Η κεντρική φωτογραφία είναι από τη φειζμπουκική σελίδα Πίν - Εργαστήρι Γελοιογραφίας + Σκίτσου

Μετά τη θανάσιμη επίθεση που έλαβε χώρα στο σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 2015, δόθηκε στο κοινό η ευκαιρία να διαπραγματευθεί εκ νέου το ‘επιτρεπτό’ και το ‘μη επιτρεπτό’ χιούμορ μέσα απ’ τη γελοιογραφία. Στην περίοδο που κλείδωσε για την πλειονότητα, εξ όσων φάνηκε του κόσμου ως «Je suis Charlie», και με τον δημόσιο διάλογο να περιστρέφεται αρχικά γύρω απ’ τα σκίτσα εναντίον του Μωάμεθ -σχεδιασμένα απ’ τον Renald Luzier- η συζήτηση ξάνοιξε περισσότερο σχετικά με το πολιτικά ορθό και τις συνέπειες σε περίπτωση λοξοδρόμησής του.

Οφείλει όμως η γελοιογραφία να είναι πολιτικά ορθή; Και τι μπορεί να θεωρηθεί στις μέρες μας ‘πολιτικά ορθό’ πέραν του εξόφθαλμου;

Ένα πέρασμα απ’ την ιστορία της γελοιογραφίας θα μπορούσε να αναδείξει αμέτρητα σκίτσα με διαχρονικές εικόνες κοινωνικού -οπότε και πολιτικού- περιεχομένου. Εκτός κι αν αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί για σκοπούς προπαγάνδας, το σύνηθες είναι να παίρνουν -με τον δικό τους τρόπο- το μέρος του λαού, να διακωμωδούν την εξουσία και να μην επιδεικνύουν καφρίλα για τον ‘αδύναμο’ αλλά για τον ‘δυνατό’.

Συνήθως.

Γιατί κανόνες δεν υπάρχουν.

Και, συνήθως, για να είναι μία γελοιογραφία πετυχημένη, αυτό που κάνει είναι να ασκεί κριτική για τα ζητήματα της δημόσιας ζωής. Κι όχι, κατ’ ανάγκη τα κακώς έχοντα. Και για να το τερματίσουμε το κλισέ, που θέλει πάντοτε ένα παράδειγμα από αρχαία Ελλάδα, ήταν ο Αριστοφάνης που ανέφερε στους «Αχαρνής» πως «για το δίκαιο, θα διακωμωδήσω και τα δίκαια».

Η εικονογραφημένη σάτιρα, η γελοιογραφία δηλαδή, περπατά και θα πρέπει να συνεχίσει να περπατά, πλάι στη Δημοκρατία. Η επίθεση στα γραφεία της γαλλικής Charlie Hebdo αφορά σε ένα παράδειγμα όχι μόνο προς αποφυγή αλλά και ως ένα συμβάν κατακριτέο.

Τις τελευταίες βδομάδες, έχοντας υπόψη τόσο τις πολιτικές όσο και τις κοινωνικές εξελίξεις σε Ελλάδα και Κύπρο, παρατηρήσαμε πως όσον αφορά στο θέμα μας, ο σχολιασμός στα κοινωνικά δίκτυα αλλά και στην αρθρογραφία, ήταν έντονος σε δύο περιπτώσεις.

Η μία περίπτωση αφορά στον πάλαι ποτέ αγαπημένο Αρκά που με την πιο κάτω γελοιογραφία φαίνεται να πήρε θέση υπέρ της διαδήλωσης «Παραιτηθείτε» που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα:

Στην πιο πάνω γελοιογραφία ο Αρκάς κάλεσε, μέσες άκρες, τον κόσμο να λάβει μέρος σε μία εκδήλωση που σκοπό είχε να απαιτήσει την παραίτηση του «εθνικολαϊκιστικού μορφώματος της αριστερο-δεξιάς συγκυβέρνησης» όπως χαρακτηρίζει η ομώνυμη ομάδα την ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ.

Τα σχόλια που ακολούθησαν της γελοιογραφίας που δημοσιεύτηκε αλλά και άλλων που δημοσιεύτηκαν πριν και μετά και τα οποία υπογράφει ο άλλοτε sweetheart της ελληνικής γελοιογραφίας, ήταν έντονα. Σχολιάστηκε το γεγονός ότι ο Αρκάς δουλεύει πλέον για την εφημερίδα Πρώτο Θέμα γνωστή για την αντικυβερνητική της στάση, πως είναι πουλημένος, πως αλλιώς είχε συνηθίσει τους αναγνώστες του κι άλλου το γύρισε και λοιπά. Αυτό που στην ουσία έγινε είναι πως ο σκιτσογράφος πήρε σαφέστατα τον τελευταίο καιρό μια αντικυβερνητική στάση, πράγμα όχι καινούριο αν κάποιος παρακολουθεί την δουλειά του, παρόλα αυτά έντονα και ξεκάθαρα εναντίον της κυβέρνησης Τσίπρα.

Παρόμοιου τύπου σχόλια παρατηρούμε να γίνονται και στο κυπριακό διαδίκτυο σχετικά με τις γελοιογραφίες του Πιν, κατά κόσμο Πέτρου Παπαπέτρου, στον Φιλελεύθερο. Ακολουθώντας τη γενικότερη γραμμή της εφημερίδας, ο Πιν φαίνεται να έχει προκαλέσει, όπως και ο Αρκάς -για διαφορετικούς λόγους- τις αντιδράσεις μίας μερίδας του κόσμου.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι αντιδράσεις μίας μερίδας αναγνωστών ήταν έντονη, τουλάχιστον από τα Νέα Μέσα. Γιατί κάποιοι, διαβάζοντας όχι πολύ πίσω απ’ τις γραμμές και το χιούμορ, είδαν ξεκάθαρα την πολιτική χροιά του πράγματος.

«Όταν κάτι είναι αστείο, αναζήτησε μια αλήθεια κρυμμένη πίσω του» σημείωσε ο George Bernard Shaw και δεν έχουμε παρά να συμφωνήσουμε.

Όταν δε αρχίζεις να προβάλεις σταθερά τη μία πλευρά, τα πράγματα είναι ακόμα πιο ξεκάθαρα. Με την έντονα πολιτικοποιημένη γραμμή των συστημικών μίντια αλλά και μερίδας των λειτουργών τους, δεν συμφωνούμε. Παρόλα αυτά δεχόμαστε την υποκειμενικότητα που διέπει τον κάθε εργαζόμενο στα Μέσα ο οποίος και δεν οφείλει να εγκαταλείψει τις προσωπικές του πολιτικές θεωρήσεις.

Η γελοιογραφία αποτελεί στην ουσία ένα παραμορφωτικό καθρέπτη της κοινωνίας. Με δόσεις αλήθειας και σουρεαλισμού. Είτε μας αρέσει, είτε όχι, όποια και να είναι η άποψή μας, καλό είναι -όπως σε όλα- να την εκφράζουμε κόσμια.