Συνέντευξη στην Νίκολα Καρατζιά

Το να κάθεσαι και να συζητάς μαζί με την Βάνα Κεκκούρη δεν παραπέμπει σε τίποτα spooky, παρά το επάγγελμά της ή το γεγονός ότι αναστήθηκε νεκρός στα χέρια της – και αυτό δεν είναι fake news. Χέρια από τα οποία πέρασαν, όπως λέει η ίδια, οι μισοί νεκροί της Λευκωσίας. Μακιγιαρίστηκαν, δέχθηκαν μία δόση από υαλουρονικό και έφυγαν αξιοπρεπώς, όπως τους άξιζε. Χέρια όμως που έπιασαν και ανθρώπους διαμελισμένους αλλά και τα θύματα του αεροπορικού της Helios…

Βάνα, πώς αυτοσυστήνεσαι συνήθως στον κόσμο όταν σε ρωτάει τι δουλειά κάνεις; 

Ως νεκροθάφτης. Έπιασα όλα μου τα «νισιάνια». Δεν έχω μόνο γραφείο κηδειών. Κάνω τα πάντα. Ακόμη και τάφους ανοίγω, όποτε χρειάζεται. 

Και πώς σε αντιμετωπίζουν συνήθως στο πρώτο άκουσμα;

Φτάνει να σου πω, ότι το 1993 όταν πρωτοανοίξαμε, η γειτονιά μάζεψε υπογραφές για να μας διώξει και το κατάφερε. Βλέπεις, μας φοβόντουσαν, απλώς και μόνο επειδή είχαμε γραφείο κηδειών. Έπειτα και με τη βοήθεια του Παπάτσεστου -ο θεός να τον μακαρίσει- και του πατήρ Σπυρίδωνα οι οποίοι έθαβαν εδώ στο κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης, επανήλθαμε. Σκέψου ότι στο παρελθόν, πολλοί δεν μου έδιναν καν το χέρι για χειραψία. Άπλωνα εγώ το δικό μου και έκαναν πως δεν το έβλεπαν. Σήμερα, ευτυχώς, δεν αντιμετωπίζω παρόμοιες συμπεριφορές. Άντε το πολύ – πολύ, να μου πει κάποιος «γιαξ».

Όταν σε βλέπουν με τη νεκροφόρα ή με το φέρετρο βάζουν τον σταυρό τους;

Βεβαίως! Πολλοί μάλιστα μου λένε «Βάνα, μακριά από εμάς». 

Αλήθεια, πώς πήρες την απόφαση να ασχοληθείς με το συγκεκριμένο επάγγελμα;

Η μητέρα μου ήταν ιδιοκτήτρια οίκου ευγηρίας και εγώ ως έφηβη, τη βοηθούσα με την περιποίηση των παππούδων και γιαγιάδων. Όταν τελείωσα το σχολείο, στην Κύπρο ακόμη δεν υπήρχαν γραφεία κηδειών. Λίγο αργότερα όμως, ήρθε από τον Καναδά η Λένια -μία συνάδελφος- και άνοιξε το πρώτο, τον Αγ. Πέτρο. Το συγκεκριμένο γραφείο τελετών αναλάμβανε και μετέφερε μόνο υψηλού βιοτικού επιπέδου ανθρώπους.

Όλους τους υπόλοιπους, τους έβαζαν μέσα στο πορτ μπαγκάζ των ταξί, με το μισό φέρετρο συνήθως να εξέχει! Ήταν μία τραγική εικόνα. Εάν ο νεκρός ήταν τυχερός και η εκκλησία της ενορίας του είχε κάποιο παλιό αυτοκίνητο ή οι συγγενείς του διέθεταν διπλοκάμπινο, μεταφερόταν με εκείνο στην κηδεία του. Μία μέρα λοιπόν, είπα στον σύζυγο μου ότι είναι κρίμα να διαχωρίζουμε τους ανθρώπους με αυτό τον τρόπο και του πρότεινα να ανοίξουμε το δικό μας γραφείο, το οποίο θα αναλάμβανε φτωχούς ανθρώπους. Ο ίδιος, ήταν απόλυτα υποστηρικτικός και συμφώνησε. Τότε, ήμουν εγώ 19 και ο άντρας μου 24 χρονών.

τους έβαζαν μέσα στο πορτ μπαγκάζ των ταξί, με το μισό φέρετρο συνήθως να εξέχει

Το ξεκίνημα ήταν εύκολο;

Δεν είχε καμία σχέση με ό,τι φανταζόμουν. Ήθελε μεγάλη οργάνωση και μελέτη, κάτι που αρχικά δεν ήξερα. Έτσι, αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα όπου παρακολούθησα μαθήματα θεατρικού μακιγιάζ, ώστε να μπορώ να διαχειριστώ ανθρώπους χτυπημένους. Συνέχισα με σπουδές σε σχολή κομμωτικής για τρία χρόνια, όπου διδάχθηκα πως να κάνω βαφές και να κτενίζω. Τελείωσα με άριστα. Αυτά όμως δεν ήταν αρκετά. Έπρεπε να μάθω να ράβω και να συναρμολογώ τα διαμελισμένα σώματα. 

Είχα την εντύπωση ότι αυτό είναι κομμάτι που αναλαμβάνει το νεκροτομείο.

Όχι αγάπη μου. Στο νεκροτομείο κάνουν τις εντελώς βασικές ραφές, ώστε να μην είναι κάποιο μέλος ξεχωριστό από το σώμα. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό, όχι μόνο από άποψη αισθητικής αλλά και υγιεινής. Μεταφέρουμε τα πτώματα από το νεκροτομείο στο γραφείο και γεμίζει με αίμα το αυτοκίνητο. Νομίζεις ότι έγινε μακελειό. Από εκεί και πέρα, μπορεί να χρειαστώ έως και επτά ώρες μέχρι να καταφέρω να κάνω την απαιτούμενη συρραφή.

Πολύ δύσκολο μου ακούγεται όλο αυτό.

Θέλει γνώσεις και εμπειρία. Στο ξεκίνημα, έχοντας αποκτήσει και τα δύο μου παιδιά, δεν μπορούσα να πάω στο εξωτερικό ξανά για να μάθω την «τέχνη». Ήταν η εποχή που έφευγε ο Μάριος Ματσάκης από ιατροδικαστής του κράτους και αναλάμβανε η Ελένη Αντωνίου. Την πλησίασα και της ζήτησα να εργαστώ πλάι της αφιλοκερδώς. Να διενεργεί εκείνη τις νεκροψίες και να μου δείξει πως να κάνω το «κλείσιμο».

Δέχτηκε και έτσι έγινα βοηθός νεκροτόμου για τρία χρόνια. Παγκυπρίως. Όπου υπήρχε περιστατικό, ό,τι ώρα και αν ήταν, με έπαιρναν τηλέφωνο, πήγαινα να παραλάβω την κα. Αντωνίου και μεταβαίναμε στη σκηνή του εγκλήματος. Κάπως έτσι, με τον καιρό, όχι μόνο έμαθα να «συναρμολογώ» ορθά, αλλά διδάχθηκα και ανατομία του ανθρωπίνου σώματος. 

Την τελική εικόνα του νεκρού την αποφασίζεις εσύ ή η οικογένειά του;

Ζητώ πάντοτε να δω μία παλαιότερη φωτογραφία του ανθρώπου που έχω στα χέρια μου, ώστε να αντιληφθώ λίγο, πώς ήταν εν ζωή το στυλ του. Συζητώ και με την οικογένειά του βεβαίως, ώστε να βγει ένα αποτέλεσμα που θα αφήσει όλους ευχαριστημένους. Τώρα, εάν μου ζητηθεί κάτι υπερβολικό, όπως να βάλω τιρκουάζ σκιά, θα αρνηθώ. Μπορεί να τοποθετήσω όμως λίγο μολύβι στα βλέφαρα, σε παρόμοια απόχρωση.

Το να μπορείς να μακιγιάρεις ένα νεκρό, θα πει ότι μπορείς να μακιγιάρεις ορθά και έναν ζωντανό; 

Ναι, τα μαθήματα που παρακολουθείς και στις δύο περιπτώσεις είναι ακριβώς τα ίδια, καθώς και τα καλλυντικά που χρησιμοποιείς ή τα πινέλα. Για να καταλάβεις, εγώ χρησιμοποιώ πάντοτε πανάκριβα, επαγγελματικά καλλυντικά, μίας συγκεκριμένης, γνωστής εταιρείας. Υπάρχουν και πολύ φτηνά προϊόντα για όποιο θέλει, όπως παλέτες χρωμάτων αξίας 5 ευρώ. Το αποτέλεσμα όμως που θα σου δώσουν, θα είναι ισάξιο αυτών των 5 ευρώ. 

Σέβεσαι τον νεκρό.

Απίστευτα. Φτάνει να σου πω, ότι χρησιμοποιώ μέχρι και υαλουρονικό, ώστε να γεμίσω τις ρυτίδες. Όταν βλέπω μία γιαγιά 80 ετών, με ενθέματα σιλικόνης στο στήθος, ξέρεις πόσο respect αισθάνομαι για αυτή; Είναι θεά, πρωτοπόρος. Θα ήταν ντροπή μου μία τέτοια κυρία να μην έχει τον ανάλογο σεβασμό στην εικόνα της κατά την τελευταία της «εμφάνιση». Θα ήταν αντιδεοντολογικό. Όταν βλέπω τη γιαγιούλα με τις ουλές από το λίφτινγκ, πώς θα μπορούσα να μην γεμίσω τουλάχιστον τις ρινοπαρειακές;

Όταν βλέπω τη γιαγιούλα με τις ουλές από το λίφτινγκ, πώς θα μπορούσα να μην γεμίσω τουλάχιστον τις ρινοπαρειακές;

Αισθάνομαι ότι για να σέβεσαι τόσο το θάνατο, εκτιμάς ανάλογα και τη ζωή.

Ακριβώς. Είμαστε σημερινοί και αυριανοί. Κοιμόμαστε και δεν ξέρουμε αν θα ξυπνήσουμε. Η δουλειά μου, αυτό μου έμαθε. Κάποτε με ρωτάνε «Μα δε λυπάσαι»; Του απαντώ, πως όταν δεις πραγματικά τι θα πει δυστυχία, αισθάνεσαι ηλίθιος αν νιώσεις κακομοίρης επειδή αντί να έχεις 100 ευρώ μέσα στο πορτοφόλι, έχεις 50. Όταν έρχεται εδώ μία μάνα που έχασε το μωρό της και σφαδάζει…ή ένα μωρό που έχασε τον μπαμπά του και κλαίει. Όταν ακούς αυτό το παιδάκι να λέει «παπάκι μου, ξύπνα. Πού με αφήνεις; Έκαμα σου κάτι εγώ και φεύγεις; Επειδή ήμουν άτακτος;» Να λυπηθώ επειδή τάχα δεν έχω αρκετά χρήματα; Θα αισθανόμουν, τουλάχιστον, τιποτένια. Θέλεις να σου πω τι έκανα μία φορά στη μητέρα μου που έκλαιγε για ασήμαντο κατ΄ εμένα λόγο;

Είμαι περίεργη.

Ήταν τότε που είχε αποφασίσει η αδελφή μου να γίνει μοναχή. Όταν έφυγε, η μαμά μου, ερχόταν καθημερινά εδώ και καθόταν και έκλαιγε. Κάθε μέρα, της εξηγούσα ότι αυτός δεν είναι λόγος για να στεναχωριέται τόσο. Τίποτε εκείνη. Απαρηγόρητη. Έτυχε λοιπόν κάποια μέρα, να έχω εδώ ένα περιστατικό, ένα νεαρό παιδί 20 χρονών, που πέθανε σε αυτοκινητιστικό. Είχε κοπεί το χέρι του και ετοιμαζόμουν να το συρράψω. Καθόταν εκεί η μητέρα μου και έκλαιγε, ενώ εγώ φρόντιζα το νεκρό.

Μέχρι που κάποια στιγμή δεν άντεξα, έτσι όπως μοιρολογούσε, έπιασα το χέρι του παιδιού αυτού, το έβαλα επάνω της και της είπα «Είδες ποια μάνα πρέπει να κλαίει; Τούτη η μάνα, σε δύο ώρες από τώρα θα δει για τελευταία φορά το μωρό της, αφότου εγώ σμίξω τα κομμάτια του, αφού καταφέρω να της τον παρουσιάσω και να της τον παραδώσω σε μία κάσια. Εσύ, δεν ντρέπεσαι; Κάθεσαι και κλαις τη στιγμή που μπορείς απλώς να μπεις στο αυτοκίνητό σου και να πας να δεις την κόρη σου;». Αυτό ήταν. Δεν ξαναήρθε στο γραφείο από τότε, μα ούτε και έκλαψε ξανά την αδελφή μου (γελάει).

Είμαστε σημερινοί και αυριανοί. Κοιμόμαστε και δεν ξέρουμε αν θα ξυπνήσουμε. Η δουλειά μου, αυτό μου έμαθε

 

Ήσουν πάντοτε τόσο εξοικειωμένη με τον θάνατο ή αυτό είναι κάτι που προέκυψε; 

Πάντοτε ήμουν. Από πολύ νωρίς κατάλαβα ότι αυτό που κάνω, το κάνω ακριβώς επειδή ο άνθρωπος που βρίσκεται σε αυτή τη θέση, δεν μπορεί πλέον να το προσφέρει στον εαυτό του. Τα έχω τακτοποιήσει όλα μέσα σε ένα «κουτάκι» στο μυαλό μου. Για να καταλάβεις, όταν τα μωρά μου ήταν ακόμη δύο – τριών ετών, τους έφερνα μαζί μου στη δουλειά, τους ανέβαζα σε χάρτινα κασόνια, τους φόραγα γαντάκια και τους έβαζα να με βοηθήσουν να φτιάξουμε τους παππούδες. Ήθελα με αυτό τον τρόπο να τα διδάξω πως ό,τι αγαπάμε, κάποια μέρα, φεύγει. Οπότε, πρέπει να το αγαπάμε και να του το δείχνουμε, τώρα που το έχουμε.

Υπήρξε ωστόσο, κάποια φορά που δυσκολεύτηκες πολύ να κάνεις τη δουλειά σου για κάποιο λόγο;

Ομολογώ ότι μόνο μία φορά σοκαρίστηκα πραγματικά όλα αυτά τα χρόνια στη δουλειά. Όταν αναλάβαμε τους νεκρούς από το αεροπορικό δυστύχημα της Helios. Ο σύζυγός μου, άνοιξε πρώτος τα body bags και τα φέρετρα, οπότε γνωρίζοντας τι θα αντιμετώπιζα αν τα άνοιγα, με παρακάλεσε και με έβαλε να υποσχεθώ ότι δεν θα ανακατευτώ καθόλου σε αυτή την περίπτωση. Με τα πολλά παρακάλια, του υποσχέθηκα. Δεν υπήρχε όμως πιθανότητα να κρατήσω τη δέσμευση αυτή. 

Μόλις έφυγε, εννοείται ότι άνοιξα το πρώτο. Είχε μέσα ένα μωρό πανέμορφο, με τα πιο γαλάζια μάτια που έχω δει ποτέ στη ζωή μου. Το πρόσωπο του ήταν άθικτο αλλά στα τεράστια ματάκια του που ήταν ανοιχτά, ήταν αποτυπωμένος ο φόβος. Αυτό, ήταν το μοναδικό περιστατικό που με συντάραξε. Αρρώστησα για μέρες. 

Αντιλαμβάνομαι ότι παρά την τόση εξοικείωση σου, συνθήκες που αφορούν σε παιδιά, δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες για σένα.

Οτιδήποτε έχει να κάνει με μωρά, με αγγίζει ιδιαίτερα. Φτάνει να σου πω, ότι μαζί με κάποιους αγαπημένους ιερείς -οι οποίοι συνεχίζουν το έργο του πατέρα τους, πάτερ Σπυρίδωνα-, θάβουμε από μόνοι μας, μωρά που πέθαναν κατά τη γέννα, έμβρυα από αποβολές ή πρόωρους τοκετούς. Ακόμη και αν είναι τριών βδομάδων έμβρυο. Οι άνθρωποι αυτοί, δεν αντέχουν στην ιδέα ότι επειδή αυτά τα μωρά δεν έχουν προλάβει να βαπτιστεί, θα μείνουν ακήδευτα. Περνούν λοιπόν κάθε λίγες μέρες από κλινικές και νοσοκομεία, τα μαζεύουν όλα, έρχονται σε μένα και πάμε σε ένα σημείο στο κοιμητήριο εδώ- Κωνσταντίνου και Ελένης- για να τα θάψουμε, αφού πρώτα τους διαβάσουν μία ευχή. Το σημείο όπου τα θάβουμε, το αποκαλούμε ως «Η γειτονιά των αγγέλων».

Υπήρξε φορά που δουλεύοντας επάνω σε κάποιο νεκρό, αισθάνθηκες ότι συμβαίνει κάτι παράδοξο, π.χ. ότι κινήθηκε;

Ο πρώτος νεκρός που ανέλαβα ζωντάνεψε μέσα στα χέρια μου! Ήταν μία γιαγιά στο γηροκομείο, η κυρία Ελένη. Η γιατρός εξέδωσε το πιστοποιητικό θανάτου και πήγα εγώ για να τη μεταφέρω και να την ετοιμάσω. Θυμάμαι, την έπιασα με λίγο απότομη κίνηση διότι ήμουν μόνη και έπρεπε να σηκώσω όλο της το βάρος. Την ώρα που την έπιασα, έγινε ένα απότομο τράνταγμα του σώματος της και άκουσα ένα ανεπαίσθητο βήξιμο. 

Κατάλαβα ότι προερχόταν από εκείνη αλλά δεν ήθελα να το πιστέψω. Κοίταξα αριστερά, δεξιά και εκείνη έβγαλε ακόμη έναν ήχο. Ούρλιαξα, την άφησα στο κρεβάτι και άρχισα να τρέχω σαν την τρελή. Ανέπτυξα ταχύτητα που ούτε ο Κεντέρης δεν θα έφτανε νομίζω. Εν τέλει, η καρδιά της κας. Ελένης, επαναλειτούργησε. Για τρεις μέρες. Πρόλαβε να έρθει και η κόρη της από το εξωτερικό, με την οποία ήταν πολύ δεμένες. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ μου. Όταν την φίλησε η κόρη της, έφυγε οριστικά. Σκέψου πόση ανάγκη είχε αυτό το τελευταίο αντίο. 

Ανέφερες προηγουμένως ότι πρωταρχικός σου στόχος ήταν να αναλαμβάνεις ανθρώπους που δεν είχαν οικονομική ευμάρεια. Όντως, έτσι έγινε;

Ναι. Σκέψου ότι αμέτρητες φορές πολλοί ιερείς που με γνώριζαν μου τηλεφωνούσαν και μου έλεγαν για άπορες οικογένειες που δεν είχαν τα απαιτούμενα χρήματα ώστε να θάψουν το νεκρό τους. Με παρακαλούσαν εάν μπορούσα να τους βοηθήσω στην ταφή. Όχι μόνο δεν αρνήθηκα ποτέ, αλλά πάντοτε περιποιόμουν τόσο το νεκρό, που ήταν λες και θα του έκανε κατάθεση στεφάνων ο Πρόεδρος την Δημοκρατίας. 

Έκανα το ίδιο ακόμη και με Αρμένιους, το φέρετρο των οποίων δεν διαθέτει γυαλί,. Οι συγγενείς, λόγω θρησκείας δεν μπορούν να δουν το νεκρό αλλά ούτε και τους επιτρέπεται να ανοίξουν το φέρετρο. Μία-δύο φορές που κάποιοι συγγενείς, «παράτυπα» ζήτησαν να το ανοίξουν, είδαν τον άνθρωπο τους τόσο όμορφο, που πλέον διαδόθηκε και οι πλείστοι πριν πάνε στην εκκλησία, έρχονται από το γραφείο για να δουν τον άνθρωπό τους. 

Εν ολίγοις, λατρεύω αυτό που κάνω. Εντίμως σου λέω, πως θα το έκανα και αφιλοκερδώς εάν δεν υπήρχαν βιοποριστικές ανάγκες. Φτάνει να σου πω, ότι έθαψα δωρεάν, όλους τους νεκρούς του ψυχιατρείου. Ώσπου περνούσε από το χέρι μου, δεν έμενε κανένας άθαφτος. Μας έχουν πάρει όμως το κομμάτι γης στο νεκροταφείο, όπου θάβαμε μαζί με τον άντρα μου, τους ανθρώπους που δεν είχαν κανένα δικό τους άτομο ή τους απόρους. 

Και τώρα, τι γίνεται με τέτοιες περιπτώσεις;

Τώρα, δυστυχώς, υπάρχουν 28 μέσα στο νοσοκομείο που «περιμένουν» και δεν ξέρω τι θα κάνουν με αυτούς.

Εννοείς, 28 πτώματα που δεν παραλήφθηκαν για ταφή;

Μάλιστα. Ο ένας νομίζω πως βρίσκεται εκεί, περίπου 3 – 4 χρόνια. Είναι ξένοι συνήθως που κανένας δεν έψαξε. Εμένα πλέον είναι δεμένα τα χέρια μου. Για να μου επιτραπεί από τον δήμο Λευκωσίας να θάψω στο κοιμητήριο του, έναν τέτοιο άνθρωπο, πρέπει να αποδείξω ότι ήταν άπορος ή μόνος στη ζωή. Αυτό, συνιστά πιστοποίηση από τον κοινοτάρχη, η οποία όμως για να βγει, χρειάζονται αποδείξεις. Εγώ, πού να τις βρω; 

Δίχως το συγκεκριμένο χαρτί, θα με χρεώσουν 700 ευρώ για τον κάθε τάφο, συν τα φέρετρα. Καταλαβαίνεις πως αυτό είναι εντελώς ανέφικτο για μένα. Εάν όμως είχα το πιστοποιητικό, θα μου έδιναν τον κάθε τάφο με 200 ευρώ, συν ένα φτηνό φέρετρο των 140 ευρώ…θα μπορούσα να αντέξω οικονομικά αυτό το κόστος.  Στην τελική, είναι ένα ποσό που μπορώ να κάνω απόσβεση από τις κανονικές κηδείες μου. 

Η οικονομική κρίση χτύπησε και το δικό σας κλάδο;

Σίγουρα. Κηδείες πάντοτε θα γίνονται αλλά ο κόσμος πλέον δεν έχει συνήθως την οικονομική ευχέρεια να πληρώσει 3000 ευρώ όπως παλαιότερα. Θα κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, μέσα στις δυνατότητες του. Μία κηδεία όμως, όπως και να το κάνουμε, έχει κόστος. Σκέψου ότι εγώ κάθε μήνα, μόνο για αντισηπτικά, πληρώνω περίπου 2000 - 3000 ευρώ. Όχι επειδή κάποιος θα το ελέγξει ή θα το αντιληφθεί αλλά η συνείδησή μου δεν μου αφήνει περιθώριο από το να κάνω μπάνιο και να αποστειρώσω τον κάθε νεκρό που αναλαμβάνω, από την κορυφή μέχρι τα ακροδάχτυλα των ποδιών. Στην τελική, θα έρθουν οι συγγενείς του και θα τον φιλήσουν. Ποια είμαι εγώ που θα θέσω την υγεία τους σε κίνδυνο λόγω μικροβίων;

Θες να πεις ότι κάποια γραφεία τελετών δεν αποστειρώνουν τους νεκρούς;

Δεν θέλω σε καμία περίπτωση να κατηγορήσω αλλά με ρωτάς ευθέως και οφείλω να απαντήσω ειλικρινά. Ναι, υπάρχουν γραφεία που θέλοντας να κερδίσουν πελάτες, ρίχνουν τις τιμές πάρα πολύ. Όταν εγώ λέω ότι μία κηδεία θα σου στοιχίσει 1200 ευρώ, υπολογίζω μέσα σε αυτό το ποσό, το κόστος του φερέτρου, των υπαλλήλων και λειτουργίας μου, δηλαδή τα αναλώσιμα (καλλυντικά, αντισηπτικά κτλ). Όταν κάποιος άλλος σου προσφέρει τις υπηρεσίες του με 700 ευρώ, πώς βγάζει τα έξοδά αλλά και το κέρδος του; Σημαίνει ότι θα κόψει από κάπου που δεν φαίνεται, δηλαδή την ποιότητα του φερέτρου και την αποστείρωση.

Πρακτικά, πόσο επικίνδυνο είναι αυτό;

Κοίταξε, αν μιλάμε για έναν απλό θάνατο από φυσικά αίτια, δεν υπάρχουν θανάσιμα μεταδιδόμενα νοσήματα σε αρχικό στάδιο. Όταν όμως το σώμα του νεκρού κατεβαίνει από το θάλαμο του νοσοκομείου και μπαίνει στο ψυγείο μαζί με άλλα 10 ή 15 πτώματα; Πού ξέρεις από τι πέθανε ο καθένας από αυτούς και πόσο ανθεκτικά είναι τα μικρόβια που κουβαλάει έκαστο σώμα; Έχει μικρόβια που με το θάνατο, ολοκληρώνεται και ο δικός τους κύκλος ζωής. Ακριβώς όμως σε εκείνη τη φάση, γεννιούνται καινούρια, ανθεκτικά στα νεκρά σώματα. Με λίγα λόγια, ναι, είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία όταν δεν υπάρχει η αποστείρωση.

ναι, είναι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία όταν δεν υπάρχει η αποστείρωση

Από την εμπειρία σου, υπάρχουν κλινικές ή νοσοκομεία όπου το προσωπικό προτείνει συγκεκριμένα γραφεία κηδειών σε συγγενείς αποθανόντων; Εάν ναι, αυτό γίνεται όντως για να βοηθήσουν τον κόσμο;

Γίνεται και όχι, δεν το κάνουν για να βοηθήσουν. Παίρνουν ποσοστό οι νοσηλευτές από αυτό. Προσωπικά, αρνούμαι να πράξω κάτι τέτοιο. Ουσιαστικά, ένα γραφείο κηδειών που συνεργάζεται με ένα νοσηλευτήριο, θα χρεώσει -εσένα ως πελάτη-150 ευρώ επιπλέον, για να τα δώσει στο νοσηλευτή που το πρότεινε. Για ένα απλό τηλεφώνημα που θα «πέσει». 

Ισχύει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί πολύ οι κηδείες λόγω του καρκίνου;

Ναι, είναι αλήθεια. Μάλιστα, σύμφωνα με ντοκιμαντέρ του discovery, μετά την έκρηξη του τσέρνομπιλ, ένα ραδιενεργό νέφος βρισκόταν πάνω από την Κύπρο και θα χρειαζόντουσαν περίπου τρία χρόνια μέχρι να τη διέσχιζε και να έφευγε. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ το είχα παρακολουθήσει εκείνη την εποχή, το 1986, όταν εγώ είχα πάει επίσκεψη στον αδελφό μου, στην Αμερική. Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα ότι αυτό θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Δεν νομίζω πως η τόσο τεράστια αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου, είναι τυχαία.