Μεσοποταμίας, όπως η αραμαϊκή.

Από αυτή λοιπόν την άποψη, υπερβαίνει το στενό πλαίσιο του κυπριακού χώρου και μας συνδέει με τον ευρύτερο χώρο των αραβόφωνων Χριστιανικών κοινοτήτων της Ανατολής αλλά και με τον ευρωπαϊκό χώρο όπου μαζί με τη μαλτέζικη αποτελούν τις δύο μοναδικές αραβικές γλώσσες που έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα.

Η διατήρηση της σάννα είναι λοιπόν έργο επωφελές και αναγκαίο όχι μόνο επειδή είναι μητρική γλώσσα της κοινότητας των Μαρωνιτών αλλά και επειδή υπερβαίνει τα κρατικά σύνορα και συνέχει διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις και κληρονομιά, αποδεικνύοντας έτσι πως μια μικρή γλώσσα μπορεί να έχει μεγάλη αξία.