Εντούτοις, θα πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι, στα στοιχεία που δημοσιεύονται, λαμβάνεται υπόψη και η «εισαγόμενη κατανάλωση» (αυτή δηλαδή που δημιουργείται από τους ξένους επισκέπτες) και ως εκ τούτου απαιτείται περαιτέρω ανάλυση για το κατά πόσο μέσω των εν λόγω στοιχείων αντικατοπτρίζονται επακριβώς οι διαθέσεις της εγχώριας αγοράς.

Για παράδειγμα, ενώ οι δείκτες κατανάλωσης βελτιώνονται, την ίδια στιγμή ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος, σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση, σημειώνει αρνητική τάση. Φυσικά, αυτός ο δείκτης παρουσιάζει όχι μόνο τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς αλλά και τις εκτιμήσεις των επιχειρήσεων για την πορεία της οικονομίας.

Η κατανάλωση, πέραν από τη διάθεση των καταναλωτών, επηρεάζεται και από τη ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Όπως ήταν φυσιολογικό μετά τα γεγονότα του 2013, οι δείκτες που αφορούν τον όγκο και την αξία του κύκλου εργασιών του λιανικού εμπορίου καθώς και οι εισαγωγές σημείωσαν σημαντική μείωση.

Από τη μια η αφαίρεση από το σύστημα μεγάλου ποσού καταθέσεων/ρευστότητας και από την άλλη η αλλαγή, εξ ανάγκης, των συνηθειών των καταναλωτών οδήγησαν στη μείωση της ζήτησης.

Αυτό είχε ως συνέπεια τη μείωση του κύκλου εργασιών πολλών επιχειρήσεων, την ίδια στιγμή που ο δανεισμός τους βρισκόταν, και ενδεχομένως ακόμα βρίσκεται, σε πολύ ψηλά επίπεδα. Ως αποτέλεσμα παρουσιάστηκε αύξηση στην ανεργία και στις διαχειρίσεις εταιρειών, με τη λεγόμενη πραγματική οικονομία να δέχεται σοβαρό πλήγμα. Στην πορεία αυτή συνέβαλαν τα δημοσιονομικά μέτρα τα οποία λήφθηκαν, όπως οι αυξήσεις στους φόρους και οι μειώσεις των κρατικών δαπανών.

Το 2017 παρουσιάζεται βελτίωση στους δείκτες της κατανάλωσης, τροφοδοτούμενη από τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, την κατάργηση μέτρων επιβάρυνσης των νοικοκυριών (όπως η έκτακτη εισφορά επί μισθών και συντάξεων και ο φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας) και τη σταδιακή ενίσχυση της ρευστότητας με την αύξηση των ξένων επενδύσεων και την ενίσχυση του ρυθμού που παραχωρούνται νέα δάνεια.

Όπως έχει προαναφερθεί, μέρος της κατανάλωσης αφορά τους επισκέπτες της χώρας. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που αφορούν τη χρήση πιστωτικών καρτών, τους πρώτους έξι μήνες του 2017 οι ξένοι τουρίστες ξόδεψαν κοντά στα €400 εκ. στην Κύπρο, ποσό που αποτελεί το 24% των συνολικών αγορών.

Η αυξητική πορεία του τουρισμού ενισχύει και την κατανάλωση, αν και το μέγεθος αυτής της ενίσχυσης μπορεί να μην είναι ανάλογο εφόσον, σύμφωνα με επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, οι τουρίστες που έρχονται στην Κύπρο ίσως να είναι χαμηλότερου μισθολογικού υπόβαθρου σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές.

Την ίδια στιγμή, αυξημένες εμφανίζονται οι δαπάνες του κράτους κυρίως όσον αφορά τους μισθούς λόγω των νέων προσλήψεων που έγιναν, κάτι που επίσης ενισχύει την κατανάλωση. Ο προϋπολογισμός του κράτους αποτελεί σημαντικό δημοσιονομικό εργαλείο ενίσχυσης της οικονομίας, αν και τα τελευταία χρόνια με τους περιορισμούς που υπάρχουν, η σύνταξη του αδυνατεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και έτσι το βάρος μετατοπίστηκε στον ιδιωτικό τομέα.

Η αύξηση στην κατανάλωση συνήθως συνοδεύεται με αύξηση στις τιμές. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή για την περίοδο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2017 σημείωσε αύξηση 0,9% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, παρά το γεγονός ότι το μήνα Αύγουστο υπήρξε αποπληθωρισμός 0,2%.

Άλλα επιμέρους στατιστικά στοιχεία ενισχύουν την τάση βελτίωσης των δεικτών κατανάλωσης, όπως οι αυξήσεις στις εγγραφές μηχανοκινήτων οχημάτων και η ενίσχυση των εσόδων από έμμεσες φορολογίες όπως ο φόρος προστιθέμενης αξίας.

Σημειώνεται ότι μετά τα γεγονότα του 2013, οι καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών έχουν αλλάξει, κυρίως λόγω της μείωσης των διαθέσιμων εισοδημάτων των νοικοκυριών. Οι αγορές είναι πιο προσεγμένες, ενώ πολλοί είναι αυτοί που διεξάγουν έρευνα αγοράς πριν προχωρήσουν σε αγορές. Η σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας και η ενίσχυση των εισοδημάτων των νοικοκυριών ίσως οδηγήσει εκ νέου σε αλλαγές στις συνήθειες τους, ενισχύοντας περισσότερο τους δείκτες κατανάλωσης.

Γιώργος Ανδρέου, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited, τηλ. 22209000, ηλεκ. διευθ. [email protected].