Η Ολομέλεια ψηφίζει το σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά

Του Γιώργου Μιχαηλίδη για την Offsite 

Mετά από πολλούς μήνες και συζητήσεις θα κατατεθεί σήμερα Πέμπτη 08 Απριλίου 2021 ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής προς ψήφιση το νομοσχέδιο για το σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά, δηλαδή το νομοσχέδιο που συνιστά μια ουσιαστική τομή στο πεδίο διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού στην Κύπρο. Δηλαδή, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση ενός φιλικού προς το παιδί συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, που να σέβεται την αξιοπρέπειά του και να λειτουργεί σύμφωνα με το πλαίσιο των δικαιωμάτων του.

Ο νέος νόμος θα καθιστά ως έσχατο μέτρο την κράτηση των παιδιών τα οποία θα ορίζονται πλέον ως την ηλικία των 21 ετών και θα προνοεί την επιβολή άλλων εναλλακτικών ποινών. 

Θα καθίσταται  ως έσχατο μέτρο η κράτηση των παιδιών.Πληροφορίες της Offsite αναφέρουν ότι ναι μεν τα κόμματα θα προβούν σε τοποθετήσεις όμως τελικά το νομοσχέδιο θα εγκριθεί τελικά σε νόμο. 

Το νομοσχέδιο καθίσταται ιδιαίτερα πρωτοποριακό για τα Κυπριακά δεδομένα ως ισχύουν σήμερα, αφού, μεταξύ άλλων, εγκαθιδρύει δομές και διαδικασίες αποδικαστικοποίησης, οι οποίες μέχρι σήμερα είναι άγνωστες στο Κυπριακό νομικό σύστημα. Τέτοιες διαδικασίες και προσεγγίσεις ισχύουν εδώ και χρόνια σε άλλα νομικά συστήματα Κρατών-μελών της Ε.Ε., αλλά και άλλων χωρών, και ιδιαίτερα στην Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, των οποίων τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης για παιδιά αποτέλεσαν τη βάση για την ετοιμασία του νομοσχεδίου αυτού.

Το νομοσχέδιο  στοχεύει:

• Στην πρόληψη και αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας, μέσα από την εγκαθίδρυση ειδικών δομών και θεσμών σε όλα τα στάδια των διαδικασιών, σε σχέση, τόσο με παιδιά που ενεργούν χωρίς καταλογισμό, όσο και σε σχέση με παιδιά που είναι ποινικά υπεύθυνα, στη βάση των βασικών αρχών που καθορίζονται στις Διεθνείς Πράξεις.
• Το νομοσχέδιο εγκαθιδρύει ειδικά δικαστήρια ανηλίκων, με εξουσίες και αρμοδιότητες πολύ διαφορετικές από αυτές των άλλων δικαστηρίων, στη βάση και πάλι της αρχής ότι, η κράτηση παιδιών αποτελεί το έσχατο μέτρο. Θα πρέπει να επιβάλλονται εναλλακτικές ποινές ή μέτρα διαχείρισης των παιδιών που έρχονται σε σύγκρουση με το Νόμο. (Για  παράδειγμα, μέσω προγραμμάτων αποδικαστικοποίησης, κηδεμονίας, συμβουλευτικής, κοινοτικής επιτήρησης κ.ά). 
• Βασική αρχή είναι ότι τα παιδιά που είναι ποινικά υπεύθυνα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται από το σύστημα δικαιοσύνης των ενηλίκων, ανεξάρτητα από το αδίκημα το οποίο διέπραξαν και όλες οι διαδικασίες πρέπει να είναι φιλικές προς τα παιδιά. 

Παράλληλα, με το νομοσχέδιο εισάγονται μέτρα πρόληψης με οριζόντιο τρόπο, καθώς, επίσης, υποστηρικτικές δομές σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. 

Λεζ.Η συγγραφέας του προσχεδίου Επίτροπος Νιομοθεσίας Λουϊζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου.

Το Νομοσχέδιο  θα ρυθμίζει τη μεταχείριση των παιδιών που δεν φέρουν οποιαδήποτε ποινική ευθύνη. Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 16 του Νόμου,  θα καθορίζονται οι υποχρεώσεις των λειτουργών των δημόσιων αρχών σε περίπτωση διάπραξης αδικήματος από παιδί ηλικίας κάτω των 14 ετών. 

Οι λειτουργοί δημόσιων αρχών, όταν  θα έχουν εύλογες υποψίες ότι ένα παιδί έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα, οφείλουν να αποταθούν στην Αστυνομία, η οποία με τη σειρά της,  θα φροντίζει όπως ο λειτουργός παιδιού της Αστυνομίας ενημερώσει τους γονείς ή κηδεμόνες του παιδιού αλλά και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. 

Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην περίπτωση που ο λειτουργός παιδιού της Αστυνομίας δεν είναι δυνατό να παραδώσει αμέσως το παιδί στους γονείς ή κηδεμόνες του, αυτό το παιδί σε καμία περίπτωση δεν θα  παραμένει σε αστυνομικό σταθμό.  Θα μεταφέρεται από τον εν λόγω λειτουργό, στις Υπηρεσίας Κοινωνικής Ευημερίας, οι οποίες θέτουν το παιδί προσωρινά υπό την φροντίδα τους, μέχρι να διευθετηθεί η παράδοση του παιδιού στους γονείς ή κηδεμόνες του.

Όταν  θα εισέρχεται στην αντίληψη των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας ότι ένα παιδί δεν λαμβάνει ικανοποιητική φροντίδα και προστασία, οι υπηρεσίες θα  προχωρούν άμεσα στη σύγκληση ενός Οικογενειακού Συμβουλίου Ευημερίας. Κύρια αρμοδιότητα του Συμβουλίου θα  είναι η αξιολόγηση του κατά πόσο ένα παιδί χρειάζεται ειδική φροντίδα ή προστασία, την οποία είναι απίθανο να λάβει υπό τις συνθήκες που επικρατούν στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον. Απώτερος στόχος του συμβουλίου θα είναι η προστασία του παιδιού και η πρόληψη εμφάνισης μελλοντικής παραβατικής συμπεριφοράς.

Επιπλέον, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας θα  έχουν τη δυνατότητα να εκδώσουν διάταγμα επιτροπείας του παιδιού, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990. Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, κατά τις οποίες  θα συντρέχει άμεσος κίνδυνος για την υγεία και ευημερία του παιδιού και οι οποίες θα κρίνονται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας,  θα είναι δυνατό να τοποθετηθεί το παιδί σε χώρο όπου διασφαλίζεται η προστασία και η ευημερία του, μέχρι την έκδοση του εν λόγω διατάγματος.

Θα απαγορεύεται η προφυλάκιση

Το Νομοσχέδιο θα εγκαθιδρύει ένα πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης, που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 14-21, τα οποία έρχονται σε σύγκρουση με το νόμο.  Σε περίπτωση σύλληψης παιδιού, υπόπτου για τη διάπραξη οποιουδήποτε αδικήματος,  θα πρέπει να ενημερώνεται ο λειτουργός παιδιού της Αστυνομίας, ο οποίος οφείλει να μεταβεί στον αστυνομικό σταθμό και να διασφαλίζει ότι το παιδί δεν θα έρθει σε επαφή με οποιοδήποτε ενήλικα συλληφθέντα. Επιπλέον, το παιδί δεν κρατείται σε κελί αλλά σε άλλο χώρο του Σταθμού και ο λειτουργός ενημερώνει αμέσως τους γονείς ή κηδεμόνες του αλλά και το τοπικό γραφείο ευημερίας, για τη σύλληψη ή/και κράτησή του. Η προφυλάκιση παιδιού θα απαγορεύεται.

Ο νόμος θα  προνοεί ότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα αναστέλλει την ποινική δίωξη και το παιδί παραπέμπεται σε Πρόγραμμα Αποδικαστικοποίησης. Το πρόγραμμα θα  στοχεύει στο να βοηθήσει το παιδί να αντιληφθεί τις συνέπειες του αδικήματος αλλά και να αποτρέψει την εμφάνιση μελλοντικών παραβατικών συμπεριφορών.

Μεταξύ άλλων, το πρόγραμμα θα  περιλαμβάνει την επίβλεψη από κηδεμονικό λειτουργό για περίοδο 12 μηνών. Ο κηδεμονικός λειτουργός θα  δύναται να εισηγηθεί τη σύγκληση Συμβουλίου Παιδιού σε σχέση με το παιδί το οποίο θα  επιβλέπει. Αρμοδιότητα του Συμβουλίου θα  είναι η αξιολόγηση του τρόπου επίβλεψης του παιδιού, ενώ σε συνεργασία με τους γονείς ή κηδεμόνες του θα διατυπώνεται  σχέδιο δράσης για το παιδί , το οποίο έχει ως στόχο την προστασία και φροντίδα του.  

Η παραπομπή του παιδιού στο δικαστήριο ανηλίκων θα αποτελεί έσχατο μέσο, όμως ακόμη και όταν οδηγηθεί ενώπιον δικαστηρίου, το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης δεν  θα παύει να είναι φιλικό προς αυτό

Το Δικαστήριο εάν κρίνει ότι είναι απαραίτητος ο περιορισμός της προσωπικής ελευθερίας παιδιού έτσι ώστε να αποφευχθεί η διάπραξη οποιουδήποτε αδικήματος ή ο περιορισμός παιδιού είναι απαραίτητος για σκοπούς διευκόλυνσης των ανακρίσεων ή για να αποφευχθεί ο κίνδυνος απόκρυψης στοχείων ή διακινδύνευσης της ασφάλειας του παιδιού ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου και αφού λάβει υπόψη του την ηλικία και ατομική κατάσταση του παιδιού, καθώς και τις ιδιαίτερες περιστάσεις της περίπτωσης,   θα δύναται να διατάσσει τον περιορισμό παιδιού σε χώρο περιορισμού παιδιών ως έσχατο μέτρο.

Το Δικαστήριο παιδιών θα  απαρτίζεται από δικαστές (για σοβαρά αδικήματα θα είναι τριμελές για ελαφρύτερα μονομελές) με εξειδίκευση σε θέματα νεανικής παραβατικότητας και δύναται να αναβάλει την ενώπιον του διαδικασία και να παραπέμψει το παιδί σε Οικογενειακό Συμβούλιο Ευημερίας Παιδιού. Επιπλέον, σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, το δικαστήριο  θα εκδίδει διάταγμα για τη σύγκληση Συμβουλίου Παιδιού, το οποίο θα καταβάλει προσπάθεια για να υιοθετήσει σχέδιο δράσης για το παιδί, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις προσωπικές ανάγκες και περιστάσεις του.

Οι ποινές

Οι ποινές που θα  επιβάλει είναι η απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους, η επιβολή προστίμου ή/και επιβολή καταβολής των εξόδων ή/και αποζημιώσεις στο θύμα, διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνει τον γονέα ή κηδεμόνα να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα, διάταγμα γονικής επιτήρησης, διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης, διάταγμα σε χώρο κράτησης παιδιών. Η επιβολή κράτησης σε χώρο παιδιών αποτελεί την έσχατη ποινή, εφόσον η φυλάκιση παιδιού απαγορεύεται.

Οι χώροι κράτησης

Οι χώροι κράτησης παιδιών θα  συνιστούν ειδικούς χώρους κράτησης εκτός φυλακής, οι οποίοι θα  είναι ειδικά προσαρμοσμένοι για την κράτηση παιδιών. Οι χώροι αυτοί θα διασφαλίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών και πληρούν τις προδιαγραφές και προϋποθέσεις που καθορίζονται σε διάταγμα που εκδίδει ο Υπουργός. Τα παιδιά υπό κράτηση θα  έχουν δικαίωμα να διατηρούν επικοινωνία με τους γονείς ή κηδεμόνες τους αλλά και δικαίωμα πρόσβασης στην εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση.

‘Εκδηλη ικανοποίηση από Επ. Νομοθεσίας

Η Επ. Νομοθεσίας Λουϊζα Χριστοδουλίδου Ζαννέτου μιλώντας στην Offsite εξέφρασε την έκδηλη ικανοποίησή της για την παραπομπή του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια λέγοντας ότι προηγήθηκαν προσπάθειες πολλών χρόνων. Το νομοσχέδιο καλύπτει ένα τεράστιο κενό που αφορά την αντιμετώπιση των ανηλίκων παραβατών. Η κ. Ζαννέτου τόνισε ότι υπήρχε ένα αρχικό προσχέδιο το οποίο διαμορφώθηκε στην τελική του μορφή  υπογραμμίζοντας ότι το Α&Ω του νομοσχεδίου είναι η επέκταση της ηλικίας του παραβάτη ανήλικου στην ηλικία των 21 ετών.