Στις μέρες μας ακούμε συχνά τον όρο «ανατροπή», «αναστάτωση», «αποδόμηση» ή πιο κοινά, το αγγλικό «disruption». Πρόκειται για λέξεις, εκφράσεις, οι οποίες έχουν εισβάλει στην καθημερινή επιχειρηματική μας δραστηριότητα και πλέον μπορούμε να πούμε ότι καθιερώθηκαν στο λεξιλόγιο της επιχειρηματικής μας στρατηγικής. Αν και σε κάποιο βαθμό μπορούν να θεωρηθούν ταυτόσημες με λέξεις όπως «πρωτοτυπία» ή «καινοτομία», σήμερα ο όρος «ανατρεπτικότητα» έχει υπερισχύσει.

Τι έχει αλλάξει; Δύο είναι οι πιθανοί λόγοι που οι επιχειρηματίες από «καινοτόμοι» θέλουν πλέον να γίνουν «ανατροπείς». Ο πρώτος είναι ότι οι οικονομίες, οι αγορές αλλά και οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι έχουν φθάσει σε σημεία κορεσμού με ελάχιστες ευκαιρίες για νέα προϊόντα ή υπηρεσίες ή, εν πάση περιπτώσει, τα κέρδη σε μια κορεσμένη αγορά είναι τόσο οριακά που δε δικαιολογούν καν την προσπάθεια. Η δεύτερη εξήγηση είναι ότι η πρόσβαση στην πληροφόρηση έχει καταστήσει το επιχειρηματικό περιβάλλον πολύ ανταγωνιστικό και εφόσον οι επιχειρηματικές πρακτικές, τεχνολογίες και μέθοδοι είναι πλέον, σε μεγάλο βαθμό, οικείες μεταξύ των επιχειρήσεων, χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις είτε σε κεφάλαιο είτε σε ανθρώπινο δυναμικό για να εφεύρει κάποιος κάτι καινοτόμο.

Κάπως έτσι λοιπόν προέκυψαν οι «ανατροπείς». Είναι αυτοί που ξεκίνησαν με την πεποίθηση ότι η επιχειρηματική επιτυχία δεν βρίσκεται πλέον στο καινούριο (ή «καινοτόμο») αλλά στην ανατροπή. Να σκέφτεσαι δηλαδή ανατρεπτικά (σε φιλοσοφία, κίνητρα και προσέγγιση) και να προσφέρεις υφιστάμενα προϊόντα ή υπηρεσίες με διαφορετικό τρόπο, εξοικονομώντας πόρους και χρόνο για τον πάροχο, και πολλές φορές χρήμα στον καταναλωτή.

Τα παραδείγματα είναι ανάμεσά μας. Περιλαμβάνουν τις νέες τεχνολογίες ‘fintech’, οι οποίες φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν την τράπεζά μας, δίκτυα αυτοκινητιστών τα οποία αντικαθιστούν τα παραδοσιακά ταξί και άλλες ιδέες οι οποίες ανατρέπουν τον τρόπο που ενημερωνόμαστε, γυμναζόμαστε, επικοινωνούμε, απολαμβάνουμε μια υπηρεσία/προϊόν ή ακόμη και τον τρόπο που λαμβάνουμε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Είναι δεδομένο όμως ότι η εξέχουσα επιτυχία από τους «ανατροπείς» έχει και ένα κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Σε μια γενεά η οποία μεγαλώνει μαθαίνοντας να τολμά να αμφισβητεί το κατεστημένο, η διαφορετική προσέγγιση στην κάθε δραστηριότητα της επιχειρηματικότητας αλλά και της καθημερινότητας τυγχάνει μιας θερμής υποδοχής, απλά και μόνο γιατί ο σημερινός επιχειρηματίας, καταναλωτής ή ο πολίτης, ταυτίζεται με αυτή την ανατροπή. Έτσι λοιπόν βλέπουμε και τους επενδυτές να ψάχνουν απεγνωσμένα «ανατροπείς» για να συμμετάσχουν στην επιτυχία τους και να οδηγήσουν τις επενδύσεις τους σε υψηλά κέρδη. Είναι όμως δεδομένο ότι και οι επενδυτές, για να μπορέσουν να πετύχουν, θα πρέπει να σκέφτονται ανατρεπτικά.

Με το που εμφανίστηκαν οι «ανατροπείς», διάφορα ταμεία (Private Equity, Venture capital), προχώρησαν σε επενδύσεις με πολύ υψηλές εκτιμήσεις και σήμερα καταγράφουν ζημιές. Μελέτες έχουν καταδείξει ότι τα περίφημα «Unicorns» (επιχειρήσεις start-up με εκτιμήσεις πέραν του ενός εκ. δολαρίων Η.Π.Α.) είναι σήμερα, κατά μέσο όρο, υπερτιμημένες κατά 50%. Είναι πλέον παραδεκτό ότι οι επενδυτές αυτοί, λόγω υπερβάλλοντος ζήλου για συμμετοχή στα κέρδη των «Unicorns» αλλά και έλλειψης ικανοτήτων να αξιολογήσουν ορθά τις προοπτικές των στοχευμένων επενδύσεων, μερολήπτησαν υπέρ μιας αισιόδοξης αποτίμησης κατά την επένδυσή τους. Από την άλλη, κάθε ταμείο έχει να διηγηθεί επίσης τις ιστορίες αποτυχίας να αναγνωρίσει τις πραγματικές ευκαιρίες, οι οποίες το απέτρεψαν να επενδύσει σε «ανατροπείς», οι οποίοι στη συνέχεια βρήκαν τον τρόπο να διαπρέψουν. Εδώ ακριβώς έγκειται και το μεγάλο στοίχημα των επενδυτών. Εφόσον στοχεύουν να επενδύσουν σε ρηξικέλευθες τεχνολογίες ή ανατρεπτικές προσεγγίσεις, οι παραδοσιακές μέθοδοι ανάλυσης και αξιολόγησης των προοπτικών που αυτή τη δεδομένη στιγμή έχουν να επιδείξουν, έχουν τους δικούς τους περιορισμούς με τις ισορροπίες να είναι λεπτές. Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή θα επέλθει με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Ήδη αριθμός ερευνών αποκαλύπτει πως οι νέες τεχνολογίες αποσταθεροποιούν τις παραδοσιακές αλυσίδες αξίας των υπηρεσιών, με πολλές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους και τομέα δραστηριοποίησης (όπως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και επενδυτικά ταμεία), να παρουσιάζουν καθυστέρηση στην εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών.

Παρατηρούμε, λοιπόν, σήμερα –διεθνώς– πιο διορατικές προσεγγίσεις. Ταμεία επιχειρηματικών κεφαλαίων τα οποία θέλουν να γίνουν «ανατροπείς» διαφοροποιούν τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτουν. Προσλαμβάνουν εξειδικευμένους επαγγελματίες (πέραν των χρηματοοικονομικών στελεχών) οι οποίοι θα τους βοηθήσουν, μέσω ενδελεχούς έρευνας, να αξιολογήσουν μια επιχειρηματική ευκαιρία «εκτός του κουτιού» και, φυσικά, πέραν της στυγνής χρηματοοικονομικής ανάλυσης.

Οι οικονομίες, αγορές και επιχειρήσεις εξελίσσονται και ακολουθούν αυτή την τάση. Εφόσον σε κάθε περίπτωση τα μηχανογραφημένα συστήματα και οι απεριόριστες δυνατότητες συλλογής και αξιολόγησης δεδομένων υπερτερούν κατά πολύ των ανθρωπίνων δυνατοτήτων ανάλυσης, η αξία την οποία προσθέτει το ανθρώπινο δυναμικό βασίζεται πλέον στην ικανότητά του να αξιολογεί πολλαπλές παραμέτρους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, αξιολογώντας πολύπλοκα σενάρια και, εκεί που χρειάζεται, να ανατρέπει τη λογική των αριθμών. Οι ειδικοί πλέον σκέφτονται και αυτοί ανατρεπτικά και εκτιμούν ότι η πλειοψηφία των επαγγελμάτων τα οποία θα ασκούνται από την γενεά «Ζ» και μετά δεν υπάρχουν σήμερα, προσβλέποντας ότι οι επιχειρήσεις θα δημιουργήσουν νέες θέσεις όπως «Οργανωτικούς Αποδομητές» («Organisational disruptors»), για να μπορούν να μεταλλάσσονται και να εξελίσσονται σε ένα συνεχώς ανατρεπόμενο περιβάλλον.

Σε κάθε περίπτωση, οι επιχειρήσεις που θα αποφασίσουν να κινηθούν σε ανατρεπτικά πλαίσια διατηρώντας συνάμα μια σαφή στρατηγική εισαγωγής καινοτόμας τεχνολογίας στη βάση σωστών συνεργασιών, σε μακροχρόνιο ορίζοντα και με όραμα ένα ψηφιακό μέλλον, θα είναι σε θέση να διαμορφώσουν ένα πιο σταθερό επιχειρησιακό μέλλον. Με αυτό τον τρόπο θα φροντίζουν για τη συμμόρφωση τους σε ένα ιδιαίτερα αυξανόμενα απαιτητικό κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας και ταυτόχρονα θα προσφέρουν επιπρόσθετη αξία και εμπειρία στους πελάτες τους.

*Διοικητικός Σύμβουλος ΚPMG Limited