Μετά τη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Donald Trump τον Ιούνιο με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ Ουν, φαίνεται να αποκλιμακώνεται ο κίνδυνος για μια στρατιωτική σύρραξη που θα ενέπλεκε τις Η.Π.Α. Παρόλ’ αυτά, οι απειλές για έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο που άρχισαν να εμφανίζονται πολύ νωρίτερα, εξακολουθούν μέχρι σήμερα να αποτελούν απειλή για την παγκόσμια οικονομία.

Σύντομα μετά την τελετή ορκωμοσίας του, ο πλανητάρχης απέσυρε επισήμως τις Η.Π.Α. από το Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (TPP) (12 χώρες, μεταξύ των οποίων ο Καναδάς, το Μεξικό και η Ιαπωνία) και τώρα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών Βόρειας Αμερικής (NAFTA) (με Μεξικό και Καναδά), ζητώντας μεγάλες αλλαγές, αν και δεν έχει συμβεί τίποτα ακόμα.

Επιπρόσθετα, στις αρχές Μαρτίου, ο κ. Trump αιφνιδίασε προτείνοντας τελωνειακούς δασμούς 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου, για να προστατεύσει - όπως είπε - τις αμερικανικές βιομηχανίες και τις θέσεις εργασίας. Αξίζει να σημειωθεί πως νωρίτερα αυτό τον μήνα, ο κ. Trump ανακοίνωσε το διπλασιασμό των δασμών σε τουρκικές εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στο 50% και 20% αντίστοιχα, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση της ήδη δοκιμαζόμενης τουρκικής λίρας και του χρηματιστηρίου. Η τουρκική κυβέρνηση απάντησε με δασμούς ύψους 533 εκ. δολαρίων Η.Π.Α. ως αντίποινα.

Αυτή τη στιγμή, οι εισαγωγές στις Η.Π.Α. είναι σημαντικά μεγαλύτερες (κατά 730 δισ. δολάρια το 2017) από τις εξαγωγές στους κύριους εμπορικούς τους εταίρους, που είναι η ΕΕ, ο Καναδάς, το Μεξικό, η Κίνα και η Ιαπωνία (κατά σειρά εξαγωγών σε αξία).

Η αντίδραση της ΕΕ ήταν άμεση, αφού στα τέλη Ιουνίου τέθηκαν σε ισχύ δασμοί σε αμερικανικά προϊόντα συνολικής αξίας 2,8 δισ. ευρώ. Εντούτοις, τον Ιούλιο, ΕΕ και Η.Π.Α. συμφώνησαν να εργαστούν για μηδενικούς δασμούς, εμπορικούς φραγμούς και επιδοτήσεις στα βιομηχανικά προϊόντα πλην των αυτοκινήτων, για όσο θα διαρκούν οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία.

Σε ό,τι αφορά την Κίνα - την πρώτη σήμερα εμπορική δύναμη στον κόσμο σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Κινέζου υπουργού Εμπορίου Ζονγκ Σαν - απάντησε με ισοδύναμους δασμούς ύψους 34 δισ. δολαρίων Η.Π.Α. Εν τω μεταξύ αξίζει να σημειωθεί πως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε προειδοποιήσει - εν μέσω της κάμψης των χρηματιστηριακών αγορών - ότι η αμερικάνικη πολιτική δε θα βλάψει μόνο το παγκόσμιο εμπόριο, αλλά και την ίδια την οικονομία των Η.Π.Α.

Σύμφωνα με την πρόσφατα δημοσιευθείσα έρευνα του Economics & Tax Centre της KPMG «The Re-emergence of Protectionism», κατά την «εποχή του ελεύθερου εμπορίου» το μέσο παγκόσμιο κατά κεφαλήν πραγματικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) υπερτριπλασιάστηκε σε περισσότερο από 15 χιλ. δολάρια Η.Π.Α. σήμερα από λιγότερο από 4 χιλ. δολάρια Η.Π.Α. το 1950. Ακόμη, εκτιμήθηκαν οι επιπτώσεις των δασμών-αντιποίνων, μέσω οικονομικής μοντελοποίησης τεσσάρων σεναρίων: αύξηση 5% και 10% από όλες τις υπόλοιπες χώρες στους δασμούς για όλα τα βιομηχανικά προϊόντα και αύξηση 5% και 10% από όλες τις χώρες στους δασμούς για όλα τα προϊόντα, πρωτογενή και βιομηχανικά.

Συνοπτικά, και πάντα σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ακόμα και στο καλύτερο δυνατό σενάριο, παρατηρήθηκε συρρίκνωση των οικονομιών του Καναδά και της ΕΕ κατά 3,4% και 3%, αντίστοιχα. Στο χειρότερο σενάριο δε (της 10% αύξησης στα πρωτογενή και βιομηχανικά προϊόντα), η έρευνα δείχνει ότι οδηγούμαστε σε μια νέα παγκόσμια ύφεση, παρόμοια με αυτή του 2009, η οποία συρρίκνωσε την παγκόσμια οικονομία κατά περίπου 3,3%. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρόλο που η οικονομία των Η.Π.Α. φαίνεται ότι θα υποστεί ζημιά σε όλα τα υπό εξέταση σενάρια, θα είναι η λιγότερο επηρεασμένη από τις μεγάλες οικονομίες.

Παρόλ’ αυτά, έχοντας κατά νου την εμφανή προτίμηση του κ. Trump σε ad-hoc συμφωνίες («deals»), αυτή η σκλήρυνση της στάσης των Η.Π.Α. έναντι των εμπορικών της εταίρων δεν αναμένεται να παραμείνει η ίδια. Ήδη μετά από πιέσεις σφοδρών κριτικών ο Λευκός Οίκος είχε εκδώσει ανακοίνωση λέγοντας ότι μπορεί να υπάρξουν εξαιρέσεις για κάποιες χώρες.

Πάντως, σ’ αυτό το παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, οι υπόλοιπες χώρες θα ήταν σοφό να επιδιώκουν να κρατήσουν ανοιχτό το ελεύθερο εμπόριο, αφού σε ενδεχόμενο πυροδότησης ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου, όλοι θα χάσουν (όπως συμβαίνει σε κάθε πόλεμο).

Άντρη Αθανασίου, Principal, KPMG Limited

Ηρόδοτος Νικολαΐδης, Assistant Manager, KPMG Limited