Το κυπριακό οικοσύστημα, ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια πολύ δυναμικά και με μεγάλη αυτοπεποίθηση. Λίγοι, αλλά εκλεκτοί θεότρελοι, πίστεψαν καταρχάς πως η Κύπρος μπορεί και δευτερευόντως πως αυτοί θα τα καταφέρουν. Η αλήθεια είναι -και οφείλουμε να τους το αναγνωρίσουμε- πως κατάφεραν πολλά. Eξαιτίας τους σήμερα έχουν γίνει πράγματα. Έδειξαν εντυπωσιακή ωριμότητα και συνέπεια. Μας έμαθαν τι σημαίνει νεοφυής επιχειρηματικότητα, εκπαίδευσαν μια χώρα, μας ανάγκασαν να κάνουμε google όρους που με δυσκολία προφέραμε, δίδαξαν δημοσιογράφους, ενέπνευσαν μαθητές και "ανάγκασαν" μεγάλες εταιρείες να ενστερνιστούν αυτή την προσπάθεια και να την ενισχύσουν.

Η ανακοίνωση και μόνον από την κυβέρνηση, πως η δημιουργία Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής είναι πολύ πιθανή και εξετάζεται, αποτελεί μια πρώτη επιβράβευση αυτής της προσπάθειας. Κατάφεραν κάνοντας θόρυβο να ακουστούν στα "μέσα" γραφεία ενός εξαιρετικά γραφειοκρατικού περιβάλλοντος και αυτό αποτελεί εντυπωσιακό επίτευγμα.

Η πρώτη συνέντευξη που είχε κάνει το Impossible.Works ως site αφιερωμένο στην επιχειρηματικότητα και καινοτομία, ήταν του Μιχάλη Τυρίμου. Έκτοτε επιστρέφουμε στο γραφείο του -όπου κι αν είναι αυτό- για να σχολιάσουμε τα τεκτενόμενα του οικοσυστήματος. Συνήθως αυτός μιλάει και εμείς ακούμε. Έτσι έγινε κι αυτή τη φορά. Το Υφυπουργείο είναι μια σοβαρή υπόθεση για το οικοσύστημα και αναμφίβολα κομβικής σημασίας, για αυτό και το συζητάμε με τον Μιχάλη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στην Βουλή το νομοσχέδιο για την ίδρυση Υφυπουργείου Καινοτομίας

Για όσους δεν τον γνωρίζουν, ο Μιχάλης Τυρίμος, είναι ένα από τα άτομα που είχαν ενεργή συμμετοχή στην δημιουργία του οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων και τεχνολογίας στην Κύπρο. Το 2012 ήταν μέλος της ιδρυτικής ομάδας του Cypriot Enterprise Link και του Hack{Cyprus}, τα οποία έφεραν στην χώρα μας τα πρώτα hackathons και δημιούργησαν το Insights Conference, ένα συνέδριο που ένωσε την τεχνολογική κοινότητα της Κύπρου με κορυφαία άτομα και εταιρείες στον χώρο της τεχνολογίας από το παγκόσμιο προσκήνιο.

Παράλληλα, ήταν μέλος οργανισμών “κλειδιών” στο οικοσύστημα των startups της Αγγλίας, ως μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της NACUE, του συμβουλίου που συνέβαλε στη δημιουργία του επενδυτικού Entrepreneur First, και του επιχειρηματικού δικτύου του Cambridge University.

Κατά τη διάρκεια παραμονής του στην Silicon Valley, στην Καλιφόρνια, εκπροσώπησε τον Ευρωπαϊκό οργανισμό EYIF και έλαβε την O1 visa που απονέμεται από την Αμερικανική κυβέρνηση σε άτομα με εξαιρετικές ικανότητες σε επιλεγμένους τομείς. Το 2018 επιλέχθηκε και ως εκπαιδευτής του προγράμματος TechCamp από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Σήμερα, στα 33 του χρόνια, είναι μέτοχος και επικεφαλής εταιρειών όπως το ergodotisi.com, επικεφαλής στρατηγικής του ομίλου εταιρειών Digital Tree, και επενδυτής σε startups όπως το Kodika.io.

Ως γνώστης του τομέα οικοσυστημάτων νεοφυών επιχειρήσεων στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό, συζητάμε μαζί του για το Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής.

Χρειάζεται η Κύπρος το Υφυπουργείο Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής; Χωρίς αμφιβολία. Η Κύπρος, στον ψηφιακό τομέα, βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε κομβικό σημείο. Η ίδρυση Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, είναι απαραίτητο, προκειμένου να τροχειοδρομήσει την πορεία της χώρας μας προς το μέλλον, και φυσικά να συμβάλλει τα μέγιστα στην οικονομική μας ανάπτυξη.

Κάποιος θα έλεγε πως η Κύπρος έχει μείνει λίγο πίσω. Αυτή είναι μια επιφανειακή προσέγγιση; Είμαστε πράγματι πίσω; Μπορεί η Κύπρος να υστερεί σε θέματα καινοτομίας στο παρών στάδιο, ωστόσο είμαστε αρκετά ψηλά στο θέμα τεχνολογικής ετοιμότητας. Συγκεκριμένα, με βάση το Global Competitiveness Index του World Economic Forum, για το 2018, από τους 12 πυλώνες που απαρτίζουν την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας, η Κύπρος είχε σημειώσει την πιο ψηλή από τις βαθμολογίες της, στο κομμάτι της τεχνολογικής ετοιμότητας με 5,5/7. Ο κύριος λόγος, είναι οι αυξανόμενες συνδρομές σε broadband και mobile-broadband internet, τα οποία εκπροσωπούν και την ραγδαία αύξηση στο ποσοστό των χρηστών του διαδικτύου στην χώρα μας σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού.

Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Τι σημαίνει αυτό; Αποδεικνύει πως η Κύπρος βρίσκεται πλέον στην ψηφιακή εποχή. Επιπλεόν δείχνει ότι τα επόμενα χρόνια, η διαδικτυακή αγορά θα συνεχίσει να μεγαλώνει και παράλληλα ένα μέρος της οικονομίας μας θα αναδομηθεί. Βλέπουμε ήδη B2C και B2B διαδικτυακές επιχειρήσεις όπως το Foody, Bolt και (link, να κερδίζουν έδαφος έναντι παραδοσιακών επιχειρηματικών μοντέλων. Όσο μεγαλώνει η αγορά, θα αυξάνονται και οι επενδύσεις προς αυτές τις επιχειρήσεις. χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εξαγορά του Foody, και όπως είναι αναμενόμενο, θα δούμε περισσότερες επιχειρήσεις αυτου του είδους να δημιουργούνται ή να εισάγονται στην χώρα μας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Κύπρος

Η ψηφιακή μεταβολή επηρεάζει άπαντες ποικιλοτρόπως. Δεν έχει ένα πρόσωπο. Βέβαια, η ψηφιακή μεταβολή επηρεάζει την οικονομία οριζόντια. Για παράδειγμα, βλέπουμε μια ριζική μετατροπή του έντυπου τύπου σε διαδικτυακό, που δημιούργησε την ανάγκη για οργανισμούς όπως ο Κυπριακός Οργανισμός Εκδοτών Διαδικτύου. . Βλέπουμε επίσης την επιμήκυνση του αθλητισμού, με την ένταξη των e-sport (ηλεκτρονικά σπόρτ σε Κυπριακές ομάδες όπως η Ανόρθωση και Ομόνοια, αλλα και την ίδια την κατηγορία των e-sport στο παγκόσμιο επίπεδο, να έχει εκτιμημένη αξία στα $1δισεκατομμύριο δολάρια και 300 εκατομμύρια ακόλουθους το 2018, και να εξετάζεται η πρόταση για ένταξη στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2024. Αυτοί είναι μερικοί από τους πολλούς τομείς που όχι απλά επηρεάζονται, αλλά μεταμορφώνονται. Εν κατακλείδι θεωρώ πως ο κόσμος ψηφιοποιείται και μαζί του και η Κύπρος. Η κυβέρνηση ορθώς στοχεύει προς την σωστή κατεύθυνση με την δημιουργία του συγκεκριμένου υφυπουργείου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΕΔΩ: Το νέο άθλημα που διεκδικεί θέση στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Θα μπορούσε το συγκεκριμένο υφυπουργείο να επηρεάσει το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων και τεχνολογίας στην Κύπρο; Η κυβέρνηση, είναι ήδη κομμάτι του συγκεκριμένου οικοσυστήματος, το οποίο ξεκίνησε με τελείς ανεξάρτητο τρόπο και μεγάλωσε με την συμβολή διάφορων σημαντικών φορέων. Το οικοσύστημα στην Κύπρο πλάστηκε από τα ίδια τα startups, οργανισμούς όπως το Cypriot Enterprise Link, (link (startup hub), PwC, Mindgeek, CYTA, MTN, και άλλους. Επίσης εκκολαπτήρια όπως το Διογένης και το Helix, επιταχυντές όπως το IDEA και το (link, και πανεπιστήμια όπως το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κύπρου, Ευρωπαϊκό και ΤΕΠΑΚ, να στηρίζουν μέσω τον τμημάτων και των εγκαταστάσεων τους. #### Με τον Dhiraj Mukherjee, συνιδρυτή του Shazam, το οποίο πουλήθηκε στην Apple για 400 εκατομμύρια δολάρια, όταν επισκέφτηκε την Κύπρο, ως προσκεκλημένος ομιλητής στο Insights Conference.

Και υπήρξε αποτέλεσμα; Εννοείται πως υπήρξε! Από το 2012, μέχρι σήμερα, αυτή η προσπάθεια, επάξια γέννησε τρομερά αποτελέσματα. Πέρα από τη δημιουργία τεχνολογικών εταιρειών στην Κύπρο, όπως τις προαναφερθείσες (foody, ergodotisi, κ.α.), μέλη του οικοσυστήματος δημιουργήσαν επιτυχημένες startups στο εξωτερικό όπως τις Avocarrot (πουλήθηκε στην GLISPA για $20 εκ.), Pollfish ($17.1 εκ. σε επενδύσεις), Stagedoor ($1+ εκ. σε επενδύσεις), Plum ($7.5 εκ. σε επενδύσεις), Covve ($3 εκ. σε επενδύσεις) και πολλές άλλες. Πιο σημαντικό είναι οτι εγκαθίδρυσε την έννοια της τεχνολογικής επιχειρηματικότητας στην κουλτούρα μας, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν 10 χρόνια, αυτή η νοοτροπία δεν ήταν απλά αποξενωμένη αλλά άγνωστη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Εξαγορές, exits και χρηματοδοτήσεις made in Cyprus

Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της προσπάθειας, την κυβέρνηση θα τη χαρακτήριζες απούσα ή αρωγό; Καθόλη την διάρκεια αυτής της προσπάθειας, η κυβέρνηση προσέφερε καθοδήγηση και πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια μέσω του ΙΠΕ και πιο πρόσφατα του ΙδΕΚ, προώθηση των Κυπριακών startup στο εξωτερικό μέσω του (link, αλλα και νομοθετικές προτάσεις για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω προγραμμάτων όπως το Startup Visa. Έτσι λοιπόν, η κυβέρνηση, ήδη επηρεάζει θετικά το οικοσύστημα, και το συγκεκριμένο υφυπουργείο αναμένεται να ενισχύσει την συμβολή της της σε αυτό.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στα σκαριά η τρίτη προκήρυξη του σχεδίου Startup Visa

Aξιοκρατία και εμπιστοσύνη στην νέα γενιά. Θα ήθελα να δώ συμβούλους του υφυπουργείου που απαρτίζονται από νέους ανθρώπους που διαπρέπουν στον τομέα της έρευνας ή/και των νεοφυών επιχειρήσεων, και μας κάνουν περήφανους στην Κύπρο και το εξωτερικό.

Σύμφωνα με συνέντευξη του Eπικεφαλούς επιστήμονα της ΚΔ, "στα σχολεία θα πρέπει να μπουν προγράμματα, τα οποία να βοηθούν στην ερευνητική και δημιουργική σκέψη. Με αυτό τον τροπο το υφυπουργείο θα επηρεάζει και το εκπαιδευτικό σύστημα". Ποιά η άποψη σας; Αρχικά να πω ότι αυτά τα προγράμματα έχουν ήδη συσταθεί (ως και σε κάποιο βαθμό) σε σχολεία. Θα πρότεινα και στον ίδιο τον επικεφαλή επιστήμονα, αν δεν το έχει κάνει ήδη, να μελετήσει αυτα προγράμματα, τις προσπάθειες, και τα εξαιρετικά αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν απο οργανισμούς όπως το Junior Achievement Cyprus και το (link.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Κυριάκος Κόκκινος

Συγκεκριμένα τα τελευταία 5 χρόνια, το Junior Achievement έδωσε την ευκαιρία σε ομάδες παιδιών από σχολεία (γυμνάσια και λύκεια) να δημιουργήσουν καινοτόμα προϊόντα, να τα φέρουν στην αγορά κάτω από την σωστή καθοδήγηση μεντόρων και να λάβουν μέρος στον τελικό διαγωνισμό για την ανάδειξη του καλύτερου προϊόντος. Είδαμε εξαιρετικές συμμετοχές, από τεχνολογικά συστήματα μέχρι οικολογικά προϊόντα, να αναδύονται από το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Παράλληλα, το Hack Cyprus με το πρόγραμμα του ‘Code School’, δίδαξε επίσης αφιλοκερδώς τις αρχές του προγραμματισμού, της λογικής αλγορίθμων και ρομποτικής σε περισσότερα από 500 παιδιά μεταξύ των ηλικιών 12-17 χρονών. Υπάρχουν και άλλα προγράμματα παρόμοιου βεληνεκούς όπως το Robotics Week Cyprus. Εξ όσων γνωρίζω, και η Digital Tree με την στήριξη του Hope for Children ετοιμάζει κάτι παρόμοιο σε αυτό τον τομέα. Οπότε κατά την άποψη μου, βεβαίως και πρέπει τα σχολεία να υιοθετήσουν τέτοια προγράμματα. Κατά δεύτερον, το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να μελετήσει τα προγράμματα και τα αποτελέσματα αυτών τον πρωτοβουλιών και ακολούθως να αποφασίσει τι μπορεί να ενταχθεί στα σχολεία, σε ποιο πρόγραμμα και χρονικό πλαίσιο. Δεν χρειάζεται να ξεκινήσουμε από την αρχή, η προεργασία και έρευνα ήδη έγιναν σε πρακτικό επίπεδο.

Τι θα ήθελες να δεις, και τι ΔΕΝ θα ήθελες να δεις απο το συγκεκριμένο υφυπουργείο; Θα ξεκινήσω με το τι δεν θα ήθελα, ή δεν θα έλπιζα, να δω. Μελετώντας το σχέδιο για το υφυπουργείο παραμένω επιφυλακτικός. Το τελευταίο πράγμα που θέλουμε να δούμε στην περίπτωση ενός τέτοιου υφυπουργείου είναι μια γενική προσέγγιση προς την καινοτομία χωρίς βάθος σε συγκεκριμένους τομείς. Η καινοτομία είναι ένας πάρα πολύ ευρύς όρος. Πρέπει να είμαστε πραγματιστές, και συγκεκριμένοι για το σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινήσουμε. Αυτο με φέρνει στο τι θα ήθελα να δω ή τουλάχιστον μερικά από αυτά. Πρώτα απ΄ όλα, η επικέντρωση μας πρέπει να είναι στους τομείς που έχουμε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Πώς θα αποκτήσουμε συγκριτικό πλεονέκτημα αν επικεντρωθούμε σε έναν τoμέα; Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα υπήρξε η Silicon Valley. Πριν από 80 χρόνια η Σάντα Κλάρα, ήταν μια αγροτική περιοχή στην Β. Καλιφόρνια, όπου ο Αμερικάνικος στρατός αποφάσισε να κάνει δοκιμές πολεμικών αεροσκαφών. Λόγω της υψηλής ζήτησης για ημιαγωγούς που χρησιμοποιούνταν στα όργανα ελέγχου των αεροσκαφών, δημιουργήθηκαν εταιρείες όπως η Fairchild Semiconductors, που με την σειρά της άρχισε να προσλαμβάνει ηλεκτρολόγους μηχανικούς. Αφού αυξανόταν η ζήτηση για μηχανικούς, τα πανεπιστήμια του Stanford και Berkley ξεκίνησαν να προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα στους συγκεκριμένους τομείς. Η συγκεντρωμένη γνώση στον τομέα τον ημιαγωγών σιγά σιγά οδήγησε στη γέννηση των μικροτσιπ, και την δημιουργία εταιρειών όπως η Intel. Ακολούθως στην επανάσταση των προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών και την Silicon Valley που ξέρουμε σήμερα. Τώρα πάρτε αυτο το παράδειγμα και εφαρμόστε στην Κύπρο. Η Κύπρος ξεκίνησε να γίνεται σταθμός για παγκόσμιους τεχνολογικούς κολοσσούς. Mindgeek, Wargaming, 3CX και άλλους. Πως μπορούμε να το αξιοποιήσουμε; Τα πανεπιστήμια μπορούν να δημιουργήσουν προγράμματα για να προσφέρουν στις ανάγκες αυτων τον εταιρειών (π.χ.: μαθήματα σε video game design), παράλληλα πρέπει να παροτρύνουμε αυτες τις εταιρείες να μοιραστούν την γνώση τους με το οικοσύστημα. Αυτή η ανταλλαγή γνώσης και εξειδίκευσης δημιουργεί έρευνα, νέες νεοφυείς επιχειρήσεις, νέες επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας, σε συγκεκριμένους τεχνολογικούς τομείς στους οποίους δημιουργείται και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Δεν είναι ρομαντική σκέψη, είναι ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο το οποίο μπορεί να φέρει την αλλαγή αν εφαρμοστεί σωστά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Έδρα, επέλεξαν κυπριακή

Ποιές είναι οι πρωτοβουλίες ή αρμοδιότητες του Υφυπουργείο που θα ήθελες να δεις να υλοποιούνται; Ενδυνάμωση ανταλλαγής τεχνολογικής γνώσης και προγραμμάτων με χώρες όπως το Ισραήλ, ΗΠΑ, Γαλλία, Εσθονία και Χιλή (η οποια εκανε το Startup Chile παγκοσμίως γνωστό).

-Δημιουργία προξενείων σε τεχνολογικές πρωτεύουσες. Για παράδειγμα, το προξενείο της Ελλάδας στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, βοήθησε πάμπολλες ελληνικές startup να λάβουν χρηματοδότηση ή και να αγοραστούν από Αμερικάνικους κολοσσούς. Το υπουργείο εξωτερικών κάνει εξαιρετική δουλειά στο θέμα της οικονομικής διπλωματίας, έτσι θα μπορούσαν να έχουν κοινή ατζέντα με το νέο υφυπουργείο στο συγκεκριμένο θέμα.

-Επικέντρωση και ενθάρρυνση εφαρμοσμένης έρευνας (applied research). Τέτοια έρευνα μπορεί να ενσωματωθεί σε σώματα του δημοσίου για σκοπούς κοινής ωφέλειας όπως η δημόσια ασφάλεια. Ήδη έχουμε αξιόλογα παραδείγματα όπως το πρόγραμμα του ερευνητικού κέντρου ΚΙΟΣ στο πανεπιστήμιο Κύπρου, όπου drones προγραμματίζονται και χρησιμοποιούνται για σκοπούς διάσωσης και έκτακτης ανάγκης.

-Ένταξη του προγραμματισμού και ρομποτικής στα σχολεία σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας.

-Αναβάθμιση της κρατικής ηλεκτρονικής υποδομής και διακυβέρνησης, ακομα και με την χρήση αποκεντρωμένης τεχνολογίας blockchain όπου μπορεί να εφαρμοστεί.

-Ενίσχυση στην έρευνα και πάταξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος σε συνεργασία με το υπουργείο δικαιοσύνης και την αστυνομία.

Τέλος, αξιοκρατία και εμπιστοσύνη στην νέα γενιά. Θα ήθελα να δώ συμβούλους του υφυπουργείου που απαρτίζονται από νέους ανθρώπους που διαπρέπουν στον τομέα της έρευνας ή/και των νεοφυών επιχειρήσεων, και μας κάνουν περήφανους στην Κύπρο και το εξωτερικό.