Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η χρήση ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας για την αντιμετώπιση του καρκίνου έχει θεαματικά αποτελέσματα. Όλο και περισσότεροι καρκινοπαθείς θεραπεύονται. Δεν έχει όμως δοθεί επαρκής έμφαση στις αρνητικές επιδράσεις της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας στη γονιμότητα των ατόμων αυτών, που όπως είναι φυσικό, μετά την αποθεραπεία τους ενδιαφέρονται για την απόκτηση απογόνων, ώστε να συνεχίσουν τη ζωή τους φυσιολογικά.

Μεγάλο ποσοστό (>50%) των ατόμων που υποβάλλονται σε τέτοιου είδους θεραπεία παρουσιάζουν παροδικό ή μόνιμο πρόβλημα στειρότητας. Αυτό εξαρτάται τόσο από το είδος των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται όσο και από τη δόση και τη διάρκεια της θεραπείας, καθώς και από την ηλικία των ασθενών, με μεγαλύτερες πιθανότητες για μόνιμη στείρωση όταν αυτοί είναι άνω των σαράντα ετών. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να προφυλάξουμε την αναπαραγωγική ικανότητα των συγκεκριμένων ασθενών πριν ξεκινήσουν την κατάλληλη θεραπεία για το ογκολογικό τους πρόβλημα.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ. Συγκεκριμένα για τις γυναίκες, κάποια φάρμακα, όπως η κυκλοφωσφαμίδη που χρησιμοποιείται στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, μπορεί να διακόψει τον φυσιολογικό κύκλο των γυναικών σε ποσοστό άνω του 20% για γυναίκες κάτω των 40 ετών και έως και 75% των γυναικών που είναι μεγαλύτερες των 40 ετών. Εάν η εξέλιξη της νόσου το επιτρέπει, μπορεί να καθυστερήσει η έναρξη της θεραπείας για τον καρκίνο, ούτως ώστε να μπει η γυναίκα σε έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης με κατάψυξη των σχηματιζόμενων εμβρύων.

η μέθοδος είναι ρουτίνα

Τα έμβρυα αυτά μπορούν να τοποθετηθούν στη μήτρα της γυναίκας, αφού αυτή θεραπευτεί από τον καρκίνο. Η πρώτη κύηση από κατεψυγμένα έμβρυα έγινε το 1983 και έκτοτε οι τεχνικές κατάψυξης έχουν προχωρήσει τόσο, ώστε τα αποτελέσματα να είναι πολύ καλά. Επίσης εάν η γυναίκα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για γυναικολογικό καρκίνο και της αφαιρεθεί η μήτρα, υπάρχει η δυνατότητα τα έμβρυα αυτά να τοποθετηθούν στη μήτρα μιας άλλης γυναίκας (παρένθετη μητέρα), η οποία θα θελήσει να βοηθήσει το ζευγάρι να αποκτήσει παιδιά φέρνοντας σε πέρας την κύηση.

Μια εξαιρετικά ενθαρρυντική νεότερη τεχνική που εφαρμόζεται είναι η κατάψυξη ωαρίων (πριν αυτά γονιμοποιηθούν να γίνουν έμβρυα), που συνήθως γίνεται σε γυναίκες οι οποίες κατά τη διάγνωση του καρκίνου είναι ανύπαντρες. Το 1997 επιτεύχθηκε ανθρώπινη κύηση με χρήση κατεψυγμένων ωαρίων και έκτοτε έχουν ακολουθήσει πάρα πολλές άλλες τέτοιες κυήσεις και η μέθοδος είναι ρουτίνα.

Εκτός από την κατάψυξη ωαρίων υπάρχει και η μέθοδος κρυοσυντήρησης ωοθηκικού ιστού όπου μπορεί να αποκαταστήσει μελλοντικά τη φυσιολογική ωοθηκική λειτουργία. Τμήμα των ωοθηκών που περιέχει πολλά άωρα ωοθυλάκια αφαιρείται με λαπαροσκοπική χειρουργική τεχνική ή λαπαροτομία και καταψύχεται σε Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού είναι αποδεκτή διεθνώς αλλά η λειτουργικότητά του μετά από μεταμόσχευση βρίσκεται υπό μελέτη.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ: Ένας γιατρός, μια κλινική και μια ιστορία λαμπρή

ΑΝΤΡΕΣ. Για τους καρκινοπαθείς άνδρες οι επιπτώσεις μπορεί να είναι οι ίδιες με αυτές των γυναικών, αν και υπάρχει πιθανότητα να επανέλθει η σπερματογένεση, ακόμη και δύο έτη μετά το τέλος της θεραπείας. Η κατάψυξη σπέρματος, πριν από την έναρξη της θεραπείας αποτελεί μια σχεδόν πάγια τακτική, έτσι ώστε αν ο άνδρας καταστεί αζωοσπερμικός μετά το πέρας της θεραπείας, να μπορεί να χρησιμοποιηθεί το κατεψυγμένο σπέρμα προκειμένου να επιτευχθεί κύηση. Κατάψυξη σπέρματος θα μπορούσε να γίνεται και κατά την διάρκεια της χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας, αφού η σπερματογένεση διαρκεί περίπου τρεις μήνες, κάτι που σημαίνει ότι σπέρμα το οποίο δίνεται κατά την διάρκεια της χημειοθεραπείας έχει αρχίσει να παράγεται τρεις μήνες νωρίτερα έτσι ώστε να μην επηρεάζεται από αυτή.

Κατάψυξη σπέρματος θα μπορούσε να γίνεται και κατά την διάρκεια της χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας

Όσα προαναφέρθηκε, οι εξελίξεις στον χώρο αυτό είναι ραγδαίες αλλά πρέπει κανείς να είναι προσεκτικός για το πώς τις εφαρμόζει, διότι οι τεχνικές αυτές θέτουν διλήμματα, κυρίως ηθικά και νομικά. Έτσι υπάρχει πιθανότητα, εάν η θεραπεία για τον καρκίνο δεν έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα και χαθεί η μάχη για τη ζωή να τεθεί ηθικό και νομικό ζήτημα για την τύχη του γενετικού υλικού του θανόντος ή της θανούσης. Οι επίσημες νομοθεσίες σε κάθε χώρα καθορίζουν την τύχη του γενετικού υλικού μετά θάνατο.

να αντιληφθούν τόσο οι ιατροί όσο και οι ασθενείς, ότι πλέον η ζωή δεν σταματά την ημέρα που γίνεται η διάγνωση του καρκίνου

Η κλινική εξωσωματικής γονιμοποίησης «ΠΕΔΙΑΙΟΣ» (στη Λευκωσία) τονίζει πόσο σημαντικό είναι να αντιληφθούν τόσο οι ιατροί όσο και οι ασθενείς, ότι πλέον η ζωή δεν σταματά την ημέρα που γίνεται η διάγνωση του καρκίνου. Έτσι οφείλουμε όλοι μας να σκεφτόμαστε τι θα γίνει αφού ολοκληρωθεί η θεραπεία του καρκίνου με επιτυχία. Οι τεχνικές έχουν εξελιχθεί τόσο πολύ ώστε ακόμη και οι ασθενείς καταστούν στείροι μετά τη θεραπεία, θα μπορέσουν πιθανώς να τεκνοποιήσουν, εάν έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα και το γενετικό υλικό βρίσκεται σε τράπεζα ωαρίων/ σπέρματος. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε νεαρά άτομα να κάνουν όνειρα για τη ζωή μετά την επιτυχή ογκοθεραπεία τους.

H δρ. Έλενα Κεπόλα είναι Clinical Coordinator στην Κλινική ΠΕΔΙΑΙΟΣ