Γενικά αποφεύγω να βάζω τίτλους που θέτουν ερωτήματα. Συνήθως, το ερωτηματικό σημαίνει ότι ο συντάκτης του άρθρου δεν ξέρει την απάντηση.

Του Άνταμ Λασίνσκι

Πάρτε για παράδειγμα το άρθρο που δημοσίευσαν πρόσφατα οι The New York Times με τον τίτλο «Πότε θα σκάσει η φούσκα της τεχνολογίας;» (‘When will the tech bubble burst?’). Ο συγγραφέας, Ρουτσίρ Σάρμα, επικεφαλής παγκόσμιας στρατηγικής στη Morgan Stanley Investment Management, σίγουρα δεν φαίνεται να ξέρει την απάντηση στην ερώτηση που ο ίδιος θέτει.

«Δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε θα έρθει το τέλος» γράφει ο Σάρμα, προτού θίξει τρεις παράγοντες που, όπως υπονοεί ο ίδιος, έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους: Επερχόμενη ρύθμιση των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, επερχόμενο «σφίξιμο» της νομισματικής πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες, και επερχόμενες απογοητεύσεις στο μέτωπο των εταιρικών εσόδων.

Δεν θα πω την άποψή μου σχετικά με το ζήτημα, αλλά θα παραθέσω τρεις παρατηρήσεις:

Καταρχήν, ο προσδιορισμός μιας φούσκας είναι ευκολότερος από την πρόβλεψη του πότε ακριβώς θα σκάσει. Τα σημάδια τα είχα δει κι εδώ από το 2014 κιόλας, σ’ ένα κομμάτι που έγραψα για την Arista Networks η οποία επρόκειτο να εισαχθεί στο χρηματιστήριο. Με 12,4 δισεκατομμύρια δολάρια χρηματιστηριακή αξία, η μετοχή της Arista είναι πλέον τρεις φορές πάνω σε σχέση με την αρχική δημόσια προσφορά της.

Επίσης, η ιστορία είναι διδακτική, αλλά και οι λεπτομέρειες είναι σημαντικές. Ο Σάρμα της Morgan Stanley επισημαίνει την τεράστια σημασία εταιρειών όπως η Facebook, η Amazon, η Netflix, η Google, η Alibaba και η Tencent. Παράλληλα, εξετάζει πώς η εποχή του dot-com τροφοδότησε την άνοδο μεγάλων εταιρειών που βρίσκονταν στην καρδιά του διαδικτύου, όπως η Dell, η Microsoft, η Cisco και η Intel, καθώς και startup που υπόσχονταν να εκμεταλλευθούν τις επαναστατικές του δυνατότητες.

Όλες αυτές οι εταιρείες, όμως, προϋπήρχαν της εποχής του dot-com. Η Microsoft σχεδόν παραλίγο να μην την προλάβει καν. Οι εταιρείες που μπορούν και υπερβαίνουν μια εποχή σπάνια είναι υπερτιμημένες.

Τέλος, δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο φούσκας. Η Apple, για παράδειγμα, είναι υποτιμημένη εδώ και χρόνια, βάσει όλων των μετρήσιμων μεγεθών. Αντίθετα, η Amazon είναι υπερτιμημένη. Και οι δύο εταιρείες, όμως, φαίνεται ότι είναι φτιαγμένες για να διαρκέσουν – για εντελώς διαφορετικούς λόγους η καθεμία.