Την ποιητική συλλογή «Υπερκαινοφανής» τη διάβασα μία στα γρήγορα, με το που κυκλοφόρησε για να πάρω εκείνη την πρώτη γεύση που λέμε. Το κείμενο με κέρδισε μ’ εκείνο τον τρόπο που σε κερδίζει ένας άνθρωπος στην πρώτη συνάντηση. Μες το σαββατοκύριακο που μας πέρασε επέστρεψα στις σελίδες του και επιδόθηκα σε μία δεύτερη, πιο βαθιά και πιο προσεκτική ανάγνωση.

Με μία άκρως σύγχρονη ποιητική πρόζα, ο Παπαγεωργίου φαίνεται να επιθυμεί την απογύμνωση των πραγμάτων αυτών που θεωρούμε δεδομένα. Αν αυτό υποδεικνύει μία ανεξαρτησία ψυχής, τότε ο ίδιος φαίνεται να το έχει πετύχει. Με το υποκειμενικό στοιχείο να υπερέχει, στις λεκτικές του εικόνες δεν μπορείς παρά να εντοπίσεις την διάχυτη αναζήτηση της γνώσης και, λίγο πιο πέρα, να αναγνωρίσεις την ενδοσκόπηση που επιχειρείται μες το μικρόκοσμο του εγώ και τον μεγάλο, τεράστιο κόσμο του εμείς.

Τον Παπαγεωργίου τον συνάντησα λίγες βδομάδες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του.

Κεντρική φωτογραφία: Πάρις Δημητριάδης

Μόλις έχω ολοκληρώσει την ανάγνωση του φρεσκοτυπωμένου σου βιβλίου κι αναρωτιέμαι, τι είναι αυτό που μπορεί να επιδιώκει ένας συγγραφέας απ’ τον αναγνώστη του; Τον διάλογο, θα έλεγα. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρώ πως η συγγραφή αφορά σε έναν μονόλογο. Προσωπικά επιθυμώ τον διάλογο και επιδιώκω την επικοινωνία. Μάλλον αναμένω, τα σχόλια του αναγνώστη μου.

Μία ειλικρινής άποψη θα ήταν πως στις μέρες μας πιο δύσκολο φαντάζει να ανοίξεις ένα βιβλίο παρά μία τηλεόραση

Έχει σήμερα απήχηση η ποίηση στον βαθμό που είχε παλαιότερα; Κοίτα, η σύγχρονη ποίηση θα ήταν ψέμα να πούμε πως αφορά στο εμπορικό κομμάτι των εκδόσεων. Ανέκαθεν ήταν ένα δύσκολο, ας το αποκαλέσουμε, είδος η ποίηση. Απ’ την άλλη παρατηρώ πως ούτε η λογοτεχνία εξασφαλίζει την εμπορικότητα. Γενικότερα η ανάγνωση δεν υπερέχει στα ενδιαφέρονται του σύγχρονου ανθρώπου.

Γιατί νομίζεις πως συμβαίνει αυτό; Μία ειλικρινής άποψη θα ήταν πως στις μέρες μας πιο δύσκολο φαντάζει να ανοίξεις ένα βιβλίο παρά μία τηλεόραση. Για να μπεις σε διαδικασία ανάγνωσης απαιτείται μία νοητική επεξεργασία. Συγκέντρωση. Η κοινωνία μας σήμερα έχει περισσότερο την ανάγκη να ξεκουραστεί.

Το διάβασμα δεν ξεκουράζει; Προσωπικά με ξεκουράζει πολύ. Απολαμβάνω την συγκέντρωση που απαιτείται, μαζί και το γεγονός ότι το μυαλό μου μπαίνει σε εγρήγορση. Απ’ την άλλη δεν μπορείς να απαιτείς και από όλο τον κόσμο να νιώθει το ίδιο. Είναι μεγάλη η μερίδα των αναγνωστών που καταλήγει σ’ αυτό που αποκαλείται εμπορική λογοτεχνία, πράγμα που δεν θεωρώ κατ’ ανάγκη κακό.

Σαν ένα χωράφι που μετά απ’ την συγκομιδή δεν το ξαναφυτεύεις αμέσως αλλά το αφήνεις να αναπαυτεί. Έτσι και στον έρωτα, έρχεται μία περίοδος ανάπαυσης όταν και νιώθεις πλήρης με τον εαυτό σου

Πώς θα περιέγραφες την δική σου εμπειρία ως αναγνώστης; Θεωρώ πως σε κάθε αναγνώστη που βρίσκεται μπροστά από ένα καλό ανάγνωσμα -κι αυτό αφορά στα υποκειμενικά του κριτήρια- προκαλείται μία κριτική συνειδητοποίηση του κόσμου. Του τι συμβαίνει στον κόσμο. Η προσωπική μου εμπειρία με κάνει να πιστεύω πως το διάβασμα μας εισαγάγει στην προσωπική ελευθερία.

Και η συγγραφή; Η συγγραφή με κάνει να νιώθω πιο ήρεμος, πράγμα που και πάλι έχει να κάνει με την προσωπική ελευθερία. Επιπλέον νιώθω πως μετέχω, με τον δικό μου τρόπο, σ’ όλα αυτά που παρατηρώ να συμβαίνουν γύρω μου.

Η ποιητική συλλογή «Υπερκαινοφανής» αφορά στην δεύτερή σου συγγραφική παρουσία στα βιβλιοπωλεία. Πώς περιγράφεις την έως τώρα πορεία; Η συγγραφή, η ανάγκη να καταγράψεις τις σκέψεις σου, ίσως να είναι η αυτονόητη. Αυτό που δεν είναι αυτονόητο αφορά στην έκδοση της δουλειά σου, των σκέψεών σου. Όπως το βλέπω εγώ τουλάχιστον, βγάζοντας την δουλειά μου προς τα έξω δηλώνω την ανάγκη επικοινωνίας. Θα έλεγα πως η όλη διαδικασία αφορά σε μία σιωπηρή επανάσταση. Μεταφέρω τις ιδέες και τις σκέψεις μου με τον τρόπο αυτό.

Τι έπεται της διαδικασίας έκδοσης πέραν του εμπορικού μέρους; Μάλλον μία ανησυχία.

Δηλαδή; Έχεις μία ανησυχία που αφορά στο πώς θα προσεγγίσει ο αναγνώστης την δουλειά σου. Όπως και να το κάνουμε, υπάρχει ένας βαθμός έκθεσης κι έχεις να διαπραγματευτείς μ’ αυτή την φοβία. Χρησιμοποιώ την λέξη ‘φοβία’ γιατί όταν μοιράζεσαι κάτι προσωπικό είσαι ανοικτός σε ποικίλες αφηγήσεις. Είναι όμως και κάτι άλλο, το οποίο έρχεται και να με καθησυχάζει. Κι αυτό είναι η προσωπική μου συνειδητοποίηση ότι οι συλλογές μου μπορεί να προκύπτουν από κάτι προσωπικό αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχουν και κάτι συλλογικό.

Με τι καταπιανόταν η πρώτη σου συλλογή με τίτλο «Οι Πέντε Εποχές»; Με τον έρωτα. Τις τέσσερις εποχές όπως τις γνωρίζουμε και αυτή η πέμπτη, την οποία έχω βαφτίσει ‘αγρανάπαυση’. Σκέψου τον έρωτα, που ξεκινά και ανθίζει με την άνοιξη, την αγάπη που δεσπόζει μέχρι το καλοκαίρι, το φθινόπωρο που σημάνει και την φθορά της σχέσης, πιθανότατα και τον χωρισμό. Κι έπειτα έρχεται ο χειμώνας που ο ερωτευμένος μένει μόνος κι έχει να διαχειριστεί ένα πένθος. Η πέμπτη εποχή όπως παρουσιάζεται μέσα απ’ το βιβλίο αφορά σε μία περίοδο που θα περιέγραφα ως παρηγορητική, την αγρανάπαυση δηλαδή. Σαν ένα χωράφι που μετά απ’ την συγκομιδή δεν το ξαναφυτεύεις αμέσως αλλά το αφήνεις να αναπαυτεί. Έτσι και στον έρωτα, έρχεται μία περίοδος ανάπαυσης όταν και νιώθεις πλήρης με τον εαυτό σου. Αυτή βέβαια είναι η προσωπική μου αντίληψη για τον έρωτα και τον κύκλο των ανθρωπίνων σχέσεων.

Απ’ την συλλογή αυτή μέχρι την πρόσφατη με τίτλο «Υπερκαινοφανής», μεσολάβησε μια πενταετία. Δούλευες όλο αυτό το διάστημα ή έκανες κι εσύ την αγρανάπαυσή σου; Η αλήθεια είναι πως άρχισα αμέσως δουλειά. Κι αυτό γιατί όταν γράφω δεν το πράττω με σκοπό την έκδοση αλλά επειδή το χρειάζομαι. Αυτό αφορά στις ισορροπίες μου.

Και, εξ όσων αντιλαμβάνομαι, μετατοπίζεσαι απ’ τον έρωτα σε μία άλλη θεματική. Ναι κι αυτό συμβαίνει, μάλλον, γιατί αλλάζουν και τα θέματα που με απασχολούν. Δεν είναι κάτι που το προγραμματίζω. Απλά, συμβαίνει. Ξέρεις, τα πρώτα χρόνια συνήθιζα να γράφω χωρίς φόρμα. Κατέγραφα τις σκέψεις και το συναίσθημα της στιγμής. Μου πήρε καιρό να συνειδητοποιήσω τι έγραφα. Πως, χωρίς να το αντιλαμβάνομαι, υπήρχε ένα θεματικός άξονας που δεν τον αναγνώριζα αμέσως. Κάπως έτσι οδηγήθηκα και στον «Υπερκαινοφανή».

Και ποιος είναι ο άξονας σ’ αυτή τη συλλογή; Θα έλεγα πως παρουσιάζεται ένα διπλό ταξίδι. Το προσωπικό ταξίδι, αυτό που αποκαλώ «οντογένεση», και παράλληλα ένα ταξίδι της ανθρωπότητας ή του κόσμου γενικότερα, το οποίο ονομάζω «φυλογένεση». Πρόκειται για δύο όρους που μας έρχονται απ’ την βιολογία και στο βιβλίο λειτουργούν κάπως έτσι. Απ’ την μία, ο μεμονωμένος οργανισμός απ’ την στιγμή της σύλληψης έως και τον θάνατο και απ’ την άλλη, το ταξίδι ενός ολόκληρου είδους. Ο «Υπερκαινοφανής» αφορά σε ένα στοχασμό, πάνω στα δύο αυτά ταξίδια.

Γιατί επέλεξες αυτό τον τίτλο; Όταν κάνεις ένα zoom out απ’ το ταξίδι της ανθρωπότητας, βρίσκεσαι πιο έξω, στο σύμπαν. «Υπερκαινοφανής» είναι ο αστέρας που εκρήγνυται επειδή δεν μπορεί πλέον να συντηρεί τον εαυτό του. Το αστέρι που πεθαίνει δηλαδή, και μέσα απ’ την έκρηξή του δημιουργείται μία τεράστια λάμψη.

Γιατί σε απασχόλησε αυτό το θέμα; Με απασχολούν τα διάφορα επίπεδα που συντρέχουν. Το προσωπικό, το οικογενειακό, η κοινότητα, η πατρίδα, η ήπειρος, ο πλανήτης. Κι αυτό που υπάρχει πέρα από αυτά. Το γεγονός ότι στην τελική, όλοι, ανήκουμε κάπου. Αναφέρω σε ένα ποίημα μου την χλωμή μπλε τελεία, εμπνευσμένος απ’ την ομώνυμη διάσημη φωτογραφία με τίτλο Pale Blue Dot. Η φωτογραφία αφορά στην εικόνα της γης όπως αποτυπώθηκε από διαστημική συσκευή. Και η γη μας είναι, στην τελική, μία χλωμή, μπλε τελεία.

Υπάρχει μία δυναμική σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και τα γραπτά του. Ο ίδιος ο άνθρωπος αλλάζει με τον καιρό οπότε αλλάζει κι αυτό που θέλει να πει.

Διαβάζοντας το βιβλίο σου δεν θα το κρύψω ότι ανέτρεξα σε λεξικό. Αφιέρωσες πολλή χρόνο για να δουλέψεις τις λέξεις σου; Κοίτα, στο πρώτο γράψιμο, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Όταν μπεις έπειτα στην διαδικασία επιμέλειας του κειμένου, ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός. Η ιδία η διαδικασία δεν σταματάει ποτέ. Μου έχει τύχει να διαβάζω μετά από καιρό κάτι δικό μου και να εντοπίζω στοιχεία και λέξεις που θα ήθελα σήμερα να αλλάξω. Υπάρχει μία δυναμική σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και τα γραπτά του. Ο ίδιος ο άνθρωπος αλλάζει με τον καιρό οπότε αλλάζει κι αυτό που θέλει να πει. Ναι, θα έλεγα πως η επιμέλεια αφορά σε μία χρονοβόρα διαδικασία και στην περίπτωση της ποίησης, όπου η κάθε λέξη και το κάθε σημείο στίξης έχουν μία αυτόνομη βαρύτητα, αυτή αυξάνεται. Όσον αφορά στις επιστημονικές έννοιες, οι οποίες να σου πω πως μου βγήκαν αυτόματα, μπορεί κάποιος να ανατρέξει στις υποσημειώσεις που φιλοξενούνται στο τέλος του βιβλίου.

Είναι η συγγραφή, επάγγελμα; Αν βιοπορίζεσαι απ’ αυτήν, ναι. Αν όχι, θα έλεγα πως αφορά σε μία ιδιότητα. Μία ανάγκη τόσο μεγάλη που μπορεί να θεωρηθεί ιδιότητα. Και δεν έχει να κάνει με την έκδοση, γιατί είναι αρκετός ο κόσμος που γράφει, αλλά, ίσως, να μην βρίσκει το θάρρος να εκδώσει. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η συγγραφή παραμένει μία προσωπική ιδιότητα, να στοχάζεσαι δηλαδή μέσα απ’ τις λέξεις.

Το βιβλίο ταξιδεύει ήδη στην Ελλάδα, έτσι; Από πού μπορεί να το προμηθευτεί κάποιος στην Κύπρο; Ναι, στην Ελλάδα την διανομή έχουν αναλάβει οι εκδόσεις Μελάνι. Στην Κύπρο βρίσκεται σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία.

Αν διάβαζες εσύ, ως αναγνώστης, το βιβλίο σου για πρώτη φορά, με ποια σκέψη, ή και συναίσθημα, θα το έκλεινες; Με την σκέψη πως το σύμπαν είναι τεράστιο. Κι αυτό θα μου προκαλούσε ανακούφιση. Είναι μία οπτική της ζωής που σε κάνει να ξεκολλάς απ’ την καθημερινότητα και την ρουτίνα. Το γεγονός ότι υπάρχει κάτι πιο μεγάλο απ’ την ατομικότητα. Προσωπικά με χαλαρώνει η σκέψη αυτή.

Την ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου 'Υπερκαινοφανής', μπορείς να την παραγγείλεις εδώ.