Γράφει η Δρ. Μαρία Ζωμενή

«Περίπου ένα εκατομμύριο είδη ζώων και φυτών από τα 8.7 εκατομμύρια που υπάρχουν στη Γη απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση, πολλά εντός των επόμενων δεκαετιών, περισσότερα από ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία», προειδοποιεί η νέα έκθεση-ορόσημο της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας Επιστήμης-Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Οικοσυστημικές Υπηρεσίες (IPBES). Η καταστροφή των δασών, η εντατική γεωργία, η υπεραλίευση, η καλπάζουσα αστικοποίηση, η συστηματική εξόρυξη και άντληση πόρων, η ρύπανση, τα αλλόχθονα είδη, η κλιματική αλλαγή κ.ά., έχουν οδηγήσει σε γενικευμένη οικολογική κρίση με σοβαρότατες επιπτώσεις στο 75% του χερσαίου και 66% του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

«Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι ένας σιωπηλός δολοφόνος. Είναι διαφορετική από την κλιματική αλλαγή, στην οποία οι άνθρωποι αισθάνονται τις επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους. Με τη βιοποικιλότητα δεν είναι τόσο προφανές, αλλά μέχρι να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει μπορεί να είναι πολύ αργά», τονίζει η Κριστιάνα Πάσκα Πάλμερ, η επικεφαλής της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα (CBD), του αρμόδιου οργάνου για τη διατήρηση των συστημάτων ζωής από τα οποία εξαρτάται ο άνθρωπος.

Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι ένας σιωπηλός δολοφόνος. Είναι διαφορετική από την κλιματική αλλαγή, στην οποία οι άνθρωποι αισθάνονται τις επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους

Η βιοποικιλότητα είναι το δίχτυ ασφαλείας μας Ανάμεσα στις υπηρεσίες που προσφέρουν τα οικοσυστήματα είναι η παραγωγή τροφίμων, καυσίμων, ινών και φαρμάκων, η ρύθμιση της ποιότητας και ποσότητας των υδάτων, του αέρα και του κλίματος, η διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους και του κύκλου των θρεπτικών, η πρωτογενής παραγωγή, πολιτιστικές/πνευματικές υπηρεσίες για τον άνθρωπο όπως η εκπαίδευση, ο οικοτουρισμός, η υπαίθρια αναψυχή κ.ά. Τα έντομα, για παράδειγμα, γονιμοποιούν τις καλλιέργειές μας, μια υπηρεσία αξίας 22 δισ. ευρώ για την ευρωπαϊκή γεωργία ετήσια. Η πραγματική αξία της βιοποικιλότητας είναι, ωστόσο, ανυπολόγιστη, επιτρέποντας σε καθετί ζωντανό να επιβιώνει και να προσαρμόζεται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Η απώλεια της δεν σημαίνει απλώς ότι εξαφανίζονται σπάνια φυτά και ζώα. Σημαίνει ότι ολόκληρα οικοσυστήματα παράγουν λιγότερο και γίνονται πιο ευάλωτα σε εξωτερικούς κραδασμούς, όπως η κλιματική αλλαγή. Φανταστείτε όλα τα διαφορετικά είδη και οικοσυστήματα στον πλανήτη σαν νήματα ενός δικτύου. Όσο περισσότερα νήματα πλέκονται μεταξύ τους, τόσο το δίχτυ ενισχύεται και η φύση μπορεί καλύτερα να προσφέρει πολυάριθμα οφέλη και να προσαρμόζεται στην κλιματική αλλαγή. Δυστυχώς, για δεκαετίες χαλάμε αυτό το δίχτυ ασφαλείας, αφανίζοντας δάση για γεωργική γη, υπεραλιεύοντας τις θάλασσες, αποστραγγίζοντας τους υγροτόπους. «Καταστρέφουμε τα ίδια τα θεμέλια των οικονομιών μας, τα μέσα επιβίωσης, τη διατροφική ασφάλεια, την υγεία και την ποιότητα της ζωής σε ολόκληρο τον κόσμο», τονίζει ο Ρόμπερτ Γουότσον, πρόεδρος της IPBES.

Χρησιμοποιώντας το LIFE για την προστασία της ζωής Η Ευρώπη διαθέτει ένα τόσο ποικιλόμορφο σύνολο οικοτόπων, άγριων ειδών και πολιτιστικών τοπίων συγκεντρωμένων σε τόσο μικρή έκταση, που οφείλει να διατηρήσει. Για αυτό ανέπτυξε και εφαρμόζει ισχυρή νομοθεσία για την προστασία της φύσης, με γνώμονα το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, το μεγαλύτερο στον κόσμο διακρατικό, συντονισμένο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, που φέτος έκλεισε 27 χρόνια ζωής. Ουσιαστικό ρόλο στην προστασία της φύσης εντός και εκτός Natura 2000, διαδραματίζει και το Πρόγραμμα LIFE, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τις βιώσιμες μορφές δασοκομίας, αλιείας, γεωργίας και τουρισμού.

Πολλοί πληθυσμοί πουλιών έχουν ανακάμψει, και η κατάσταση διατήρησης πολλών άλλων ειδών και οικοτόπων βελτιώθηκε σημαντικά, ενώ είδη στο χείλος της εξαφάνισης όπως ο Ιβηρικός λίγκας, έχουν διασωθεί

Το Πρόγραμμα LIFE αποτελεί μια γέφυρα που συνδέει την ΕΕ, τις τοπικές αρχές και τους πολίτες, και συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του χάσματος στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Χρησιμοποιείται μάλιστα, πολύ συχνά, για την αντιστάθμιση των συνεπειών των μέτρων και των πολιτικών που υπονομεύουν το φυσικό κεφάλαιο και τη βιοποικιλότητα στην ΕΕ, ενώ, αποδείχθηκε με τον καιρό ένα ευέλικτο μέσο, προσαρμόζοντας καινούργιους περιορισμούς και προκλήσεις. Μέσω του Προγράμματος συγχρηματοδοτούνται έργα με προστιθέμενη αξία για την Ευρώπη, έργα που συμβάλλουν στην εφαρμογή, τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής και νομοθεσίας.

Από το 1992, το LIFE έχει συγχρηματοδοτήσει πάνω από 1.700 έργα για τη φύση και τη βιοποικιλότητα, επένδυση πέραν των 2 δισ. ευρώ. Πολλοί πληθυσμοί πουλιών έχουν ανακάμψει, και η κατάσταση διατήρησης πολλών άλλων ειδών και οικοτόπων βελτιώθηκε σημαντικά, ενώ είδη στο χείλος της εξαφάνισης όπως ο Ιβηρικός λίγκας, έχουν διασωθεί. Για παράδειγμα, στα φετινά βραβεία LIFE στην κατηγορία «Φύση» νικητής ήταν το LIFE WOLFALPS που καθόρισε στρατηγικές για την αρμονική συνύπαρξη του λύκου και των παραδοσιακών οικονομικών δραστηριοτήτων. Το έργο υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχημένο αφού οι λύκοι έκαναν την επιστροφή τους στις αλπικές περιοχές της Γαλλίας, Ιταλίας και Σλοβενίας.

Τα έργα LIFE αναδεικνύουν αντίστοιχες ιστορίες επιτυχίας και βέλτιστες πρακτικές σε διαφορετικά επίπεδα και με διαφορετικά μέσα, όπως συμπράξεις ιδιωτικών και δημόσιων φορέων και συμμετοχή τοπικών κοινωνιών. Επίσης βελτιώνουν την τεχνογνωσία και ευαισθητοποιούν το κοινό με την ενεργό συμμετοχή πολιτών και τοπικών αρχών. Ανάμεσα τους, το δικό μας βραβευμένο LIFE OROKLINI κατάφερε να μεταμορφώσει τη λίμνη Ορόκλινης σε καταφύγιο σπάνιων και απειλούμενων πουλιών όπως η Πελλοκατερίνα και ο Καλαμοκαννάς, και συγχρόνως σε υπαίθρια αίθουσα διδασκαλίας για τους επισκέπτες που αντιλαμβάνονται έμπρακτα πλέον την ανάγκη προστασίας της φύσης.

Άλλα έργα LIFE εισάγουν μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, υποστηρίζουν τις οικοσυστημικές υπηρεσίες και βοηθούν στην ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων για τη σημασία της βιοποικιλότητας. Οι αγρότες δε διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση και διατήρηση της βιοποικιλότητας, και έργα όπως το LIFE Olivares Vivos βοηθούν σε αυτό. Το έργο επιδεικνύει μοντέλα ελαιοπαραγωγής στην Ισπανία, αφενός οικονομικά αποδοτικά και αφετέρου συμβατά με την ενίσχυση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Με αυτά τα μοντέλα θα παράγεται λάδι, αναγνωρισμένο και πιστοποιημένο από ειδικό σήμα που θα προσδίδει σημαντική εμπορική αξία, βοηθώντας τους γεωργούς να κρατήσουν τις περιοχές τους οικονομικά βιώσιμες. Παράλληλα, ενθαρρύνει χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη να αλλάξουν καταναλωτικές συνήθειες.

Ώρα για Δράση Χρειαζόμαστε νέους, πιο φιλόδοξους στόχους για ανάσχεση και αντιστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας, που συνεπάγονται ριζοσπαστικές αλλαγές στο παγκόσμιο παραγωγικό, καταναλωτικό και διατροφικό μοντέλο. Τα καλά νέα είναι ότι για πρώτη φορά κατανοούμε τον αντίκτυπο των δράσεων μας και γνωρίζουμε με ποιο τρόπο να επιδιορθώσουμε κάθε «ξέφτισμα» προξενήσαμε στο δίκτυ της φύσης. Η σπουδαιότητα της ανάγκης διατήρησης δεν περιορίζεται στη διάσωση απειλούμενων, εμβληματικών ειδών, αλλά επεκτείνεται σε κάτι πολύ βαθύτερο, στη νομισματική αξία της φύσης και της βιοποικιλότητας και στον τρόπο οργάνωσης της βιομηχανίας τροφίμων, των επιχειρήσεων, των τομέων ενέργειας και μεταφορών, που συντείνουν στην υποβάθμιση των οικοσυστημάτων. Η Κύπρος, ιδιαίτερα προικισμένη όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, φέρει αντίστοιχο βάρος ευθύνης για την αειφορική χρήση και διατήρησή της για τις μελλοντικές γενιές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα περισσότερα οφέλη που προέρχονται από τη βιοποικιλότητα λαμβάνουν χώρα σε τοπικό επίπεδο, συνεπώς είναι στο δικό μας χέρι να περισώσουμε τον τοπικό μας πλούτο. «Είναι θέμα πειθαρχίας» άλλωστε, «Αφού ξυπνήσεις και ετοιμαστείς το πρωί, μετά πρέπει να περιποιηθείς τον πλανήτη σου» (Αντουάν Ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο Μικρός Πρίγκιπας, 1943).

Το Πρόγραμμα LIFE, αναγνωρίζοντας ότι άνθρωποι και φύση αποδίδουν καλύτερα όταν συνεργάζονται, σας προσφέρει στοχευμένη χρηματοδότηση ώστε να συνδράμετε στη διατήρηση του φυσικού μας κεφαλαίου.

Μάθετε περισσότερα επικοινωνώντας με το Εθνικό Σημείο Επαφής στο 22408926 ή μπαίνοντας στην ιστοσελίδα www.lifecyclamen.com.cy

Η Δρ. Μαρία Ζωμενη είναι Environmental Officer & Nature and Biodiversity Expert, LIFE Cyclamen Project