«Δύο άνθρωποι σ' ένα παιχνίδι αναμέτρησης»

«Δύο άνθρωποι σ' ένα παιχνίδι αναμέτρησης»

«Οι κοινωνικές συμβάσεις πρέπει να υπάρχουν για να εξυπηρετούν τον άνθρωπο. Όχι το αντίστροφο»

Με αφορμή το θεατρικό έργο «Ο Εραστής» που ανεβαίνει εντός Δεκεμβρίου σε Λεμεσό και Λευκωσία από την ομάδα Side Effect, τα λέμε με την παραγωγό και πρωταγωνίστρια ηθοποιό της παράστασης, Μαρία Φιλίππου καθώς και με τη σκηνοθέτρια, Μαρία Κυριάκου.

Η ομάδα Side Effect παρουσιάζει το θεατρικό έργο «Ο Εραστής», ένα από τα γνωστότερα έργα του νομπελίστα θεατρικού συγγραφέα Χάρολντ Πίντερ.

Ένα φαινομενικά ευτυχισμένο παντρεμένο ζευγάρι, ο Ρίτσαρντ και η Σάρα, ζουν σε ένα σπίτι στην επαρχία. Εκείνος φεύγει το πρωί για τη δουλειά, εκείνην την επισκέπτεται τα απογεύματα ο εραστής της.

Σύμφωνα με το κείμενο που συντάχθηκε από την ομάδα «με γλώσσα, απλή, καθημερινή, αλλά γεμάτη αιχμές, ο Πίντερ τοποθετεί τους ήρωές του σε ένα παιχνίδι αναμέτρησης μυαλού και ψυχισμού, όπου οι ρόλοι αλλάζουν, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό είναι θολά και όπου ο γάμος και η κοινωνική σύμβαση ανατρέπονται, ξεγυμνώνοντας τους χαρακτήρες μπροστά στα μάτια του θεατή».

Με αφορμή το επικείμενο ανέβασμα της παράστασης εντός Δεκεμβρίου σε Θέατρο Ριάλτο και Ίδρυμα ARTos τα λέμε με την παραγωγό και πρωταγωνίστρια ηθοποιό της παράστασης, Μαρία Φιλίππου καθώς και με τη Μαρία Κυριάκου που ανέλαβε τη σκηνοθεσία.

Ποια είναι η ομάδα Side Effect και πότε δημιουργήθηκε;

Μαρία Φιλίππου: H Side Effect είναι άτυπη ομάδα δημιουργών που συστάθηκε με δική μου πρωτοβουλία και στην οποία δημιουργικά μέλη είναι η Κωνσταντίνα Ιωαννίδου, που έκανε και τη μετάφραση του «Εραστή» για την παράστασή μας και η ηθοποιός Θέκλα Φλουρή που είναι βοηθός σκηνοθέτη.

Η ομάδα συστάθηκε από ανάγκη να προσεγγίσουμε έργα από το κλασικό και σύγχρονο ρεπερτόριο που ερευνούν το πώς ο εσωτερικός αθέατος κόσμος του ανθρώπου εκφράζεται στο περιβάλλον του και επηρεάζει τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Μας ενδιαφέρει το θέατρο που έχει μια επίδραση στο θεατή, έστω μικρή, ως προς το πώς σκέφτεται και αντιμετωπίζει τους άλλους ανθρώπους και τις σχέσεις του μαζί τους. 

Μας ενδιαφέρει το θέατρο που έχει μια επίδραση στο θεατή

 

Τι σας οδήγησε στο ανέβασμα αυτού του έργου; 

Μαρία Φιλίππου: Αρχικά η περίεργη σύμβαση αυτού του ζευγαριού και οι ζωντανοί καθημερινοί διάλογοι που αισθάνεσαι ότι κρύβουν κάτι βαθύτερο. Σε δεύτερη ανάγνωση το τι μπορεί να επινοήσει μια σχέση για να μπορέσει να επιβιώσει ενάντια στη ρουτίνα και στον χρόνο. Και τελικά, μέσα από τη διαδικασία των προβών, ανακαλύπτω ότι το πιο ενδιαφέρον στο έργο αυτό είναι ότι μπορεί να έχει αμέτρητες αναγνώσεις, πολλά διαφορετικά ανεβάσματα αλλά η ουσία να παραμένει η ίδια: Όσο ανοίκειο φαντάζει το σενάριο της σχέσης που στήνει ο Πίντερ, τόσο ανταποκρίνεται σε μια γενική πραγματικότητα. Γιατί ο εραστής είναι ένα όχημα, ένα παράδειγμα, μια αλληγορία του οτιδήποτε μπορούν δύο άνθρωποι να έχουν θέσει ως «θέμα» στη σχέση τους. Και με αυτό το όχημα, ο συγγραφέας παρακολουθεί πώς ο καθένας σε αυτή τη σχέση το χρησιμοποιεί, το μεταχειρίζεται και πόσο το έχει ανάγκη.

 

Στην επιλογή των δύο συγκεκριμένων ηθοποιών;

Μαρία Κυριάκου: Η Μαρία Φιλίππου μου πρότεινε να τη σκηνοθετήσω σε αυτό το έργο και επειδή θεώρησα ότι με ενδιαφέρει το έργο και οτι της ταιριάζει, είπα ναι. Το γεγονός ότι δεν έτυχε να ξαναδουλέψω με τη Μαρία αλλά πάντα το ήθελα ήταν επίσης κάτι που με έκανε να δεχτώ αμέσως την πρότασή της. 

Η επιλογή του Στέλιου Ανδρονίκου ήταν σχεδόν αυτόματη. Ήταν ο πρώτος που σκέφτηκα για αυτό τον ρόλο και τον πρότεινα στη Μαρία, η οποία είναι και η παραγωγός της παράστασης. Με τον Στέλιο είχαμε δουλέψει μαζί στα Οργισμένα Νιάτα του Τζον Όσμπορν και τον εκτιμώ πολύ. Έτσι του κάναμε την πρόταση και δέκτηκε.

Από το 1963 που γράφτηκε το έργο μέχρι τις μέρες μας, έχει αλλάξει η αβυσσώδης φύση των ερωτικής φύσεως συντροφικών σχέσεων;

Μαρία Κυριάκου: Δεν νομίζω πως έχουν αλλάξει πολλά στον τρόπο που ερωτευόμαστε ή συνυπάρχουμε στο πλαίσιο μιας σχέσης. Είναι ίσως η πιο σταθερή και διαχρονική πτυχή της ανθρώπινης κατάστασης. Ανέκαθεν υπήρχε έρωτας, ανέκαθεν υπήρχαν ερωτικές σχέσεις, γάμος, εξωσυζυγικές σχέσεις και ανέκαθεν οι άνθρωποι επινοούσαν τρόπους για να μπορούν να συνυπάρχουν μέσα σε μια σχέση, εφόσον αποφάσιζαν να μείνουν μέσα σ’ αυτή. Αν αυτό σημαίνει απόλυτη ειλικρίνεια ή ερωτικά παιχνίδια, εθελοτυφλία, ανοχή ή οτιδήποτε άλλο, δεν έχει να κάνει με την εποχή που ζει ένα ζευγάρι. Έχουμε δει, ακούσει, διαβάσει, παρακολουθήσει και βιώσει πολλά και διαφορετικά είδη σχέσεων και δεν είναι η εποχή που τις καθορίζει αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στη σχέση και οι ανάγκες τους (οι συναισθηματικές, οι οικονομικές, οι διανοητικές) τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στη γραφή του Πίντερ που γοητεύουν;

Μαρία Κυριάκου: Αισθάνομαι ότι αυτό που γοητεύει στο θέατρο του Πίντερ είναι ότι ποτέ δεν ξέρεις τι ακριβώς θέλει να πει μέσα από τα έργα του. Ενώ είναι κυρίως στημένα σε ένα ρεαλιστικό περιβάλλον, σού προκαλούν πάντοτε την αίσθηση του ανοίκειου. Κάτι πάντα παραμονεύει ανάμεσα στις λέξεις και στους διαλόγους, που ποτέ δεν μπορείς να το «δείξεις» και να πεις, αυτό είναι, to put your finger on it για να το πούμε στη γλώσσα του. Κάπου το λέει κι ο ίδιος ότι «αυτό που συμβαίνει στα έργα μου είναι ρεαλιστικό αλλά αυτό που κάνω δεν είναι ρεαλισμός». 

Άλλωστε μαζί με τον Μπέκετ, τον Ιονέσκο και τον Ζενέ ανήκει στο θέατρο του παραλόγου. Αυτή η αίσθηση του ανοίκειου λοιπόν αλλά και η ερμηνεία που μένει πάντα ανοιχτή είναι μια μεγάλη πρόκληση για το πώς τον αντιμετωπίζεις σκηνοθετικά. Προσωπικά, διαβάζοντας τον Εραστή ξανά, ανέπτυξα έντονα στο μυαλό μου την αίσθηση της αναμέτρησης και της αρένας. Δυο άνθρωποι, ο ένας απέναντι από τον άλλο και ένα παιχνίδι αναμέτρησης. Από εκεί αρχίσαμε να δουλεύουμε. 

Ο λόγος του Πίντερ στο εδώ και το τώρα είναι κάτι σαν έναν αγώνας τένις όπου οι δύο παίκτες είναι πάντα σε εγρήγορση, περιμένοντας την επόμενη κίνηση.

Είναι οι απρόβλεπτοι διάλογοι ό,τι πιο συναρπαστικό στη θεατρική πράξη;

Μαρία Κυριάκου: Εκεί αρχίζουν όλα. Από τον διάλογο. Το θέατρο είναι διάλογος και επικοινωνία. Αυτό σε οδηγεί στην ανάγνωσή του, στην προσέγγιση, στον ρυθμό και στην παύση. Όταν ένα θεατρικό έργο είναι καλογραμμένο, σε διεγείρει, σε καθοδηγεί, σε βάζει σε διαδικασία αναζήτησης. Δεν σκηνοθετώ με βάση το πριν. Τι συνέβη με τους χαρακτήρες πριν, από πού προέρχονται, ποιο είναι το βιογραφικό τους.

Δεν με ενδιαφέρει το πριν αλλά το εδώ και το τώρα. Το πριν και το μετά θα εμφανιστούν μέσα από το τώρα. Οι προθέσεις, οι στόχοι, όλα αυτά προκύπτουν όταν επικοινωνείς μέσα από τον διάλογο, ακούς τον συμπαίκτη σου και απαντάς. Ο διάλογος για μένα είναι μαγεία. Υπάρχουν 100 τρόποι να πεις το ίδιο πράγμα αλλά αυτό δεν προκαθορίζεται. Προκύπτει μέσα από την επικοινωνία. Αυτό είναι που κάνει το θέατρο ζωντανό και ταυτόχρονα τόσο εφήμερο. Στο θέατρο υπάρχουμε για τη στιγμή και το απρόβλεπτο είναι αυτό που κάνει τη στιγμή συναρπαστική.

γσγσγ

Εντοπίζετε στοιχεία από την εποχή που γράφτηκε το έργο που ίσως έχουν εκλείψει ή παραμένει επίκαιρο;

Μαρία Φιλίππου: Το έργο είναι διαχρονικό και η θεματική βεβαίως και παραμένει επίκαιρη. Μιλάμε για ανθρώπινες σχέσεις και δη ερωτικές. Δεν νομίζω ότι αλλάζει ποτέ ιδιαίτερα αυτή η συνταγή. Αυτό που χρειάστηκε να αντιμετωπίσουμε ως προς την εποχή, ήταν η μετάφραση, γιατί η μοναδική διαθέσιμη στα ελληνικά, αυτή του Παύλου Μάτεσι (από το 1980 αν δεν κάνω λάθος) διατηρεί ένα παλιό ύφος που δύσκολα θα μιλούσε στον θεατή σήμερα. Γι’ αυτό και προχωρήσαμε σε δική μας μετάφραση.

Στο έργο, ακόμη και ο εραστής υπάρχει ως σύμβαση

Υπάρχει χρησιμότητα στις κοινωνικές συμβάσεις ή μόνο ζημιά προξενούν;

Μαρία Φιλίππου: Δεν είμαι σίγουρη αν έχω απάντηση σε αυτό. Σιγουρα πριν ένα χρόνο είχα άλλη γνώμη, άρα ίσως τον επόμενο να έχω πάλι άλλη άποψη. Προς το παρον, πιστεύω ότι οι κοινωνικές συμβάσεις υπάρχουν για να οριοθετούν με κάποιο τρόπο τις πράξεις μας, με σκοπό την προστασία της επικοινωνίας και των συναισθημάτων μας. Αν δεν υπάρχουν κοινωνικές συμβάσεις, πολύ εύκολα ο κόσμος γίνεται ζούγκλα. Εντούτοις, δινεται μεγαλύτερη σημασία στις συμβάσεις απ΄όσο τους αξίζει. Είναι άτυποι κανόνες οι κοινωνικές συμβάσεις και όπως όλοι οι κανόνες, πρέπει να υπάρχουν για να εξυπηρετούν τον άνθρωπο και όχι το αντίστροφο.

Η Σάρα στο έργο είναι μια γυναίκα που μένει κυρίως στο σπίτι: Δεν δουλεύει γιατί ο άντρας της κερδίζει αρκετά και για τους δυο αλλά ούτε βγαίνει ιδιαίτερα. Φαίνεται πως είναι ένα αρκετά ευκατάστατο ζευγάρι, οπότε η καθημερινότητά της είναι άνετη, χωρίς πολλές υποχρεώσεις και μάλλον ανιαρή. Μέσα στο σπίτι και στη σχέση της με τον Ρίτσαρντ, ξέρει τον τρόπο να διεκδικεί αυτό που θέλει αλλά και να υποχωρεί όπου αισθάνεται ότι πρέπει να διατηρηθούν οι ισορροπίες. Είναι μια έξυπνη γυναίκα, που όμως έχει να αντιμετωπίσει έναν οξυδερκή άντρα, σε μια σχέση μόνιμης αντιπαράθεσης.

Μαρία Κυριάκου: Πιστεύω πως ο Πίντερ μέσα από τον Εραστή θίγει ακριβώς αυτή την ανάγκη για κοινωνική σύμβαση, με μια κριτική διάθεση. Στο έργο, ακόμη και ο εραστής υπάρχει ως σύμβαση. Δηλαδή το συγκεκριμένο ζευγάρι, πιθανόν λόγω της τάξης του, έχει ανάγκη την ένταξη της σύμβασης του εραστή στη σχέση του, για να μπορέσει να υπάρξει. Είναι αυτό ελευθερία ή εγκλεισμός; Αυτό είναι ένα σχόλιο και για την κοινωνία γενικότερα. Πόσο ελεύθεροι μπορούμε να υπάρξουμε μέσα σε μια κοινωνία γεμάτη συμβάσεις;

Πόσο κοντά στην καθημερινή, πραγματική ζωή είναι τελικά οι χαρακτήρες του Πίντερ;

Μαρία Φιλίππου: Οι χαρακτήρες του Πίντερ είναι φαινομενικά καθημερινοί άνθρωποι. Δεν έχουν κάτι το απόκοσμο ή το παράξενο. Οι συνθήκες στις οποίες τους τοποθετεί όμως έχουν κάτι το ξεχωριστό, αλλά και πάλι είναι συνθήκες που εύκολα θα μπορούσαν να συμβούν στην «πραγματική» ζωή. Είμαι σίγουρη ότι συμβαίνουν δηλαδή, απλώς δεν είναι και τόσο συνηθισμένες. Πώς είναι όταν κάποιος σου διηγείται ένα ιδιαίτερο περιστατικό, απ’ τη ζωή του και λες «αυτό είναι για ταινία»; Τέτοιες είναι οι ζωές των χαρακτήρων του Πίντερ, ιδιαίτερες, ενδιαφέρουσες, πλην όμως πραγματικές.

φαφαφ

 

Σκηνοθεσία: Μαρία Κυριάκου

Μετάφραση: Κωνσταντίνα Ιωαννίδου

Σκηνικά/Κοστούμια: Κωνσταντίνα Ανδρέου

Μουσική: Πάνος Μπάρτζης

Σχεδιασμός Φωτισμού: Βασίλης Πετεινάρης

Βοηθός Σκηνοθέτιδας: Θέκλα Φλουρή

Επί σκηνής: Στέλιος Ανδρονίκου και Μαρία Φιλίππου

Φωτογραφίες: Βασίλης Δωρίτης

Σχεδιασμός Αφίσας: Γιώργος Σίσαμος

Είσοδος 15 ευρώ /12 ευρώ (συνταξιούχοι, φοιτητές, μαθητές)

Παραστάσεις

2 Δεκεμβρίου, Θέατρο Ριάλτο, Λεμεσός

8, 9, 10, 11, 12 και 15, 16, 17, 18, 19 Δεκεμβρίου, Ίδρυμα Άρτος, Λευκωσία

Με τη στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του ΥΠΠΑΝ  

Σε συνεργασία με το θέατρο Ριάλτο.

Κατάλληλο για άτομα 16 ετών και άνω. 

Για περισσότερες πληροφορίες 99846645

εισιτήρια tickethour.com.cy 

Loader