Η κεντρική φωτογραφία είναι από ιντερνετική πηγή για πρόταση δημιουργίας ενός δικοινοτικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Λευκωσία

Πέρασα πρόσφατα αρκετές ημέρες στη συναρπαστική Ιβηρική χερσόνησο, τριγυρίζοντας τόσο σε μεγάλες πόλεις όσο και σε μικρά χωριά.

Στη μελαγχολική Πορτογαλία των άλλοτε θαλασσοπόρων και του fado και στην εξωστρεφή Ισπανία, μια «αριστερίζουσα» ατμόσφαιρα εύκολα γίνεται αντιληπτή. Θα μπορούσε ίσως να πει κανείς, κι ας μου επιτραπεί να γενικολογήσω, πως με την έννοια μιας παραδοσιακής αντίστασης σε πολύ καπιταλιστικές και αμερικανικές επιρροές, συναντάται παντού.

Δεν θα’ ναι άλλωστε τυχαίο, αν μιλήσουμε για ιστορία, που η Βαρκελώνη υπήρξε η μοναδική πόλη στην Ευρώπη όπου για λίγους μήνες κατά τη δεκαετία του 30’ εφαρμόστηκε αναρχία και που ο ισπανικός εμφύλιος μεταξύ δημοκρατών και φρανκικών υπήρξε τόσο πολύ αιματηρός. Ίσως να μην είναι ακόμη τυχαίο που η δικτατορία του Φράνκο διήρκεσε σαράντα τόσα χρόνια, αφού είθισται η δράση να τροφοδοτεί την αντίδραση και να συνυπάρχουν.

Οι δύο πανέμορφες αυτές χώρες παρουσιάζουν στη σύγχρονη πολιτισμική τους ψυχοσύνθεση αρκετά κοινά με την Ελλάδα μας, όπου επίσης ο αντικαπιταλισμός και ο αντιφασισμός υπήρξαν «μπροστάρηδες στον αγώνα», για να χρησιμοποιήσω σχετικό λεκτικό. Κάτι που μάλλον λόγω έντονης βρετανικής επιρροής δεν ίσχυσε ποτέ στο νησί μας, και που σε σημαντικό βαθμό θαρρώ πως τροφοδότησε την αυθαίρετη, όπως χαρακτηρίστηκε από συναδέλφους εδώ, άποψη που εξέφρασε σε πρόσφατο κείμενο που υπέγραψε ο διευθυντής της Καθημερινής και καταξιωμένος Ελλαδίτης δημοσιογράφος Αλέξης Παπαχελάς.

Η Κύπρος, έγραψε ο γνωστός για τις θέσεις του κύριος Παπαχελάς, σ’ ένα προβοκατόρικο κείμενο που μπορείς να διαβάσεις ολόκληρο εδώ, τα καταφέρνει και «αποτελεί μια γροθιά στο στομάχι» για την Ελλάδα που λόγω των αγκυλώσεών της δεν τα καταφέρνει.

Ο δημοσιογράφος αναφέρθηκε ειδικότερα στο πετυχημένο κατά την άποψή του μοντέλο της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που ακολουθούμε στην Κύπρο, με τη στήριξη της Αριστεράς μας, όπως υπογραμμίζει. Ένα μοντέλο που προώθησε στο νησί μας τη λειτουργία αρκετών ιδιωτικών πανεπιστημίων που προσελκύουν χρήμα και ανάπτυξη. Εγκώμιο μας έπλεξε και για την πολιτική μας να προσελκύουμε ξένους επενδυτές μέσω των ακινήτων μας αναφερόμενος στη γνωστή μας τακτική να τους «εξαγοράζουμε» δίνοντας τους ευρωπαϊκή ταυτότητα μέσω της αγοράς ακίνητης περιουσίας.

Κάτι που μάλλον λόγω έντονης βρετανικής επιρροής δεν ίσχυσε ποτέ στο νησί μας

Αιτιολογημένα αρκετοί στην Κύπρο βαρυγκώμησαν με αυτές τις απόψεις, αφού εκτός από το ότι η σύγκριση λόγω πολύ διαφορετικών συνθηκών μπορεί να ελεγχθεί ως ατυχής, ζώντας εδώ γνωρίζουν πως το κυπριακό μοντέλο «ανάπτυξης» είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενο.

Ιδίως σε ό,τι αφορά στην αγορά ακίνητης περιουσίας, καλό θα ήταν ίσως να διερωτηθεί κανείς πρώτα και κύρια πού καταλήγει το ζεστό χρήμα που πράγματι προσελκύεται με τέτοιες φανταχτερές επενδύσεις. Πόσο για παράδειγμα επωφελείται οικονομικά ο μέσος πολίτης της Λεμεσού με όλους αυτούς τους ουρανοξύστες και τα υπόλοιπα έργα εκατομμυρίων που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια στην πόλη του; Ανοίγουν θέσεις εργασίας και δημιουργείται κινητικότητα στην αγορά ορθά θα απαντούσε κανείς, είναι όμως προφανές πως ο μεγάλος χρηματικός όγκος στους μεγαλοντιβέλοπερς είναι που και πάλι θα καταλήξει. Στους λίγους αυτούς επιχειρηματίες που γνωστός είναι ο πρωταγωνιστικός τους ρόλος στην πρόσφατη τραπεζική και κατ’ επέκταση οικονομική κρίση του τόπου. Συνεπώς, ίσως περισσότερο από ποτέ πριν, τώρα να είναι που δημιουργείται στην Κύπρο η κοινωνία των πολλών ταχυτήτων. Ένα α λα Ντουμπάι μοντέλο, που ιδιαίτερα αναπτυξιακό σίγουρα δεν φαντάζει, τουλάχιστον όχι στα δικά μου μάτια.

Ένα α λα Ντουμπάι μοντέλο ιδιαίτερα αναπτυξιακό δεν φαντάζει

Έπειτα είναι σαφώς τα αισθητικά και τα περιβαλλοντικά θέματα που όσο κι αν σε στιγμές που «ζητείται ελπίς και ανάπτυξη χθες» φαντάζουν τριτοδεύτερα σαφώς δεν είναι, με τους διάφορους ουρανοξύστες, καζίνα και μαρίνες να συνεχίζουν, μετά από τα τόσα σκανδαλώδη αρχιτεκτονικά εγκλήματα που κάναμε τις περασμένες δεκαετίες και που ως ένα βαθμό στο παρελθόν δικαιολογούνταν λόγω εισβολής, να ανεγείρονται χωρίς τις απαραίτητες αντισταθμιστικές μελέτες. Οι ζώνες χαμηλής και υψηλής δόμησης, για παράδειγμα ή οι περιοχές ειδικού χαρακτήρα, ψιλά γράμματα μπροστά στην «ανάπτυξη» και στη δολιοφθορά όπου εδώ είμαστε και εμείς αρκετά Ελλάδα κύριε Παπαχελά.

Ας μιλήσουμε και για τα προτερήματά μας

Από την άλλη, ας κάνουμε και εμείς ως Κύπριοι ένα διάλειμμα από το «έλεος πιον μες τούντη χώρα», την πιο ταλαιπωρημένη και ξεχειλωμένη λαϊκή μας ατάκα κι ας μιλήσουμε και για τα προτερήματά μας, που δεν τα λες και ευκαταφρόνητα και που εμμέσως σχετίζονται με τις μονοδιάστατες φιλοφρονήσεις Παπαχελά.

Ναι λοιπόν, στην πολυπολιτισμική Κύπρο του 2017 με τα πολύ υψηλά ποσοστά μόρφωσης και με το εξίσου υψηλό ποσοστό νέων, σε αντιστοιχία με άλλες μεσογειακές χώρες, που έχουν ζήσει στο εξωτερικό, έχουμε αναπτύξει αρκετά κοσμοπολίτικα χαρακτηριστικά. Το να είμαι, για παράδειγμα και πηγαίνοντας πίσω στην Ιβηρική, στο διεθνές αεροδρόμιο της Μαδρίτης και να μην μπορώ να συνεννοηθώ για το από πού θα πάρω το λεωφορείο για city centre, όχι σε αγγλικά επιπέδου Cambridge αλλά στα βασικά πέντε αγγλικά που οφείλει να ξέρει ο κάθε υπάλληλος στο δ-ι-ε-θ-ν-έ-ς α-ε-ρ-ο-δ-ρ-ό-μ-ι-ο της πρωτεύουσας της χώρας του, αυτό δεν είναι αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση και άλλα σχετικά.

Δυσκολεύομαι λίγο να αποδεχτώ πως στην εποχή που η ανθρωπότητα κατακτά τον γαλαξία, η ανασφάλεια ή η άγνοια ενός Ισπανού ή ενός Ιταλού, όσο υπέροχη κουλτούρα και γλώσσα κι αν έχει, τον αποτρέπει από το να μου μιλήσει στα πέντε βασικά αγγλικά, που αιώνες τώρα έχει γίνει η lingua franca: ας προχωρήσουμε με τις ζωές μας. Ένα μικρό και καθημερινό αλλά αντιπροσωπευτικό παράδειγμα που φανερώνει αρκετά και που αποκλείεται να σου συμβεί στην Κύπρο, όσο κι αν έχουμε χάσει το μέτρο σε τόσα άλλα θέματα.

Προοδευτικός, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον, είναι αυτός που αγαπά την αλλαγή

Ασφαλώς σωστά θα συλλογιστεί κανείς πως στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και δίχως αμφισβήτηση και στην Ελλάδα αυτή η σθεναρή αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση βοηθά στο να διατηρείται αυθεντικότερη η ταυτότητα των χωρών αυτών. Μια ώριμη και συγκροτημένη ταυτότητα που πηγάζει από πλούσιες ιστορίες και πολιτισμούς που αγαπάμε. Ας εξετάσουμε όμως και το ενδεχόμενο η αντικαπιταλιστική τάση να καταντά πουριτανική και αντιπροοδευτική.

Στην εποχή που η ανθρωπότητα κατακτά τον γαλαξία, προοδευτικός, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον, είναι αυτός που αγαπά την αλλαγή και είναι αδογμάτιστος. Αυτός που εντοπίζει δόσεις αλήθειας και στη σχολή σκέψης του κάθε Παπαχελά και στην «άλλη» τη σχολή. Αυτός που έχει απαλλαχθεί από τις οποιεσδήποτε αγκυλώσεις, είτε δεξιόστροφες είναι είτε αριστερόστροφες και που δεν μπορεί να αρνηθεί πως όσο κι αν ως ιδιωτικές επιχειρήσεις συχνά λειτουργούν αντιεκπαιδευτικά, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μας έχουν φέρει και πάρα πολλά οφέλη.

Έχοντας ζήσει και στις δύο χώρες από τις οποίες ως σύγχρονη Κύπρος είμαστε περισσότερο επηρεασμένοι, στη μητέρα του καπιταλισμού Βρετανία και στην παραδοσιακά αντικαπιταλιστική καπιταλιστική Ελλάδα, σκέφτομαι: γιατί να μην αξιοποιήσουμε αυτή την αμφίδρομή μας ταυτότητα ως προτέρημα;

Είμαστε αρκετά κοσμοπολίτικο νησί, όμορφα που θα ‘ ταν να το πιστεύαμε περισσότερο, να ήμασταν για παράδειγμα περήφανοι για το ότι η δική μας ταυτότητα είναι ένα κράμα από διάφορους πολιτισμούς και αντί ντροπή να νιώθαμε τιμή. Τόσα και τόσα θεματάκια μας προκύπτουν από την απουσία μιας δικής μας συγκροτημένης ταυτότητάς. Με λυμένο το καταραμένο κυπριακό, έστω στα μυαλά των περισσοτέρων πολιτών, αυτό θα είχε τόσο μεγάλες όχι μόνο οικονομικές αλλά και πολιτισμικές προοπτικές!

*Υ.Γ Μια σύνηθης σύγκριση μεταξύ των «δύο» αυτών σχολών σκέψης γίνεται συχνά στον ελληνόφωνο χώρο μεταξύ Κρήτης και Κύπρου, όπου αρκετοί ισχυρίζονται πως η Κρήτη είναι λιγότερο δυτικοποιημένη άρα αυθεντικότερη. Αυτό ναι, είναι πολύ ωραίο. Προσωπικά προτιμώ να ζω στην πιο σύγχρονη και κατά πολύ λιγότερο macho, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, Κύπρο.