Με την είσοδο της Κύπρου στην εποχή του μνημονίου το 2013 υπήρξαν δραστικές αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία, τόσο σε ό,τι αφορά τους φορολογικούς συντελεστές όσο και τις διαδικασίες στο Τμήμα Φορολογίας, είτε λόγω μνημονίου, είτε νέων Ευρωπαϊκών Οδηγιών, είτε λόγω πρωτοβουλιών για παραχώρηση φορολογικών κινήτρων.

Σημειώνεται ότι πολλές από τις φορολογίες που είχαν πιβληθεί είτε έχουν μειωθεί είτε έχουν καταργηθεί. Υπενθυμίζεται ότι μέσα από το μνημόνιο αυξήθηκε ο συντελεστής εταιρικού φόρου από το 10% σε 12,5%, όπως και ο βασικός συντελεστής ΦΠΑ από το 15% στο 19%. Την ίδια στιγμή, ο συντελεστής της έκτακτης εισφοράς για την άμυνα σε ό,τι αφορά μερίσματα και τόκους εισπρακτέους που λαμβάνονται από Κύπριους φορολογούμενους, αυξήθηκε στο 17% και 30% αντίστοιχα.

Επιπλέον αλλαγή έγινε και στην επέκταση του ορισμού του φορολογικού κατοίκου για φυσικά πρόσωπα. Φορολογικός κάτοικος στη Κυπριακή Δημοκρατία θεωρείται φυσικό πρόσωπο, το οποίο παραμένει στη χώρα για πέραν των 183 ημερών ανά χρονολογικό έτος. Σε αυτό τον ορισμό προστέθηκε και η δυνατότητα φυσικού προσώπου που δεν είναι φορολογικός κάτοικος σε άλλη χώρα αλλά παραμένει στην Κύπρο για τουλάχιστον 60 μέρες το χρόνο, εργοδοτείται ή κατέχει θέση σε εταιρεία που δραστηριοποιείται στην Κύπρο (όπως π.χ. θέση διευθυντή) και διαθέτει κατοικία, είτε την ενοικιάζει είτε την αγόρασε (όλα τα πιο πάνω θα πρέπει να ισχύουν συσσωρευτικά), να θεωρείται φορολογικός κάτοικος Κύπρου. Ουσιαστικά, με την τροποποίηση δίνεται η δυνατότητα σε φυσικά πρόσωπα που διαθέτουν σημαντική διασύνδεση με την Κύπρο αλλά δεν ξεπερνούν τις 183 μέρες στη χώρα να θεωρούνται φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου. Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις φυσικών προσώπων που επέλεξαν την Κύπρο για τη φορολογική τους κατοικία, απολαμβάνοντας φυσικά και τα ανάλογα οφέλη, όπως είναι η πλήρης απαλλαγή από οποιαδήποτε φορολογία για τα μερίσματα εισπρακτέα για τα πρώτα 17 χρόνια καθώς και για τα κέρδη από την πώληση τίτλων, όπως είναι οι μετοχές και τα ομόλογα.

Σημειώνεται ότι η 30% έκτακτη εισφορά σε τόκους εισπρακτέους παραμένει, κάτι που σε συνδυασμό με τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια οδηγεί τους καταθέτες σε αναζήτηση νέων αποδοτικότερων επενδύσεων, τροφοδοτώντας εν μέρει και την εγχώρια ζήτηση για αγορά ακινήτου.

Σημαντικές αλλαγές καταγράφηκαν στις φορολογίες και τα τέλη που αφορούν την κτηματαγορά. Το 2012 νομοθετείται μια σημαντική αύξηση στους συντελεστές Φόρου Ακίνητης Ιδιοκτησίας (ΦΑΙ), κάτι το οποίο μειώνεται το 2014, ενώ το 2017 η συγκεκριμένη φορολογία καταργείται εντελώς. Σε σχέση με τον ΦΑΙ, διατυπώνονται ορισμένες κριτικές απόψεις που τονίζουν ότι έπρεπε να διατηρηθεί μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτές για παράδειγμα που αφορούν μεγάλες περιουσίες που παραμένουν αδρανείς και επηρεάζουν την ανάπτυξη ή αυτές που απέκτησαν αξία λόγω αλλαγής στις πολεοδομικές ζώνες.

Την ίδια στιγμή μονιμοποιείται το μέτρο για μη καταβολή μεταβιβαστικών σε περιπτώσεις που η αγοραπωλησία υπόκειται σε ΦΠΑ, ενώ ο μειωμένος συντελεστής 5% ΦΠΑ παραχωρείται και σε ξένους υπηκόους που αποκτούν μόνιμη κατοικία στην Κύπρο. Μια άλλη σημαντική αλλαγή είναι η επιβολή ΦΠΑ στις αγοραπωλησίες γης και οικοπέδων για εμπορικούς σκοπούς. Το πεδίο εφαρμογής της συγκεκριμένης νομοθεσίας περιορίστηκε με τις ρυθμίσεις που εντάχθηκαν στο τελικό κείμενο του νόμου που ψηφίστηκε στη Βουλή, ενώ πρόσφατα υπήρξαν τροποποιήσεις σε ό,τι αφορά τις μακροχρόνιες μισθώσεις και τις αγορές οικοπέδων που θα χρησιμοποιηθούν για ανέγερση μόνιμης κατοικίας.

Επιπλέον, εφαρμόζεται το διεθνές πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών χωρών. Αυτό σημαίνει ότι το Τμήμα Φορολογίας λαμβάνει πλέον σημαντικό όγκο πληροφοριών για φυσικά και νομικά πρόσωπα με κυπριακό φορολογικό αριθμό (σημειώνεται ότι ακόμη κι αν ο τραπεζικός λογαριασμός έκλεισε, το γεγονός θα πρέπει να αναφερθεί) και καλείται να αντιπαραβάλει την πληροφόρηση αυτή με τα όσα έχουν δηλωθεί στις φορολογικές δηλώσεις.

Σημαντικές ήταν και οι αλλαγές σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες στο Τμήμα Φορολογίας. Τα τμήματα ΦΠΑ και Φόρου Εισοδήματος ενοποιήθηκαν, προωθήθηκε περαιτέρω η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ενώ από φέτος έγινε υποχρεωτική και η κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων ηλεκτρονικά. Στα μέτρα που υιοθετήθηκαν είναι η δυνατότητα του Τμήματος Φορολογίας να εκχωρεί βάρη σε ακίνητα για ανείσπρακτους φόρους και να δεσμεύει καταθέσεις φορολογούμενων. Υπενθυμίζεται επιπλέον η υιοθέτηση νομοθεσίας για αποπληρωμή οφειλών προς το Τμήμα Φορολογίας με δόσεις.

Η Κύπρος κατάφερε να διατηρήσει τα φορολογικά της πλεονεκτήματα, με το είδος των ξένων επιχειρήσεων και επενδυτών που ελκύει να έχει διαφοροποιηθεί από παλαιότερα χρόνια και αρκετούς ομίλους να δημιουργούν βάση στη χώρα (substance). Για παράδειγμα η μη φορολόγηση των κερδών από τις πωλήσεις χρηματοοικονομικών μέσων και η εξαίρεση των μερισμάτων εισπρακτέων από την φορολόγηση, αποτελούν παράγοντες που διατηρούν την Κύπρο ως ένα ισχυρό χρηματοοικονομικό κέντρο.

Η παραχώρηση φορολογικών κινήτρων ενισχύει το ενδιαφέρον από επενδυτές, ενώ ενδεχομένως να απαιτείται αναδιάρθρωση των φορολογικών νομοθεσιών. Ενσωματώθηκαν πολλές αλλαγές στις νομοθεσίες και μια φορολογική μεταρρύθμιση/κωδικοποίηση θα βοηθούσε αφενός στην απλοποίηση του νόμου και των διαδικασιών και αφετέρου θα βοηθούσε στην καλύτερη εφαρμογή τους, αφού θα ήταν πιο ξεκάθαρα στους φορολογούμενους.

Πέραν από την προσέλκυση επενδύσεων και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η φορολογική νομοθεσία έχει σκοπό την ενίσχυση των κρατικών εσόδων και της κοινωνικής δικαιοσύνης, μέσω της διασφάλισης ότι οι φορολογούμενοι δηλώνουν και καταβάλουν τις φορολογίες τους σύμφωνα με την εκάστοτε νομοθεσία. Βασικός κανόνας σε σχέση με τη φορολογική νομοθεσία είναι ότι πολίτες και επιχειρηματίες δεν αρέσκονται στις συχνές αλλαγές, εφόσον η σταθερότητα τους δίνει τη δυνατότητα καλύτερου προγραμματισμού.

Γιώργος Σάββα, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited