Συνέντευξη στην Νίκολα Καρατζιά

Η Ραφαέλα Μιλτιάδους, 28 ετών, η οποία τον περασμένο δεκαπενταύγουστο, ενώ πήγαινε διακοπές με δύο φίλους, βρέθηκε να ξυπνάει αντί σε δωμάτιο ξενοδοχείου, σε θάλαμο νοσοκομείου στο Ισραήλ, κοιτάζοντας τα πόδια της που και αυτά μπορούσαν πλέον, μόνο, να την «κοιτάζουν», μάλλον γνωρίζει περισσότερα από εσένα και εμένα… για την ουσία της ζωής και τις μάχες που πρέπει να δοθούν και κερδηθούν.

Φωτογραφίες: Δημήτρης Λούτσιος

Έχω σήμερα, απέναντί μου, την Ραφαέλα. Εάν την είχα όμως πριν από ένα χρόνο, ποιες ουσιαστικές αλλαγές θα αντιλαμβανόμουν σε θέμα αντιλήψεων ή προσωπικότητας;

Καμία διαφορά. Η αλήθεια είναι πως αυτή, ήταν η πρώτη ερώτηση που μου έκανε και στο Ισραήλ η ομάδα ιατρών που με παρακολουθούσε. Με ρώτησαν εάν τώρα είμαι διαφορετική. Τους απάντησα πως η μοναδική διαφορά, είναι ότι υπό κανονικές συνθήκες, προηγουμένως, θα χοροπηδούσα. Ως άνθρωπος, δεν έχω αλλάξει. Είμαι η ίδια που ήμουν και πριν το δυστύχημα. Με την ίδια όρεξη και ζωντάνια. Σίγουρα όμως, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ζωή μου έχει αλλάξει εντελώς. 

Επανεκτίμησες τη ζωή; Για παράδειγμα, στο παρελθόν, γκρίνιαζες για πράγματα που πλέον θεωρείς ανούσια;

Δεν το συζητώ καν. Εάν δεν ζήσεις την απώλεια και αν δεν φοβηθείς τόσο πολύ πως θα χάσεις αυτό που έχεις, αν δεν «αγγίξεις» το τέλος, τότε δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις τι πραγματικά έχει αξία σε αυτή τη ζωή. Δεν λέω… καταλαβαίνω τη ρουτίνα και την ένταση της καθημερινότητας όλων, παράγοντες που προκαλούν γκρίνια και εκνευρισμό. Είναι λογικές και ανθρώπινες αντιδράσεις. Κι εγώ, ακόμη και σήμερα, νευριάζω στιγμιαία με μικροπράγματα. Έπειτα όμως θυμάμαι την ουσία και αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από το γεγονός πως η ζωή είναι «γλυτζιά». Εάν έχεις την υγεία σου, οι αγαπημένοι σου άνθρωποι είναι δίπλα σου και επίσης υγιείς, εάν μπορείς να βγεις έξω και να μυρίσεις τη φύση, να περπατήσεις στο δρόμο, να χορέψεις…τα έχεις όλα.

Πώς ήταν η πρώτη σου βόλτα στη γειτονιά σου, όταν επέστρεψες στην Κύπρο από το Ισραήλ όπου νοσηλευόσουν;

Δεν είχε χώρο να κυλήσω στο πεζοδρόμιο. Έπρεπε να βρίσκομαι μέσα στο δρόμο, λες και είμαι αυτοκίνητο. Δεν είμαι όμως. Είμαι άνθρωπος που απλώς αντί να περπατά, κάθεται και κυλάει. Ήταν τραγικό όταν συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να μετακινηθώ. Υπήρχαν πολλά σημεία χωρίς ράμπες, σπασμένα πεζοδρόμια όπου το τροχοκάθισμα «κολλούσε» και δύσκολα έβγαινε…Δράμα η κατάσταση.

Πλέον αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένα άτομο επάνω σε αναπηρικό καροτσάκι. Έχουμε τεράστιες αποστάσεις να διανύσουμε μέχρι να καταφέρουμε να γίνουμε μία χώρα ίσων δικαιωμάτων για όλους. Είναι κρίμα να αντιλαμβάνομαι κάθε μέρα, ότι αν ήμουν μόνη μου αυτή τη στιγμή, δεν θα μπορούσα για παράδειγμα, έτσι απλά να πάρω το αυτοκίνητό μου και να έρθω εδώ να σε συναντήσω. 

Ποιες δυσκολίες θα συναντούσες αν το προσπαθούσες;

Ας αρχίσουμε από τα πιο απλά. Θα χρειαζόμουν κάποιον για να μου ανοίξει την πόρτα της καφετέριας ή να με βοηθήσει να ανέβω το σκαλάκι. Έπειτα, θα ερχόμουν αντιμέτωπη με μία αλυσίδα καταστάσεων, οι οποίες κάνουν την καθημερινότητά μου πολύ δύσκολη και για αυτές ευθύνονται οι υποδομές, οι δήμοι, οι πολίτες. Θα δυσκολευόμουν λοιπόν να βρω χώρο στάθμευσης ή ακόμη και αν έβρισκα, επιστρέφοντας, το πιθανότερο θα ήταν όπως κάποιος άλλος να είχε «κολλήσει» το αυτοκίνητο του επάνω στην πόρτα μου, οπότε δεν θα μπορούσα να περάσω με το αμαξίδιο για να μπω μέσα στο όχημά μου. 

Παλαιότερα, συμπεριφερόσουν και εσύ με παρόμοιο «εγωκεντρικό» τρόπο, αψηφώντας τα δικαιώματα άλλων συμπολιτών μας; Για παράδειγμα, στάθμευες σε χώρο αναπήρων;

Νομίζω πως δεν έτυχε να κάνω κάτι παρόμοιο, αλλά θα μπορούσε ενδεχομένως και να είχε συμβεί. Ομολογώ ωστόσο, ότι η γενικότερη μου αντίληψη, έχει αλλάξει εντελώς επί του θέματος, όπως επίσης και των ατόμων που βρίσκονται στον περίγυρό μου. Επιτέλους, πρέπει όλοι να αντιληφθούν ότι δεν χρειάζεται να σταθμεύεις ακριβώς έξω από την πόρτα της καφετέριας για να μην περπατήσεις πέντε λεπτά. Στην τελική, μπορεί να κουράζεσαι λίγο πηγαίνοντας με τα πόδια αλλά εγώ «περπατώ» με τα χέρια. Και πιστέψτε με, αυτό είναι πολύ πιο κουραστικό, διότι κανονικά, δεν είναι η δουλειά τους να σε κουβαλήσουν. 

Οπότε, εάν με αναγκάσεις να σταθμεύσω σε παρόδους και στενοσόκακα, το μόνο που μπορείς να μου προκαλέσεις, είναι εκτός από επιπρόσθετη, αχρείαστη κούραση, την ανασφάλεια. Ανασφάλεια για το κατά πόσο θα καταφέρω να διασταυρώσω δίχως να με χτυπήσουν διερχόμενα αυτοκίνητα, εάν θα μπορέσω να ανέβω στο πεζοδρόμιο, εάν θα βρω διαθέσιμη ράμπα αλλά ακόμη και αν αυτή υπάρχει, κατά πόσο δεν θα έχει σταθμεύσει κάποιος μπροστά ή επάνω της. Στην τελική, υπάρχει λόγος να μου δυσκολεύεις τόσο τη ζωή μου;

Συνεπώς, διακρίνεις συχνά κοινωνική ασυνειδησία στη χώρα μας;

Θα σου πω μόνο ένα πρόσφατο περιστατικό για να καταλάβεις το μέγεθος των εμποδίων που συναντώ καθημερινά. Πριν από μερικές μέρες, πηγαίναμε με τον ανιψιό μου σε μία pub, όπου θα συναντούσαμε την αδελφή μου. Την ώρα που ετοιμαζόμουν να ανέβω στη ράμπα, ο ανιψιός μου, μου είπε ότι κάτι μυρίζει άσχημα. Την ίδια στιγμή, κοίταξα το χέρι μου και ήταν λερωμένο. Αρχικά, θεώρησα ότι ήταν λάσπη αλλά αμέσως μετά, κατάλαβα ότι δεν ήταν. Ήταν κόπρανα σκύλου, που κάποιος ασυνείδητος ιδιοκτήτης δεν μάζεψε από το πεζοδρόμιο. Επειδή εκείνος και να τα πατήσει, θα χρειαστεί απλώς να πλύνει τη σόλα του παπουτσιού του. Εμένα όμως, μου χάλασε τη διάθεση και το βράδυ. Έπρεπε να καθαριστώ τόσο εγώ, όσο και ολόκληρο το τροχοκάθισμα μου, με τη βοήθεια της αδελφής μου, μέσα σε μία τουαλέτα ενός μπαρ.

Μπορώ λοιπόν να καταλάβω τα άτομα που κάθονται σε τροχοκάθισμα και προτιμούν να περιοριστούν στο σπίτι τους ή διακινούνται σε συγκεκριμένους χώρους, επειδή αλλού δεν υπάρχουν οι κατάλληλες προσβάσεις. Είναι ενδεχομένως άνθρωποι που είτε δεν έχουν την κράση και διάθεση να μαλώνουν, είτε που έχουν τσακωθεί πολλές φορές στο παρελθόν και κουράστηκαν ή που είναι ηλικιωμένοι ή ακόμη και με μεγαλύτερη παραπληγία από τη δική μου. 

Υπάρχει δηλαδή βαθμός παραπληγίας.

Ναι. Χωρίζεται σε ολική και ατελή παραπληγία ή τέλεια όπως ονομάζεται. Η τέλεια, είναι όταν δεν έχεις καμία αίσθηση ή κίνηση, σε αντίθεση με την ατελή που έχεις είτε το ένα ή και τα δύο σε κάποιο βαθμό, με αποτέλεσμα να μπορεί ίσως να βελτιωθεί η κατάστασή σου. Στη δική μου περίπτωση η παραπληγία είναι ολική και ξεκινά από τους μύες της κοιλιάς. Σκέψου λοιπόν, πόσο δύσκολο είναι για ανθρώπους όπως εμένα, να προσπαθούν να ανέβουν στο πεζοδρόμιο και να μην υπάρχει πρόσβαση, άρα να πρέπει να παλεύουν για να ανέβουν το «σκαλάκι». Όλα αυτά, είναι θεωρώ ασυνειδησία των δήμων και των αρμόδιων υπουργείων. 

Είναι και θέμα παιδείας.

Πρωτίστως. Αυτό που μας λείπει, είναι ένα μάθημα στο σχολείο ή έστω διήμερα προγράμματα. Να υπάρχουν ας πούμε 50 τροχοκαθίσματα όπου μαθητές και καθηγητές, να κάθονται επάνω όλη τη μέρα, να μετακινούνται με αυτά, να κάνουν τα πάντα επάνω σε αυτά. Να μην υπάρχει η επιλογή να κατέβουν για να περπατήσουν ή να μπουν μπροστά από τον άλλο στην ουρά για την τουαλέτα ή την καντίνα. Ολά αυτά, όχι «τιμωρητικά». Να γίνει ώστε να καταλάβουν, τα παιδιά κυρίως, που είναι και το μέλλον μας, τη σημασία του να είσαι σωστός απέναντι σε ανθρώπους των οποίων η καθημερινότητα είναι πολύ δυσκολότερη από τη δική σου. 

Να πάρουν μία γεύση για το πώς είναι να βρίσκεσαι σε αναπηρικό. Και λέω γεύση, διότι την ώρα που θα καθίσουν στο τροχοκάθισμα και κάτι θα πάει στραβά με αποτέλεσμα να κινδυνεύσουν να πέσουν, θα σηκωθούν προτού συμβεί αυτό. Όταν όμως είσαι στην πραγματικότητα τετραπληγικός ή παραπληγικός, δεν μπορείς να αποφύγεις την πτώση. Επειδή εγώ, θα το αντιληφθώ όταν ήδη έχω γλιστρήσει από το αναπηρικό, αφού δεν έχω αίσθηση του σώματός μου.

Άρα, μόνο βιωματικά αλλάζουν οι άνθρωποι θεωρείς;

Μόνο έτσι. Εάν βιώσει κανείς, έστω και στον ελάχιστο βαθμό, αυτά που περνάμε. Το βλέπω τώρα και από τα ανιψάκια μου, που επειδή με ζούνε, έχουν αντιληφθεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζω και πάντοτε μου έχουν έγνοια. Πριν πάμε κάπου μαζί, πάντα ρωτάνε τη μαμά τους «Μαμά, εκεί που θα πάμε, έχει τρόπο να μπει μέσα η Ραφαέλα;», «Πού θα σταθμεύσουμε;». Ανησυχούν ακόμη και για το κατά πόσο θα βρω κάτι να φάω στο μέρος όπου θα πάμε. Μετά το ατύχημα βλέπεις, δεν μπορώ να φάω κάθε είδους φαγητό. Οι επιλογές μου είναι περιορισμένες. 

Φαντάζομαι τότε, πως, πριν πάτε κάπου, παίρνετε τηλέφωνο για επιβεβαίωση των συνθηκών;

Επιβεβαιώνομαι για τα πάντα πριν αποφασίσω να πάω κάπου. Επισκέπτομαι ιστοσελίδες και τα facebook pages του κάθε χώρου για να μάθω αν διαθέτουν τα αναγκαία facilities για αναπήρους. Ακόμη όμως και αν γράφουν ότι τα έχουν, πρέπει να πάρω και τηλέφωνο για να το διπλοτσεκάρω. Ξέρεις πόσες φορές μου απάντησαν ότι τελικά δεν έχουν πρόσβαση για τροχοκάθισμα, ενώ στη σελίδα τους έγραφε ότι έχουν; 

Πλέον όμως, πηγαίνω εκεί που πρέπει και αν δεν μπορώ να μπω μέσα, ζητώ να έρθει ο υπεύθυνος του χώρου και τον υποχρεώνω αφού δεν έχει ράμπα, να με ανεβάσουν εκείνοι με το αναπηρικό και να με βάλουν μέσα. Ακόμη και αν είμαι με φίλους που θα μπορούσαν να με ανεβάσουν, δεν το επιτρέπω. Στην τελική, δεν είναι ευθύνη των φίλων μου αυτή. 

Πώς αντιδρούν οι υπεύθυνοι των χώρων, όταν συμβαίνει παρόμοιο σκηνικό;

Μόνο μία φορά είχα αντίδραση από ιδιοκτήτη. Επέμενε ότι διαθέτει όλες τις αναγκαίες άδειες και πρόνοιες, ενώ στην πραγματικότητα δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Αυτό που έχει είναι μία ράμπα «σκοτώστρα». Η κλίση της είναι τέτοια, που όχι μόνο τροχοκάθισμα δεν μπορεί να ανέβει, αλλά ούτε καν καροτσάκι βρεφικό δεν μπορείς να κυλήσεις επάνω χωρίς να σου «φύγει» το μωρό. Όταν ζήτησα το λόγο από αυτόν τον κύριο, καθώς και όταν του είπα να με ανεβάσει, είχε το θράσος να με ρωτήσει «Γιατί δεν κρατιέσαι από το χερούλι για να ανέβεις;». Τον ρώτησα τότε και εγώ «Και να σηκωθώ να περπατήσω κιόλας; Έχεις δίκαιο, δεν το σκέφτηκα». Τι να κάνουμε όμως. Υπάρχουν και οι αγενείς και οι ασυνείδητοι.

Στο δρόμο, έτυχε να σου κορνάρουν επειδή δήθεν τους καθυστερούσες;

Ευτυχώς όχι. Αντιθέτως, πολλοί με πλησιάζουν για να ρωτήσουν αν χρειάζομαι κάτι. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν μπορείς να φανταστείς πόσο όμορφα αισθάνομαι. Κοινώς «ανοίγει η καρδιά μου φύλλα φύλλα».

Όταν χρειάζεσαι βοήθεια, την ζητάς;

Ναι, το κάνω. Εξάλλου, μόνον αν ζητήσεις βοήθεια θα καταλάβει κανείς ότι δυσκολεύεσαι ή ότι πρέπει να μετακινήσει κάποιος το αυτοκίνητό του διότι εκεί που το έβαλε εμποδίζει την πρόσβαση. 

Οι γονείς σου πώς νιώθουν και πώς αντιδρούν, όταν αντιλαμβάνονται σε τι δυσκολίες σε βάζει το κράτος ή και οι αρμόδιοι, με τις ελλιπείς υποδομές τους;  

Θυμώνουν και αισθάνονται θλίψη αλλά προσπαθούν να διατηρήσουν τη ψυχραιμία τους, ώστε να μην με αναστατώσουν ακόμη περισσότερο. Έξαλλοι όμως γίνονται οι φίλοι και τα αδέλφια μου. Ένα ερώτημα θέλω μόνο να θέσω στο κράτος. Με ποιο δικαίωμα μου στερείς την ελεύθερη πρόσβαση, την ελεύθερη διακίνηση, το δικαίωμα να πάω εκεί που θέλω, την ώρα που το επιθυμώ; Με ποιο σκεπτικό;

Ίσως «εγωκεντρικό» σκεπτικό; Σε ό,τι δεν μας αφορά άμεσα, κλείνουμε τα μάτια και το παραγκωνίζουμε…

Μόνο έτσι θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω. Όπως ακριβώς δηλαδή θα χαρακτήριζα και πολλά από τα ατυχήματα που συμβαίνουν, είτε υπό την επήρεια αλκοόλ, είτε λόγω υπερβολικής ταχύτητας, είτε επειδή ασχολείσαι με το κινητό σου, είτε επειδή γύρισες να δεις το μωρό σου στο πίσω κάθισμα χωρίς να σταματήσεις πρώτα το αυτοκίνητο. Δεν γίνεται όμως αυτό. Εσένα στην τελική μπορεί να μην σε νοιάζει εάν πάθεις κάτι, εμένα όμως με ενδιαφέρει να είμαι καλά. Εάν δηλαδή εμείς, εκείνη τη μέρα του δυστυχήματος, είχαμε μωρά μέσα στο αυτοκίνητο;

Κι εσείς μωρά είστε Ραφαέλα. Τα μωρά κάποιων άλλων ανθρώπων που ονομάζονται γονείς και δεν τους νοιάζει η ηλικία του παιδιού τους παρά μόνο, αυτά, να είναι καλά.

Ακριβώς. Στο κάτω κάτω της γραφής, γιατί να υποβάλεις τη μαμά μου στη διαδικασία να σκέφτεται και να φοβάται ότι θα με χάσει; Γιατί να αφήνεις τους γονείς μου σε μία αβεβαιότητα για το κατά πόσο τελικά θα καταφέρω να ζήσω ή ακόμη και αν ζήσω, πως θα είμαι για το υπόλοιπο της ζωής μου; Και στο τέλος, να με αφήνεις στην κατάσταση που είμαι σήμερα, και η μαμά μου να μην μπορεί να το αποδεχτεί. Διότι, όχι, δεν μπορεί να το δεχτεί ακόμη η μάνα μου και ας έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος. Μπορώ όμως να την αδικήσω; Όχι. 

Εφόσον μέσα από αυτή τη συνάντηση μπορώ να γίνω ο «πομπός» σου, ποιο μήνυμα θα ήθελες να μεταφέρω στους «δέκτες»;

Θεωρώ ότι είναι κρίμα να γίνονται ατυχήματα λόγω απροσεξίας, επειδή δεν γνωρίζεις πως θα καταλήξεις ή τι κακό θα προκαλέσεις στον άλλο. Εμένα, μου άλλαξε τη ζωή μέσα σε ένα κλάσμα δευτερολέπτου…

Πέρσι τον δεκαπενταύγουστο, σωστά;

Ναι. Πήγαινα διακοπές με δύο φίλους μου, στην Πάφο, μέσω Τροόδους. Το δυστύχημα έγινε στο δρόμο Βουνί - Αγ. Αμβρόσιος. Ήμασταν τρία άτομα –δύο κοπέλες 27 ετών και έναν αγόρι, 28 χρονών- που απλώς ξύπνησαν φυσιολογικά το πρωί, πακέταραν και ξεκίνησαν για να πάνε διακοπές. Κι έπειτα, θυμάμαι μόνο να ξυπνάμε και να βρισκόμαστε ξαπλωμένοι, ο καθένας σε μία κλίνη νοσοκομείου. Μας ανέκοψε την πορεία ένα όχημα που μπήκε στη δική μας λωρίδα. Και οι τρεις μας τραυματιστήκαμε σοβαρά, με αποτέλεσμα να διακομιστούμε σε μονάδες εντατικής θεραπείας.

Η οδηγός του άλλου αυτοκινήτου δυστυχώς δεν τα κατάφερε αν δεν κάνω λάθος.

Ναι. Έχασε τη ζωή της. 

Κι εσύ, ξύπνησες σε ένα νοσοκομειακό θάλαμο.

Ακριβώς. Ξύπνησα στο Ισραήλ, μετά από μία περίπου βδομάδα που είχε γίνει το δυστύχημα. Θα με ετοίμαζαν για άλλη μία επέμβαση – είχαν προηγηθεί και άλλες όπως ενημερώθηκα στη συνέχεια-, αυτή τη φορά, σπονδύλου. Σε εκείνη την φάση δεν θυμόμουν τίποτα από όλα όσα είχαν συμβεί. Χρειάστηκα περίπου ένα μήνα προτού επανέλθουν οι μνήμες. Θυμάμαι ότι ήταν 4 Σεπτεμβρίου του 2019, όταν ανακάλεσα στο μυαλό κάποιες εικόνες από τα συμβάντα.

Τα πρώτα συναισθήματα μετά τη συνειδητοποίηση της κατάστασης;

Βρίσκεσαι σε κατάσταση σοκ. Συνειδητοποιείς ότι είσαι παραπληγική. Είναι κάτι που όσες φορές και να στο πουν, περνάει καιρός για να το αντιληφθείς, να το κατανοήσεις και να το αποδεκτείς. Έβλεπα τα πόδια μου και απλώς με «έβλεπαν» και αυτά, χωρίς να μπορούν να κινηθούν. Σκεφτόμουν πως είναι πλαστικά. Σου εξηγούν την κατάσταση της υγείας σου -που στη δική μου περίπτωση ήταν απίστευτα κρίσιμη- και δεν μπορείς να πιστέψεις ότι συμβαίνει σε σένα όλο αυτό. Άλλαξε η ζωή μου ολοσχερώς. Κι εμένα και των γύρω μου. Ευτυχώς, είμαι πολύ τυχερή, διότι έχω μία πολύ υποστηρικτική οικογένεια και αληθινούς φίλους. Αισθάνομαι ευγνώμων, τόσο για τους ανθρώπους που έχω δίπλα μου, όσο και για τη δεύτερη ευκαιρία που μου δόθηκε για να ζήσω. 

Πότε επέστρεψες στην Κύπρο;

Έμεινα στο Ισραήλ για σχεδόν έξι μήνες. Επέστρεψα φέτος, στις 28 Ιανουαρίου. 

Έζησες και εκτός νοσοκομείου στο Ισραήλ;

Ουσιαστικά, το Sheba Medical Center στεγάζεται σε μία τεράστια έκταση γης. Κάθε κτίριο είναι και διαφορετικό τμήμα. Εγώ, αρχικά, βρισκόμουν στο Τραυματολογικό ως πολυτραυματίας, ενώ στις 7 Οκτωβρίου μεταφέρθηκα στο Κέντρο Αποκατάστασης. Εκεί, στόχος ήταν να επανενταχθώ ομαλά στην καθημερινότητα και κοινωνία. Σκέψου ότι πηγαίνοντας στο Κέντρο αυτό, δεν μπορούσα καν να καθίσω στο τροχοκάθισμα αφού οι πόνοι ήταν αφόρητοι. Σιγά σιγά και με τη βοήθεια που μου παρείχαν, τα κατάφερα, όπως κατάφερα και να «ρολάρω», να κάνω μπάνιο…να αυτοσυντηρούμαι. Να μπορώ να μπω και να βγω από το αυτοκίνητο, να μετακινούμαι εντός και εκτός σπιτιού, να σηκώνομαι από το κρεβάτι, να ντύνομαι, να μαγειρεύω, να παίζω μπάσκετ.

Κάθε φορά που πετύχαινες και κάτι καινούριο από όλα όσα μου ανέφερες, αισθανόσουν περήφανη;

Πάρα πολύ. Δεν μπορώ να σου περιγράψω πόσο περήφανη ήμουν τόσο για μένα, όσο και για τους δύο φίλους μου. Λες και έπαιζε συνεχώς ο εθνικός ύμνος για εμάς, μέσα στο αυτί μου. Μα ακόμη και τώρα είμαι περήφανη για τα πράγματα που καταφέρνω. Ξέρεις, δεν είναι τόσο εύκολα όλα αυτά, όσο, ίσως να ακούγονται. Για να καταλάβεις, τον πρώτο καιρό έκανα υπολογισμούς μέσα στο μυαλό μου πριν μετακινηθώ. Για παράδειγμα, σκεφτόμουν ότι αν σηκωθώ τώρα και κατέβω από το κρεβάτι για να πάω στο μπάνιο, θα πρέπει να ξανακατέβω και η ώρα 13:00 που έχω μία συνάντηση και μετά να το ξανακάνω επειδή έχω κάτι άλλο να κάνω.

Τα πάντα ήταν μία αγγαρεία για εμένα και προσπαθούσα να κάνω ορθή διαχείριση ώστε να λιγοστέψω τις φορές που θα έπρεπε να τα περάσω μέσα στη μέρα. Ξέρεις τι θα πει, να χρειάζεσαι 25 λεπτά για να φορέσεις ένα παντελόνι; Ήταν όλα τόσο κουραστικά. Πλέον όμως δεν είναι τόσο. Έχουν απλοποιηθεί. Έχω μάθει και να προσέχω τον εαυτό μου και το σώμα μου. Εάν κάθομαι σε μία στάση που με πονάει, πρέπει να αλλάξω θέση διότι θα πει ότι μου ασκείται πίεση και η πίεση μπορεί να μου κάνει πληγή και η πληγή ενδέχεται να μην κλείνει διότι δεν θα υπάρχει επαρκής αιμάτωση. 

Ομολογώ ότι με εντυπωσιάζει το πόσο ρεαλίστρια αλλά παράλληλα και θετικός άνθρωπος είσαι. Από πού αντλείς αυτή τη δύναμη και θετικότητα; 

Σίγουρα ένα μέρος το κουβαλάς αλλά…να σου πω κάτι; Δεν έχω κανένα λόγο για να μην είμαι θετική. Βεβαίως και αν το δει κάποιος από άλλη σκοπιά, θα θεωρήσει ότι τα πράγματα πριν το ατύχημα ήταν καλύτερα. Η απάντηση μου όμως σε αυτόν που σκέφτεται έτσι είναι «Τι εννοείς; Έχω τη ζωή μου»! Δεν υπάρχει τίποτε πιο θετικό από αυτό. Έχω τη ζωή μου και μαζί με αυτήν και τους αγαπημένους μου ανθρώπους. Ξέρεις; Εάν δεν βιώσεις την απώλεια και αν δεν χάσεις την υγεία σου, δεν καταλαβαίνεις πόσο σημαντική είναι στην πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή, προσωπικά αισθάνομαι υπερπλήρης από αγάπη και ευτυχία. 

Αναφέρεσαι σε αγάπη. Οίκτο, αισθάνθηκες ποτέ από κάποιον κοιτάζοντάς τον στα μάτια;

Χαίρομαι που το ρωτάς αυτό. Όταν ήμουν στο Ισραήλ, δεν το ένιωσα ποτέ από κανένα. Είχα πει λοιπόν, ότι αν έρθω στην Κύπρο -όπου ίσως δεν είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με την αναπηρία-, και κάποιος με κοιτάξει με λύπηση, θα γίνω έξαλλη. Η αλήθεια όμως είναι πως δεν συνέβηκε κάτι τέτοιο. Αντιλήφθηκα λοιπόν πως αν δεν δώσεις εσύ ο ίδιος το δικαίωμα να σε λυπηθούν, κανείς δεν θα το πράξει. Κάποιος θα σε λυπηθεί, είτε περπατάς, είτε κάθεσαι, αν είσαι μίζερος ή «κακόμοιρος». Τα μωρά, θεωρώ ότι πάντα σου λένε την αλήθεια. 

Το αδελφοτεκνάκι μου, αφότου με είδε, αφότου μιλήσαμε και παίξαμε, γύρισε σε ανύποπτο χρόνο και μου είπε «Ξέρεις Ραφαέλα, είτε κάθεσαι, είτε στέκεσαι, η ίδια είσαι». Όταν άκουσα αυτό το πράγμα από το μωρό, δεν ήθελα πλέον άλλη επιβεβαίωση. Εντάξει, δεν θα σου πω όμως και ψέματα. Μπορεί κάποιος όταν με πρωτοδεί να γύρει λίγο το κεφάλι στη μία πλευρά και να μου πει «Τι κάνεις; Είσαι καλά;». Αυτά τα συναντώ στην καθημερινότητα αλλά δεν τα εκλαμβάνω ως οίκτο. 

Είχες ψυχολογική στήριξη από ειδικούς;

Ναι, και ακόμη έχω. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ σημαντικό. Μετά από μία εμπειρία όπως τη δική μου, το σοκ είναι τεράστιο, οι αλλαγές στη ζωή σου μεγάλες και πολλές, οπότε είναι καλό και χρήσιμο να μιλάς σε κάποιο άτομο που ως επαγγελματίας, είναι αν μη τι άλλο πιο αντικειμενικός σε όσα θα σου πει. 

Είμαστε γυναίκες και ξέρουμε καλά ότι η εμφάνισή μας συνήθως μας ενδιαφέρει αρκετά. Μετά το ατύχημα, άλλαξε ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τον τρόπο που ντύνεσαι για παράδειγμα; 

Άλλαξαν όλα πάρα πολύ. Καταρχάς, άλλαξα μέγεθος. Έχασα πολλά κιλά μετά το ατύχημα. Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα να μην γνωρίζω πλέον τι ταιριάζει στο νέο μου σωματότυπο και ακόμη περισσότερο, σε καθιστή θέση. Επίσης, παλαιότερα μου άρεσε να φοράω άνετα ρούχα – loose-, τα οποία πλέον δεν μπορώ να βάλω αφού θα πιαστούν μέσα στους τροχούς την ώρα που κυλώ το τροχοκάθισμα ή θα τα λερώσω. Από την άλλη, μου είναι πολύ δύσκολο να βρω παπούτσια. Ψηλοτάκουνα δεν μπορώ καθόλου να φορέσω, διότι τα πόδια μου εκτός από φουσκωμένα δεν είναι καθόλου εύκαμπτα πλέον. Επομένως, επιλέγω μόνο χοντροκομμένα (chunky). 

Νιώθεις σέξι;

Ναι, πολύ. Σε αυτό το κομμάτι, νιώθω όπως και πριν το ατύχημα. Δεν αισθάνομαι ότι άλλαξε κάτι.

Το αντίθετο φύλο πώς είναι απέναντί σου; 

Το ίδιο με προηγουμένως. Φλερτάρουν κανονικά. Μπορώ μάλιστα να σου πω, ότι βλέπω στα μάτια αρκετών, περισσότερο σεβασμό απέναντί μου, ακόμη και όταν με πλησιάζουν. Η ματιά τους αντιλαμβάνομαι ότι κρύβει και ένα «respect». Πιστεύω ωστόσο ότι όλα ξεκινούν από εμάς τους ίδιους. Για παράδειγμα, επειδή εγώ προσωπικά αισθάνομαι καλά με τον εαυτό μου, με αντιμετωπίζουν και οι υπόλοιποι με τον ίδιο τρόπο. Στην τελική να σου πω και κάτι; Αυτό που μου συμβαίνει δεν είναι το πιο απλό πράγμα στον κόσμο αλλά από την άλλη, δεν χάθηκε και ο κόσμος. Αντιθέτως, έχω όλη τη ζωή μπροστά μου. Μου δόθηκε άλλη μία ευκαιρία και σκοπεύω να την απολαύσω και να την αξιοποιήσω. 

Τι θέλεις από το μέλλον σου;

Υγεία. Τίποτε άλλο. Υγεία για όλους, όχι μόνο για μένα.