Στο Dogville του Lars Von Trier, οι φιλήσυχοι κάτοικοι μιας μικρής κοινότητας απειλούνται από την παρουσία μιας ‘ξένης’ που καταφθάνει αναπάντεχα και χρειάζεται απεγνωσμένα τη βοήθειά τους. Στο πρόσωπο της, αναγνωρίζουν μονάχα μια ετερότητα που θέτει σε κίνδυνο το σύνολο, κι ενώ φαινομενικά την αποδέχονται εγκαρδίως, οι κάτοικοι αρχίζουν σταδιακά να συσπειρώνονται εναντίον της με αποκρουστική βία. Λέει ο αφηγητής της ταινίας πως «ό,τι έκαναν δεν ήταν σωστό! Κι αν κάποιος έχει τη δύναμη να το διορθώσει είναι καθήκον του να το πράξει, για το καλό και των άλλων πόλεων, για το καλό της ανθρωπότητας και προπάντων, για το καλό του ανθρώπινου είδους».

Σαν άλλοι αφηγητές κι εμείς -σοφοί γέροντες στην τραγωδία- ακουγόμαστε όλοι οι εκτός Ζυγίου ορμώμενοι. Διαβλέπουμε την ύβρη και αισθανόμαστε απέραντη ντροπή για όσα εκτυλίσσονται τις τελευταίες μέρες. Έχουμε όμως τη δύναμη να διορθώσουμε το κακό; Kι αν ναι, έχουμε στ ’αλήθεια το δικαίωμα να το πράξουμε;

Θέτω το ερώτημα με αφορμή ένα προβληματισμό που μου δημιούργησε μια συνέντευξη που διάβασα τις προάλλες. Ο γνωστός ιστορικός και συγγραφέας του «Sapiens: A Brief History of Humankind» Yuval Harari καταπιάνεται με το θέμα των μεταναστών. Εκφράζοντας την άποψή του, λέει πως και από ιστορικής πλευράς να το δει κανείς, όταν ένας τοπικός πληθυσμός εναντιώνεται για παράδειγμα στην αποδοχή προσφύγων στην πόλη/κοινότητα του, θα ήταν μεγάλο λάθος εκ μέρους της πολιτείας να το επιβάλλει ετσιθελικά γιατί απλούστατα, θα αποτύχει. Η πολιτεία χρειάζεται τη συνεργασία της κοινότητας ώστε να υπάρξει αρμονική συμβίωση - ή στην περίπτωση μας, η φιλοξενία των παιδιών. Αν αυτή η κοινότητα αρνείται να το πράξει, αυτό ονομάζεται δημοκρατία, όσο ηθικά αποκρουστική και αν είναι η απόφαση τους.

Μας διακρίνει ασυνείδητα ένας liberal ελιτισμός που εξαγριώνει τη μάζα γιατί διεκδικεί μια ηθική ανωτερότητα που δεικτικά βαφτίζει άπαντες φασίστες και ρατσιστές

Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να αφορίσω τόσο εύκολα μια ολόκληρη κοινότητα, επειδή δεν επιδεικνύει στοιχειώδη ανθρωπιά όταν προφανώς κανείς δεν φρόντισε να της την καλλιεργήσει θεσμικά. Οι προοδευτικές κοινωνίες δεν δημιουργούνται από τη μια μέρα στην άλλη αλλά αναπτύσσονται οργανικά - ιδανικά μέσω της εκπαίδευσης και σ’ ένα ευνομούμενο κράτος που στέκεται αρωγός στην προάσπιση των σημαντικών κοινωνικών αιτημάτων.

Κάπου εδώ χάνουμε το παιχνίδι οι απανταχού σοφοί γέροντες - και κάπως έτσι κερδίζει στα σημεία το κακόγουστο μόρφωμα του ΕΛΑΜ. Μας διακρίνει ασυνείδητα ένας liberal ελιτισμός που εξαγριώνει τη μάζα γιατί διεκδικεί μια ηθική ανωτερότητα που δεικτικά βαφτίζει άπαντες φασίστες και ρατσιστές. Αυτό που μας διδάσκει όμως η μεγάλη Trump-οποίηση του πολιτικού χώρου ανά τον κόσμο, είναι ότι οι θεσμοί έχουν μετατραπεί πια σε fight club: δεν υπάρχουν κανόνες, η αλήθεια είναι υποκειμενική και ότι γίνει, έγινε.

Η μετριοπαθής και μορφωμένη αστική τάξη ανάγεται ξαφνικά στον ελίτ εχθρό και οι δημαγωγοί παρεισφρύουν στην αρένα τροφοδοτώντας τον φόβο και την οργή. Συνεπώς, ο αγώνας εναντίον των ρατσιστικών δυνάμεων του εθνολαϊκισμού δεν κερδίζεται ούτε με προσβολές, ούτε με συναισθηματικές εκρήξεις στα social media, ούτε με το μποϊκοτάζ ψαροταβέρνων. Ας κάνουμε το καθήκον μας δείχνοντας πιο ψύχραιμα τον σωστό δρόμο, με στωική ανοχή απέναντι στην ανθρώπινη βλακεία - «πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους». Ας απαιτήσουμε από την πολιτεία να κάνει το ίδιο.

Υπάρχει άραγε άλλος τρόπος;