Πολλαπλά οφέλη για τις τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα και οφέλη για τους δανειολήπτες θα έχει η θέσπιση νομικού πλαισίου για την τιτλοποίηση δανείων, σύμφωνα με έγγραφο που ετοίμασε ο Σύνδεσμος Κυπριακών Τραπεζών, το οποίο εξασφάλισε το ΚΥΠΕ.

Το έγγραφο θα δοθεί στα μέλη της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, ενόψει της έναρξης της κατ’ άρθρον συζήτησης του κυβερνητικού νομοσχεδίου για τις τιτλοποιήσεις. Με τη θέσπισή του, το νομικό πλαίσιο για την τιτλοποίηση δανείων θα ολοκληρώσει τη δευτερογενή αγορά χορηγήσεων, δίνοντας άλλο ένα εργαλείο στις τράπεζες για αντιμετώπιση του μεγάλου φόρτου των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Με απλά λόγια, το νομικό πλαίσιο για τις τιτλοποιήσεις δανείων επιτρέπει στις τράπεζες να προπωλήσουν την μελλοντική ροή εσόδων από ένα πακέτο δανείων, απελευθερώνοντας κεφάλαιο (που είναι δεσμευμένο έναντι των χορηγήσεων αυτών), το οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν για δανειοδότηση της οικονομίας.

Για τον δανειολήπτη η τιτλοποίηση δανείων δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, αλλά αντίθετα συνεπάγεται οφέλη, αφού οι εταιρείες ειδικού σκοπού που θα αγοράσουν τα δάνεια αυτά θα είναι σε θέση να προσφέρουν επιλογές αναδιάρθρωσης που να είναι καλύτερες από τις τράπεζες, καθώς δεν αντιμετωπίζουν τις εποπτικές πιέσεις που αντιμετωπίζει ένα τραπεζικό ίδρυμα.

Τα οφέλη για τις τράπεζες

Όπως είναι γνωστό, τα δάνεια μιας τράπεζας είναι απαιτήσεις και εμφανίζονται στο ενεργητικό της. Με την τιτλοποίηση δανείων, η τράπεζα θα απομακρύνει τα στοιχεία αυτά από το χαρτοφυλάκιό της και συνεπώς θα μεταφέρει τον πιστωτικό κίνδυνο επιτρέποντας της να έχει και κεφαλαιουχικές ελαφρύνσεις, απελευθερώνοντας κεφάλαια που είναι δεσμευμένα έναντι των δανείων αυτών, βάσει των αυστηρών εποπτικών κανόνων.

«Αυτό γίνεται με την πώληση δανείων που έχουν υψηλότερο πιστωτικό κίνδυνο. Με άλλα λόγια θα μειώσει τα ΜΕΔ», εξηγεί ο Σύνδεσμος Τραπεζών.

Παράλληλα, αναλόγως με τον στόχο, η τράπεζα μπορεί να επιλέξει να πωλήσει δάνεια με χαμηλότερο πιστωτικό κίνδυνο, προκειμένου να αντλήσει ρευστότητα με χαμηλό επιτοκιακό κόστος.

Άλλο ένα θετικό για τις τράπεζες είναι ότι οι τιτλοποιήσεις (όπως και τα καλυμμένα ομόλογα) αποτελούν για τις τράπεζες αναγκαία εργαλεία για τη δημιουργία ενεχύρων για νομισματικές πράξεις με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Δεν υπάρχουν κίνδυνοι για τους δανειολήπτες

Ο Σύνδεσμος Τραπεζών εκτιμά πως δεν υπάρχουν κίνδυνοι από την τιτλοποίηση δανείων για τους δανειολήπτες, αποδίδοντας τις όποιες ανησυχίες σε «κάποιες φοβίες του κοινού εξαιτίας του ότι πρόκειται για κάτι καινούριο στην Κύπρο, που όμως είναι σύνηθες σε καλά τραπεζικά συστήματα».

Σημειώνει πως η οντότητα ειδικού σκοπού που θα αποκτήσει τα δάνεια αυτά, μπορεί να είναι και σε καλύτερη θέση να προσφέρει σχέδιο αναδιάρθρωσης στον οφειλέτη, παρά η τράπεζα του και ως εκ τούτου, ο οφειλέτης έχει και να κερδίσει από την τιτλοποίηση.

Οι πελάτες των οποίων τα δάνεια τυχόν τιτλοποιηθούν ή πωληθούν θα συνεχίζουν να καταβάλλουν κανονικά τις δόσεις τους με το ίδιο επιτόκιο και με απαράλλακτους όρους δανεισμού. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους παραμένουν αναλλοίωτα. «Η οντότητα ειδικού σκοπού δεν αποκτά περισσότερα δικαιώματα από ότι είχε πριν η τράπεζα, αλλά ουσιαστικά μπαίνει στα παπούτσια και αντικαθιστά πλέον την τράπεζα με τους ίδιους όρους», τονίζεται.

Η μόνη διαφορά, η οποία ωστόσο δεν επηρεάζει τους δανειολήπτες, είναι ότι αφού η τράπεζα έχει προπωλήσει τις μελλοντικές τις εισπράξεις από τα δάνεια, η δόση που θα πληρώνουν κάθε μήνα οι δανειολήπτες δεν θα κρατείται από την ίδια την τράπεζα αλλά θα καταβάλλεται σε κάποιον τρίτο (την οντότητα ειδικού σκοπού).

Ενδεικτικά, αναφέρεται το παράδειγμα της Αγγλίας, όπου υπάρχει η πιο ανεπτυγμένη και πιο μεγάλη αγορά στην τιτλοποίηση δανείων. Εκεί οι δανειολήπτες μπορεί να μην μάθουν ποτέ ότι το δάνειό τους με την τράπεζα τους έχει πωληθεί ή τιτλοποιηθεί, αφού αυτή η ρύθμιση δεν τους επηρεάζει καθόλου.

Που θα καταβάλλει ο δανειολήπτης στο εξής τις δόσεις του;

Συνήθως η τράπεζα που έχει προβεί σε τιτλοποίηση των δανείων, αν και πλέον έχει αποξενώσει τα στοιχεία αυτά από το ενεργητικό της (τόσο νομικά όσος και λογιστικά), μπορεί να συνεχίζει να εξυπηρετεί τους πελάτες εκ μέρους πλέον της οντότητας ειδικού σκοπού. Δηλαδή, η τράπεζα θα συνεχίσει να εισπράττει τις πληρωμές από τους αρχικούς δανειολήπτες και θα τις καταβάλλει στην οντότητα ειδικού σκοπού, έναντι κάποιας αμοιβής από την οντότητα.

Εναλλακτικά, μπορεί να προσληφθεί τρίτος πάροχος υπηρεσιών (servicer) και ο οποίος, με βάση το νομοσχέδιο, θα πρέπει να αδειοτείται από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

Ο οφειλέτης θα συνεχίσει δηλαδή να καταβάλλει κανονικά το ποσό που είχε συμφωνήσει με την τράπεζά του και η σχέση του με την οντότητα ειδικού σκοπού θα διέπεται από την αρχική δανειακή του σύμβαση.

Πρόνοιες για αντιμετώπιση ανησυχιών

Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των ανησυχιών, το κυβερνητικό νομοσχέδιο περιλαμβάνει και πρόνοια για προ-ενημέρωση των δανειοληπτών για την προτιθέμενη τιτλοποίηση, κάτι που δεν αποτελεί συνήθη πρακτική σε άλλες δικαιοδοσίες.

Περαιτέρω, οι νόμοι για προστασία φυσικών προσώπων και νομικών προσώπων του πλαισίου αφερεγγυότητας συνεχίζουν να καλύπτουν τους δανειολήπτες. Το ότι έχει αλλάξει ο πιστωτής δεν έχει σημασία, συμπληρώνει ο Σύνδεσμος.

Επίσης, οι τιτλοποιήσεις θα ρυθμίζονται πλέον από τον νέο αυτό νόμο και θα υπάρχει εποπτική αρχή, που θα είναι η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

Αν και θα μπορούσαν και σήμερα να γίνουν τιτλοποιήσεις, κάτω από το δίκαιο των συμβάσεων και την εκχώρηση οφειλών με βάση το κοινοδίκαιο, η θέσπιση του νόμου θα οδηγήσει σε μια νομική βεβαιότητα για τους επενδυτές αφού ρυθμίζει ξεκάθαρα κάποια διαδικαστικά και νομικά ζητήματα που έχουν σχέση με τα κυπριακά δεδομένα και επιφέρει καθησυχασμό στο κοινό μέσα από τις διάφορες πρόνοιες.

Ο Νόμος περιλαμβάνει επίσης αυστηρές ποινές που δεν παρατηρούνται σε άλλες δικαιοδοσίες, αφού δεν υπάρχουν ειδικοί νόμοι.

Τράπεζες και άντληση ρευστότητας

Όπως είναι γνωστό, τα δάνεια εξυπηρετούνται σε μεσομακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, ενώ αντίθετα οι ανάγκες μιας τράπεζας για ρευστό για να ικανοποιήσει αναλήψεις από πελάτες της εξυπηρετούνται σε βραχυπρόθεσμο διάστημα. Αυτό δημιουργεί μια χρονική υστέρηση εδώ, μεταξύ της άντλησης και παροχής ρευστότητας.

Αντί λοιπόν να αναμένει η τράπεζα να εισπράξει στο μέλλον από τα δάνεια, αναφέρεται στο έγγραφο, αντλεί άμεσα χρήματα από την πώληση των τίτλων σε επενδυτές. Έπειτα, κατά τη διάρκεια της ζωής των δανείων αντί να εισπράττει η ίδια τους τόκους των δανείων που είχε μετατρέψει σε τίτλους, οι τόκοι αυτοί προορίζονται στους επενδυτές που έχουν αγοράσει τους τίτλους.

«Η τράπεζα προ-πουλάει δηλαδή τις μελλοντικές τις εισπράξεις από τα δάνεια. Άρα, αυτό που επιτυγχάνει είναι η άντληση χρημάτων άμεσα, όταν τα χρειάζεται και όχι όταν λήξει το κάθε δάνειο» σημειώνεται.

Ποιά η διαφορά της τιτλοποίησης απο την πώληση δανείων;

Πωλήσεις δανείων και τιτλοποίηση δανείων έχουν το ίδιο αποτέλεσμα, την αποξένωση/πώληση περιουσιακών στοιχείων. Η διαφορά των δύο είναι στην περίπτωση της τιτλοποίησης δεν πωλούνται απευθείας τα ίδια τα δάνεια στους επενδυτές αλλά υπάρχει μια διαφορετική δομή. Στην πιο βασική της μορφή, η διαδικασία τιτλοποίησης περιλαμβάνει δύο στάδια, ως εξής:

Στο πρώτο στάδιο, η τράπεζα ομαδοποιεί δάνεια. Στη συνέχεια πουλά αυτό το χαρτοφυλάκιο σε μια οντότητα ειδικού σκοπού (SPV) που έχει συσταθεί ειδικά για την αγορά των περιουσιακών στοιχείων.

Στο δεύτερο στάδιο, η οντότητα ειδικού σκοπού προβαίνει σε έκδοση τίτλων («τιτλοποίηση»). Πρόκειται για διαπραγματεύσιμους και τοκοφόρους τίτλους, οι οποίοι πωλούνται σε επενδυτές στην κεφαλαιαγορά. Τα έσοδα από την πώληση των τίτλων καταβάλλονται στην τράπεζα, ως το αντίτιμο για την πώληση του χαρτοφυλακίου της.

Στη συνέχεια, οι επενδυτές λαμβάνουν πληρωμές (με σταθερό ή κυμαινόμενο επιτόκιο) από έναν λογαριασμό καταπιστευματοδόχου που χρηματοδοτείται από τις ταμειακές ροές που δημιουργούνται από το χαρτοφυλάκιο αναφοράς (δηλαδή από τους τόκους των δανείων που καταβάλλουν οι δανειολήπτες).

Ποίοι μπορεί να είναι δυνητικοί επενδυτές;

Μπορεί να είναι άλλες τράπεζες, μακροπρόθεσμοι επενδυτές όπως ασφαλιστικές εταιρείες και οι διαχειριστές χαρτοφυλακίων και ταμείων, οι οποίοι θέλουν να επιτύχουν διαφοροποίηση των περιουσιακών στοιχείων στα οποία επενδύουν.

Η τιτλοποίηση και το κραχ στις ΗΠΑ

Στο έγγραφο αναγνωρίζεται πως το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 στις ΗΠΑ προήλθε εν μέρει από την κατάρρευση της τιτλοποίησης δανείων, τα γνωστά subprime. Ωστόσο, στις ΗΠΑ η πρακτική ήταν τόσο διαδεδομένη, που αποτέλεσε αντικίνητρο για έλεγχο της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών, ενώ η δημιουργία ολοένα και πιο πολύπλοκων δομών περιόριζε την κατανόηση των κινδύνων.

Οι πολύπλοκες αυτές δομές δεν ήταν τόσο διαδεδομένες στην Ευρώπη. Ενδεικτικά σημειώνεται πως τα προϊόντα της ΕΕ με βαθμολογία ΑΑΑ απέτυχαν σε ποσοστό μόλις 0,1% των περιπτώσεων στο αποκορύφωμα της κρίσης, σε σύγκριση, το αμερικανικό ισοδύναμο τους έπληξε το 16% των περιπτώσεων.

Παράλληλα, η ΕΕ, μέσω της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, προωθεί την δημιουργία πιο απλής τυποποιημένης και διαφανούς τιτλοποίησης για προστασία των επενδυτών και διαχείριση του συστημικού κινδύνου (STS).

Αυτό το πλαίσιο θα ισχύει επιπρόσθετα και από την εθνική Νομοθεσία που ετοιμάζεται στην Κύπρο, καταλήγει ο Σύνδεσμος Τραπεζών.