Συνέντευξη στην Νίκολα Καρατζιά 

Σπουδάζεις στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια ανά το παγκόσμιο. Πόσο απαιτητικό και αγχωτικό είναι αυτό; Η λέξη αγχωτικό, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της κατάστασης. Τόσο οι καθηγητές όσο και η ερευνητική ομάδα, θέτουν υψηλούς στόχους τόσο για τους ίδιους, όσο και για τους φοιτητές τους. Έχουν υψηλές απαιτήσεις σε ποσοτικό και ποιοτικό επίπεδο, στο ερευνητικό κομμάτι. Για παράδειγμα, απαιτείται να δημοσιεύουμε πολλά δικά μας άρθρα στα πιο ανταγωνιστικά επιστημονικά περιοδικά. Εκτός όμως από τα ερευνητικά μας καθήκοντα, υπάρχουν και τα μη ερευνητικά όπως οι συχνές συναντήσεις με την ομάδα μας και ο συντονισμός, με αποτέλεσμα ο φόρτος εργασίας να προκύπτει από το σύνολο των καθηκόντων μας. Για να ανταπεξέλθεις, χρειάζονται σημαντικές δεξιότητες, όπως είναι η ικανότητα διαχείρισης χρόνου και η ορθή αξιολόγηση προτεραιοτήτων.

Πόσο δύσκολο ήταν να ενταχθείς στους κόλπους του συγκεκριμένου πανεπιστημίου; Ο βαθμός δυσκολίας και τα κριτήρια ένταξης, διαφοροποιούνται ανάλογα με το κάθε τμήμα και σχολή. Στη δική μας ομάδα της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Στατιστική, ήταν αρκετά δύσκολη και απαιτητική η εισδοχή και αυτό γιατί υπήρχαν τεχνικής φύσεως συνεντεύξεις. Επιπλέον, όταν γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι θα γίνουν δεκτά μόνο πέντε άτομα στο συγκεκριμένο πρόγραμμα για ολόκληρη την χρονιά, είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι εσύ, θα κερδίσεις μία θέση. Είχα να ανταγωνιστώ άτομα με διαφορετικό υπόβαθρο γνώσεων και εμπειριών. Προσωπικά, είχα ως εφόδια, τις διακρίσεις και υψηλή βαθμολογική απόδοση στο πτυχίο Μαθηματικών από το Imperial College και στο μεταπτυχιακό μου στα Ενισχυμένα Μαθηματικά & Στατιστική από το Cambridge. Επιπλέον, είχα όρεξη για δουλειά και αγάπη για τον τομέα μου.

Υποθέτω πως αισθάνεσαι τεράστια υπερηφάνεια κάθε φορά που αναφέρεις ότι είσαι φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Συνήθως δεν το λέω εγώ σε κάποιον. Με προλαβαίνουν η οικογένεια μου ή οι φίλοι μου, που βρίσκονται μαζί μου τη δεδομένη στιγμή. Εκείνοι νομίζω είναι πιο περήφανοι για μένα από ότι εγώ για τον εαυτό μου. Σίγουρα αισθάνομαι χαρούμενη για όσα έχω πετύχει αλλά ταυτοχρόνως, νιώθω και μεγάλη ευθύνη. Θέλω να καταφέρω να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις που έχουν οι γύρω μου από μένα.

Παρά το νεαρό της ηλικίας σου, έχεις προλάβει να εργοδοτηθείς προσωρινά από την Google. Πως ήταν ως εμπειρία και τι αποκόμισες μέσα από αυτήν; Ναι, πράγματι, εργοδοτήθηκα για κάποιους μήνες από την Google. Ουσιαστικά είχα κληθεί να διερευνήσω και να προτείνω λύση σε ένα πρόβλημα που υπήρχε σε θεωρητικό, μεθοδολογικό και εφαρμοστικό κομμάτι. Απώτερος σκοπός, ήταν η βελτίωση ενός προϊόντος που στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορούσε στους χάρτες της google. Το γεγονός με έκανε να νιώσω μεγάλη ευθύνη αλλά συνάμα και τεράστια ικανοποίηση μετά την ολοκλήρωση του. Το συγκεκριμένο project, ήταν μια πολύπλευρη εμπειρία, ένα σχολείο από μόνη της. Μέσα σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα, έχω αγγίξει και καλύψει από άκρως θεωρητικά θέματα, μέχρι εντελώς πρακτικά. Ως εργαζόμενη στην Google, έχω αποκομίσει γνώσεις και δεξιότητες που θα μου είναι πέρα για πέρα χρήσιμες στο μέλλον.

Μίλησε μας λίγο για τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν σε μια εταιρεία κολοσσό όπως η Google. Θα το χαρακτήριζα ως ονειρικό περιβάλλον εργασίας. H Google, ως οργανισμός, επιθυμεί να έχει τους εργαζόμενους της χαρούμενους και ευχαριστημένους στο χώρο εργασίας, ώστε να αποδίδουν και να είναι αποτελεσματικοί στη δουλειά τους. Επίσης, οι προϊστάμενοι δίνουν σημασία στην ουσία των καθηκόντων ενός υπαλλήλου. Για παράδειγμα, δεν τους ενδιαφέρει εάν θα καθίσεις στη δουλειά πολλές ώρες. Σημασία έχει να επιλύσεις το πρόβλημα που σου ανατέθηκε. Έχεις την ελευθερία να εργαστείς κάποιες μέρες από το σπίτι ή να τροποποιήσεις το ωράριο σου βάση των προσωπικών σου υποχρεώσεων, πάντοτε βεβαίως, μέσα σε λογικά πλαίσια.

Στην επιστημονική κοινότητα όπου και κινείσαι, αισθάνεσαι ότι τα δύο φύλα τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης και ευκαιριών σε θέματα μάθησης, εργοδότησης, μισθοδοσίας; Εκ πείρας, έχω διαπιστώσει ότι το περιβάλλον και οι συνθήκες ποικίλουν. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη και καλύτερη εκπροσώπηση της γυναίκας στους εργασιακούς χώρους όπου κινούμαι. Όταν ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσεται μόνο από συγκεκριμένο υποσύνολο του πληθυσμού, το οποίο απαρτίζεται κυρίως από άνδρες συγκεκριμένου υπόβαθρου γνώσεων, πως είναι δυνατόν τα προϊόντα και οι αλγόριθμοι που προκύπτουν, να εξυπηρετούν και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του συνόλου; Εξ’ ορισμού, θα υπάρχουν κάποιες προκαταλήψεις, έλλειψη διαφάνειας και δικαιοσύνης. Πιστεύω λοιπόν ότι τόσο στο ερευνητικό επίπεδο ενός πανεπιστημίου, όσο και σε εταιρείες, πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό εκπροσώπησης της γυναίκας. Κάτι τέτοιο όμως πρέπει να γίνει με τον ορθό τρόπο, αντικειμενικά κριτήρια και έχοντας πάντοτε ως στόχο, το ευρύτερο κοινωνικό όφελος.

Αυτή η ανισότητα θεωρείς ότι είναι κατάλοιπο πατριαρχικών κοινωνιών ή δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες με ειδίκευση στο συγκεκριμένο κλάδο; Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες με ειδίκευση στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, όμως αυτό αλλάζει σιγά σιγά. Κάποτε, γνωρίζοντας ότι ορισμένοι εργασιακοί κλάδοι είναι ξεκάθαρα ανδροκρατούμενοι, οι γυναίκες αναγνωρίζουν ότι είναι πολύ δύσκολο να εισχωρήσουν σε αυτούς. Αυτό μάλιστα δημιουργεί επιπλέον ανασφάλεια, κάνοντας πολλές να συμπεριφέρονται με λιγότερη αυτοπεποίθηση έναντι ανδρών συναδέλφων, έστω και αν έχουν το ίδιο επίπεδο γνώσεων και παρόμοιο υπόβαθρο εμπειριών και πτυχίων. Είναι φαύλος κύκλος. Σημαντικές αλλαγές θα υπάρξουν, όταν υπάρξουν περισσότερες γυναίκες σε καίριες θέσεις και διοικητικά πόστα. Όλα από εκεί ξεκινάνε. Ωστόσο, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια, υπάρχει σημαντική προσπάθεια βελτίωσης σε αυτό το θέμα.

Ωστόσο, εσύ είσαι μια γυναίκα που τυγχάνεις αναγνώρισης. Πρόσφατα, το Alan Turing Institute, σε έχει εντάξει ανάμεσα στους εμπειρογνώμονες της νέας γενιάς, στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Η κυβέρνηση του Ην. Βασιλείου, έχει ξεκινήσει μια σειρά χρηματοδοτήσεων προς το συγκεκριμένο ινστιτούτο, για μεταπτυχιακά προγράμματα, Phd και ερευνητικές υποτροφίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Alan Turing, πρότεινε άτομα που θεωρεί ως new generation experts, για να μιλήσουν περί τεχνητής νοημοσύνης. Ένα από αυτά τα άτομα, ήμουν και εγώ. Εννοείται πως η διάκριση αυτή με τίμησε και με χαροποίησε πολύ, γιατί αποτελεί σημαντική επιστημονική αναγνώριση και επιπλέον δικαιώνει τους κόπους και προσπάθειες μου.

Τεχνητή νοημοσύνη λοιπόν. Εάν σε ρωτούσε ένας παππούς που καμία επαφή δεν έχει με τον τομέα, να του εξηγήσεις τι ακριβώς σημαίνει και με τι ασχολείται ο συγκεκριμένος κλάδος, τι θα του έλεγες; Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στα συστήματα να εκτελούν καθήκοντα, για τα οποία κανονικά χρειάζεται ανθρώπινο-βιολογικό μυαλό. Κλάδος της τεχνητής νοημοσύνης είναι το Machine Learning, που επιτρέπει στα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών να μαθαίνουν απευθείας μέσα από παραδείγματα, δεδομένα και εμπειρία. Με απλά λόγια, ο υπολογιστής, μαθαίνει να μιμείται το ανθρώπινο μυαλό. Κι έπειτα έρχεται η Επιστήμη των Δεδομένων, ως η προσπάθεια μετατροπής των εκατομμυρίων δεδομένων που υπάρχουν, σε χρήσιμες πληροφορίες, ώστε να ληφθούν αποφάσεις. Το κοινό στοιχείο των τριών κλάδων που μόλις ανέφερα, είναι οι μέθοδοι και η εργαλειοθήκη που χρησιμοποιούν, δηλαδή τα Μαθηματικά, η Πληροφορική, η Στατιστική και οι Νευροεπιστήμες (Neuroscience).

Από τη στιγμή που ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μιμείται επιτυχώς τον ανθρώπινο εγκέφαλο, η ανάγκη ανθρώπινου δυναμικού ίσως εξαλειφθεί σε βάθος χρόνου; Το ζητούμενο είναι να μην εξαλειφθεί αν και συναντούμε διάφορες απόψεις επί του θέματος. Υπάρχουν άτομα που αντιμετωπίζουν το θέμα με μεγάλη αισιοδοξία θεωρώντας ότι ο άνθρωπος θα επικρατήσει πλήρως στο τέλος, αφού δεν μπορεί να αντικατασταθεί από μηχανές. Έπειτα, υπάρχουν και εκείνοι που θεωρούν την τεχνητή νοημοσύνη ως ένα όπλο στα χέρια των λίγων, που έχουν κακόβουλα σχέδια. Τέλος, υπάρχει και η κατηγορία στην οποία εντάσσομαι κι εγώ. Πιστεύουμε πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει τη ζωή μας, φτάνει να υπάρξει ορθή διαχείριση και προετοιμασία σε επιστημονικό και κοινωνικό επίπεδο. Οφείλουμε να θεσπίσουμε νομικά πλαίσια που να ορίζουν τη σχέση μηχανής και ανθρώπου, καθορίζοντας το βαθμό εισδοχής και επέμβασης στη ζωή μας. Η μηχανή, μας είναι χρήσιμη και απαραίτητη, φτάνει να τυχγάνει ορθής ανθρώπινης καθοδήγησης. Εν ολίγοις, το σημαντικότερο είναι η προετοιμασία της κοινωνίας για το αναπόφευκτο, ώστε να προκύψει μια αρμονική συνύπαρξη τεχνολογίας και ανθρώπινου δυναμικού.

Θα ήθελες να επιστρέψεις στην Κύπρο και να εργαστείς μόνιμα ή θεωρείς πως δεν υπάρχουν ευκαιρίες αξιοποίησης των γνώσεων και δυνατοτήτων σου; Δεν βρίσκομαι στην Κύπρο επί του παρόντος, ώστε να γνωρίζω λεπτομερώς τα δεδομένα και τους ρυθμούς στον τομέα της έρευνας. Παρακολουθώ ωστόσο τις εξελίξεις όσο μπορώ και όπως αντιλαμβάνομαι, η Κύπρος κάνει ίσως λίγο πιο αργά αλλά σταθερά βήματα σε τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη. Θεωρώ ότι αναμφισβήτητα υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης του τομέα. Αυτό που θα πω τώρα, εντάσσεται σε ένα πολύ γενικό και φιλόδοξο όνειρο, όμως γιατί να μην γίνει και η Κύπρος ένα κέντρο έρευνας, όχι μόνο της Ανατολικής Μεσογείου αλλά ευρύτερα. Κάποια στιγμή, θα ήθελα πολύ να επιστρέψω και να συμβάλω σε μια τέτοια προσπάθεια.

Φωτογραφίες: Impossible Works και Προσωπικό Αρχείο

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ : Ο Γιώργος Κάρκας μιλά για το ηλεκτρονικό έγκλημα στην Κύπρο