Guest star, γράφει ο Βαγγέλης Γέττος

Θεσσαλονίκη, Κρατικό Θεάτρο Βορείου Ελλάδος, Μάρτιος 2019. Η παράσταση «Πυρκαγιές» του Ουαζντί Μουαουάντ συγκεντρώνει το έντονο ενδιαφέρον κοινού και της κριτικής. Στην αρχή της παράστασης, ένας νέος καταριέται τη μητέρα του φωνάζοντας «Γαμώ την Παναγία μου!». Η φράση αποτελεί την αφορμή για την παρείσφρηση στο θέατρο μελών της ακροδεξιάς οργάνωσης «Ιερός Λόχος». Έχοντας προηγουμένως ενημερωθεί για τη φράση αυτή, έχουν αγοράσει εισιτήρια, κάθονται ήσυχα στις θέσεις τους και περιμένουν τη στιγμή. Μόλις η φράση εκστομίζεται, οι φασίστες σηκώνονται και αρχίζουν να ωρύονται κατηγορώντας τους ηθοποιούς για ασέβεια προς τα θεία. Οι θεατές τούς γιουχάρουν και αυτοί αποχωρούν με την ουρά στα σκέλια. Σε συνέντευξη των ηθοποιών στην ΕΡΤ3 τις επόμενες μέρες, ένας από αυτούς θα σημειώσει περίπου το εξής: ‘’θα ήθελα να εξηγήσω σε αυτούς τους τύπους ότι ο άνθρωπος που βλαστημά στη σκηνή, δεν το κάνει στ’ αλήθεια. Παίζει θέατρο’’.

Εκείνο το περιστατικό μου θύμισε η υστερία του θεοκρατικού κατεστημένου σε βάρος του εκπαιδευτικού που φιλοτέχνησε τους περιβόητους πίνακες οι οποίοι θεωρήθηκαν «προσβλητικοί». Η υστερία του παπαδαριού, των πολιτικών τσιρακιών τους και των μικροαστών νοικοκυραίων, ίσως δεν έλαβε υπόψη ότι δεν μιλάμε για πράξεις «βανδαλισμού»: ο ζωγράφος δεν πήγε π.χ. σε κάποια εκκλησία να ζωγραφίσει κάποιο πέος ή να καρφώσει κάποιο ποδοσφαιρικό κασκόλ σε κάποια αγιογραφία, ούτε πέταξε περιττώματα σκύλου στον αρχιεπίσκοπο ή σε οποιονδήποτε άλλο φασίστα ηγέτη. Δεν απαιτείται να είναι κάποιος διδάκτωρ αισθητικής φιλοσοφίας για να αντιληφθεί τα παραπάνω. Απλώς πρέπει να μην είναι πρόβατο ή εγκάθετος.

Δεν έχω σκοπό να υπερασπιστώ καθαυτά τα έργα, γι’ αυτό και θα ξεκινήσω κάπως παράδοξα, σχολιάζοντας τους πίνακες με βάση τα προσωπικά μου αισθητικά κριτήρια, δηλαδή υποκειμενικά. Μου φαίνεται ότι οι δημιουργίες του εκπαιδευτικού αποτελούν έναν αχταρμά από ολίγον Banksy, βιαστικό εξαρχειώτικο mural και το επίμαχο πέος δίπλα στο σταυρό της έκθεσης Outlook του 2003 στην Ελλάδα που αποσύρθηκε (λογοκρίθηκε). Γενικά, οι δημιουργίες διατρέχονται από μία σχολική πρόθεση πρόκλησης εντυπώσεων και οι γραμμές τους παραπέμπουν σε μια αισθητική συνοικιακού πωλητητρίου πινάκων για μικροαστικά σαλονάκια. Δεν ξέρω αν ο δημιουργός εμπνεύστηκε από την παγκόσμια τάση αποκαθήλωσης συμβόλων που εξερράγη μετά την δολοφονία του Floyd στις ΗΠΑ. Έχω όμως την εντύπωση ότι ακόμα και αυτό να συμβαίνει, τα εν λόγω έργα  δεν εμπεριέχουν καν πράξη αλλά μόνο μια φαντασίωση εικονοκλαστικής ανατροπής. Γι’ αυτό πιστεύω ότι αισθητικά χωλαίνουν ενώ πολιτικά δεν βρίσκουν στόχο. Αυτά σε επίπεδο προσωπικών εντυπώσεων.

Από ’κει και πέρα, έχω την εντύπωση ότι το βαθύ κράτος της Κύπρου (Εκκλησία-Ακροδεξιά-Διαπλοκή) ξαναφοράει την ιρανική του μπούργκα και εξανίσταται για βαθύτερους λόγους από την απλή ενόχληση ενός γυμνού ή μηχανόβιου Χριστού. Αν εξετάσουμε τα έργα που δημοσιεύθηκαν αλλά και άλλα που δεν προβάλλονται, θα μπορούσαμε να τα εντάξουμε σε διάφορες κατηγορίες: εθνικού, κοινωνικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Ο σκύλος που αφοδεύει τον Γρίβα γρατζουνάει το ενωτικό ένστικτο («Ελλάς»).

Ο Χριστός-πρόσφυγας πίσω από συρματοπλέγματα ανασκάπτει το κοινωνικό-ταυτοτικό κενό («Έλληνες»). Ο παπάς με την αντιασφυξιογόνο μάσκα και το σκυλί που ουρεί τον Αρχιεπίσκοπο γδέρνουν τα θρησκευτικά στεγανά («Χριστιανοί»). Ο ζωγράφος ακουμπά το τρίπτυχο που από το 1950 μέχρι σήμερα κοστίζει στην Κύπρο ανθρώπινα θύματα, οικονομικές κρίσεις, συλλογικά δράματα, εθνικές καταστροφές: «Ελλάς - Ελλήνων – Χριστιανών». Και αυτό εξοργίζει τους ταγούς μας, ανεξαρτήτως αισθητικού αποτελέσματος. Και πολύ καλά τους κάνει. Και τους εξοργίζει όπως τους εξοργίζει οποιοσδήποτε θυμίζει την διάσωση του Γρίβα από τους Άγγλους το 1944 στο Θησείο όταν περικυκλώθηκε από τους αντάρτες του ΕΛ.ΑΣ. ή τις δολοφονίες αριστερών από μέλη της ΕΟΚΑ με την ανοχή του ιερατείου.

Η μόνη υποχρέωση της Τέχνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο είναι να παράγεται. Το να μιλήσουμε για χιλιοστή φορά για το δικαίωμα έκφρασης σε μια περίοδο που η Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί ένα μουσειακό απολειφάδι, έχει μεν την αξία του αλλά καταντά γραφικό, ειδικά όταν η αντίδρασή μας κατευθύνεται προς το βαθύ κυπριακό κράτος. Το target group όλων ημών, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι οι θρησκόληπτοι και οι φασίστες αλλά οι νέοι και οι νέες. Τα παιδιά που η υπερβολική πίεση της οικογένειας να δημιουργήσουν το ολόδικό τους, παρτάκικο και ατομικιστικό success story, τα φτάνει στο σημείο να πετάνε κοτόπουλα και κουνέλια από τα παράθυρα σχολείων. 

Το ζητούμενο λοιπόν της «προκλητικής τέχνης», ειδικά στην περίπτωση ενός εκπαιδευτικού, δεν μπορεί να είναι η «πρόκληση για την πρόκληση» αλλά η μεταλαμπάδευση σπίθας αμφισβήτησης στη νέα γενιά που συνθλίβεται μέσα σε ένα ακραίο συντηρητικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό μοντέλο και χειραγωγείται σε μεγάλο βαθμό από τυφλές λογικές τύπου ΕΛΑΜ, αντιεμβολιαστικού κινήματος, του κινήματος κατά της μάσκας κτλ. Η άσφαιρη πρόκληση που θα συγκινήσει μόνο τους «από ’δω» είναι ένα εύκολο σπορ. Η πρόσκληση σε αλλαγή, σε εμβάθυνση στην ιστορία, στην ανάλυση της φαυλότητας της σύγχρονης οργανωμένης Εκκλησίας και της διαπλοκής του πολιτικού κατεστημένου, απαιτεί σχετικά πιο ευέλικτους παίκτες. Ειδικά όταν το μιντιακό σύστημα αναζητά απεγνωσμένα αφορμή για να αποστρέψει το βλέμμα από το συνεχιζόμενο μπάχαλο στην Παιδεία.

*Γίνε κι εσύ GUEST STAR στέλνοντάς μας τις σκέψεις, τη δουλειά ή δείγμα της τέχνης σου στο [email protected]