Η πολύπλοκη και ραγδαίως εξελισσόμενη σημερινή οικονομική πραγματικότητα καθιστά τον ρόλο του εξωτερικού ελεγκτή ιδιαίτερα επιτακτικό, τόσο για τον ιδιωτικό όσο και για τον δημόσιο τομέα. Σε μια κοινωνία όπου η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών κρίνεται πρωτεύουσας σημασίας, σε συνδυασμό με τις σύγχρονες οικονομικές εξελίξεις (βλέπε αυξητική τάση δημιουργίας επιχειρήσεων, τον συνεχώς διευρυμένο θεμιτό και αθέμιτο ανταγωνισμό, αύξηση τόσο του αριθμού των οικονομικών οργανισμών αλλά και των εξαγορών και συγχωνεύσεων), ο χαρακτήρας του ελεγκτή αναδεικνύεται ως σημαντική συνισταμένη. Η επίδειξη αντικειμενικότητας, η αμεροληψία, η ανεξαρτησία καθώς και η ύψιστη ποιότητα του έργου του, είναι μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά για τα οποία ο εξωτερικός ελεγκτής πρέπει να διακρίνεται.

Η διενέργεια του εξωτερικού ελέγχου (σύμφωνα με τα εκάστοτε ισχύοντα διεθνή και τοπικά ελεγκτικά πρότυπα) στις επιχειρήσεις επιβάλλεται εξαιτίας της ανάγκης για ύπαρξη διαφάνειας στις συναλλαγές μεταξύ των οικονομικών οντοτήτων, ακρίβειας στις πληροφορίες προς δημοσίευση από την εκάστοτε επιχείρηση, εμπιστοσύνης στην εταιρική διακυβέρνηση αλλά και συμμόρφωσης των επιχειρήσεων με την ισχύουσα νομοθεσία κάθε κράτους.

Πώς όμως ορίζεται ο εξωτερικός έλεγχος; Διαχρονικά, ο σκοπός του εξωτερικού ελέγχου παρουσίαζε διακυμάνσεις∙ ενώ αρχικά περιοριζόταν στην εξεύρεση ενδεχόμενων αριθμητικών λαθών στις οικονομικές καταστάσεις, για την προετοιμασία των οποίων υπεύθυνη είναι η διοίκηση της επιχείρησης, στη συνέχεια η προσοχή του εξωτερικού ελέγχου επικεντρώθηκε στην αξιοπιστία αυτών. Πρόκειται, λοιπόν για μια συστηματική εργασία από ανεξάρτητους και με εύλογη επαγγελματική επιμέλεια ορκωτούς ελεγκτές- λογιστές, κατά την οποία προσπαθούν να συλλέξουν και να αξιολογήσουν αποδεικτικά στοιχεία που θα τους επιτρέψουν να διαμορφώσουν κρίση και να θεμελιώσουν την επαγγελματική τους γνώμη ως προς την αξιοπιστία των λογιστικών καταστάσεων μιας επιχείρησης.

Ο πειρασμός για ατασθαλίες, καταχρήσεις και απόκρυψη στοιχείων που αποσκοπούν στην απόκτηση οικονομικών οφελών από εμπλεκόμενα μέρη της ίδιας της ελεγχόμενης οντότητας είναι μεγάλος. Η σημασία της εξωτερικής ελεγκτικής διαδικασίας επικεντρώνεται στον έγκαιρο εντοπισμό και τη διόρθωση λογιστικών λαθών, είτε αυτά οφείλονται σε απροσεξίες (θεμιτά λάθη) είτε αποτελούν προϊόν ηθελημένων αθέμιτων ενεργειών. Ο εξωτερικός ανεξάρτητος έλεγχος καλείται να επιτελέσει έργο σημαντικό για την προστασία όλων των ενδιαφερόμενων κοινωνικών ομάδων (μέτοχοι, πιστωτές, κράτος, υπάλληλοι) που χρησιμοποιούν τις οικονομικές πληροφορίες που απορρέουν από τις οικονομικές καταστάσεις και έχουν άμεσο ή έμμεσο συμφέρον από την ομαλή πορεία της επιχείρησης και συνέχιση της δραστηριότητάς της καθώς και στην ορθή κατανομή των πόρων που διαθέτει.

Από τη στιγμή που οι οικονομικές καταστάσεις αποτελούν τη βάση για άντληση επενδυτικών και άλλων σημαντικών αποφάσεων, η ευθύνη της γνώμης του εξωτερικού ελεγκτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και αποτελεί το λιγότερο πρόκληση για το επάγγελμα. Ο ελεγκτής αναλαμβάνει να διασαφηνίσει πλήρως τις δραστηριότητες μιας επιχείρησης και να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο απάτης και παραπλάνησης των χρηστών των οικονομικών καταστάσεων. Αυτό το επιτυγχάνει αποτρέποντας την παραποίηση των οικονομικών καταστάσεων που μπορούν να παρουσιάσουν μια αλλοτριωμένη και εξωπραγματική μορφή της επιχείρησης στους χρήστες, οι οποίοι με την σειρά τους ενδεχομένως να προβούν σε μια σειρά από άστοχες και πιθανώς οικονομικά καταστροφικές αποφάσεις.

Κυριότερο σκοπό του εξωτερικού ελέγχου, συμπερασματικά, αποτελεί η βελτίωση του βαθμού εμπιστοσύνης των χρηστών στις οικονομικές καταστάσεις. Νοείται πως η μελλοντική βιωσιμότητα της ελεγχόμενης επιχείρησης δε διασφαλίζεται από τη γνώμη του εξωτερικού ελεγκτή, ούτε και η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία η διοίκηση της επιχείρησης έχει διεκπεραιώσει τις υποθέσεις της.

Το κόστος του εξωτερικού ελέγχου αντισταθμίζεται από τα πολλαπλά οφέλη που λαμβάνει μια επιχείρηση από τη χρησιμοποίηση των ορκωτών ελεγκτών-λογιστών. Τα πορίσματα τα οποία καταγράφονται στη δημοσιευμένη έκθεση ελέγχου συμβάλλουν στην ενίσχυση της οικονομικής θέσης της ελεγχόμενης επιχείρησης μέσω της εγγύησης για τη νομιμότητα, εγκυρότητα και πληρότητα των δημοσιευμένων λογιστικών καταστάσεων, καθώς και της εμπιστοσύνης των τωρινών αλλά και δυνητικών επενδυτών και άλλων ενδιαφερομένων για την επιβίωση και την περαιτέρω ανάπτυξη μιας επιχείρησης. Ταυτοχρόνως, μια επιχείρηση αποκτά καλύτερη γνώση για τη λειτουργία της από τη χρησιμοποίηση των εξωτερικών ελεγκτών. Με τον εξωτερικό έλεγχο η επιχείρηση επιβεβαιώνεται κατά πόσο διαθέτει ικανοποιητικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου και της δίνεται η ευκαιρία να βελτιώνει συνεχώς το λογιστικό της σύστημα. Ευκολότερος γίνεται και ο φορολογικός έλεγχος αλλά και η άντληση κεφαλαίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ΕΕ αναγνωρίζει τη συμβολή του εξωτερικού ελέγχου στη διευκόλυνση της κίνησης κεφαλαίων αλλά και στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αγοράς.

Οι αρνητικές συνέπειες που προκάλεσε η παραποίηση των οικονομικών καταστάσεων μεγάλων εταιρικών κολοσσών γίνονται κατανοητές από τα σκάνδαλα που βγήκαν στο φως της δημοσιότητας τα προηγούμενα χρόνια, καθώς και το κόστος τους σε παγκόσμια οικονομική στάθμη. Εκτός από τους άμεσα εμπλεκομένους, τα πυρά των χρηστών των διαστρεβλωμένων οικονομικών καταστάσεων αλλά και της κοινής γνώμης στράφηκαν εναντίον των εξωτερικών ελεγκτών. Μπορεί το επάγγελμα να έχει αμαυρωθεί τα τελευταία χρόνια μετά από τις σοβαρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στις υπεύθυνες για τα οικονομικά σκάνδαλα ελεγκτικές εταιρείες, ωστόσο γίνονται προσπάθειες για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του.

Καλούμε το κοινό αλλά και τους πελάτες μας να συνεχίσουν να εμπιστεύονται τους ελεγκτές ως προς την ικανότητα και τις προθέσεις τους να τους εξυπηρετήσουν στις συγκεκριμένες ανάγκες για τις οποίες ο θεσμός του επαγγέλματος έχει θεμελιωθεί. Ιδιαίτερα σημαντικό για εμάς που ασκούμε το επάγγελμα, είναι να γνωρίζει το ευρύ κοινό πως η άσκηση του επαγγέλματος μας γίνεται με ευθύνη και με συνέπεια, τόσο προσωπική όσο και ηθική, και όχι απλώς για οικονομικούς λόγους και νομική υπόκρυψη.

*Principal, KPMG Limited