Οι δημοσιότητες και οι επιτυχίες των ταινιών τύπου «σούπερ ήρωα», την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον, τις έχουν πλέον καθιερώσει ως αυτόνομο είδος. Πρόσφατες προσθήκες, μεταξύ άλλων, το Deadpool (2016), Batman V Superman (2016), X-Men: Apocalypse (2016), και Captain America: Civil War (2016). Όλες τους έχουν σημειώσει τεράστια επιτυχία στα Box Office.

Δίχως αμφιβολία, ένας από τους παράγοντες της επιτυχίας τους είναι η στενή σχέση των ταινιών αυτών με την πραγματικότητα, με την καθημερινότητα και τα επίκαιρα γεγονότα, τους οικείους χαρακτήρες, και συχνά την επίλυση ενός κοινωνικού τραύματος που βρίσκεται στα ενδόμυχα μιας συλλογικής συνείδησης.

Ένα από τα πιο κοινά παραδείγματα για ένα τέτοιο γεγονός αφορά στην 11η Σεπτεμβρίου

Οι σχέσεις αυτές βρίσκονται στην καρδιά των ιστοριών αυτών λόγω της πρώτης ύλης των ταινιών της Marvel και της DC, δηλαδή των κόμικς. Ο Marco Arnaudo στο βιβλίο του για την επιρροή της θρησκείας και των μύθων στα κόμικς ισχυρίζεται πως ανέκαθεν υπήρχε μια στενή σχέση μεταξύ των κόμικ και της επικαιρότητας: «Όπως οι ποιητές του παρελθόντος έκαναν αναφορές στους πρίγκηπες που τους προστάτευαν, έτσι και τα κόμικς της Marvel και DC κινούνται με τα παρόντα γεγονότα καθιερώνοντας μια διαρκή σχέση με τους αναγνώστες τους, οι οποίοι αγοράζουν κάθε νέο τεύχος και αρέσκονται στο να βλέπουν την πραγματικότητα τους να αντανακλάται σε αυτό». Με αυτό τον τρόπο οι ιστορίες των κόμικς, και συνεπώς των ταινιών τους, μπορούν να λειτουργήσουν ως εκφραστές του κοινωνικού πνεύματος της εποχής. Μπορούμε έτσι να «διαβάσουμε» μερικές ταινίες με βάση κάποια σημαντικά, και συχνά τραυματικά, γεγονότα.

Ένα από τα πιο κοινά παραδείγματα για ένα τέτοιο γεγονός αφορά στην 11η Σεπτεμβρίου και στον ψυχικό κλονισμό που έχει δημιουργήσει. Ο Marc Berninger αναφέρει την διστακτικότητα του Hollywood να αντιμετωπίσει τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου τα πρώτα χρόνια μετά που είχαν συμβεί, ενώ αναγνωρίζει πως στα επόμενα χρόνια μια έμμεση αναπαράσταση βοήθησε τον θεατή να «δώσει νόημα σ’ ένα απότομο και τραυματικό γεγονός, κάτι που δεν μπορούσε να κατανοήσει ενώ συνέβαινε». Ο Berninger διαβάζει τις ταινίες αυτές ως κείμενα που συσχετίζονται με το τραύμα της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο Joseph Michael Sommers για παράδειγμα, ισχυρίζεται ότι η κινηματογραφική βιομηχανία προσαρμόζοντας τους χαρακτήρες της Marvel στον κινηματογράφο «επιχείρησε να τους προσαρμόσει στο πνεύμα της μετα-11ης Σεπτεμβρίου», μια πράξη η οποία συνδέει τις ιστορίες τους με τα πολιτιστικά τους συφραζόμενα. Η μετατόπιση από τον κωμικό και πνευματώδης Spider-Man που συναντάμε στα κόμικς, σε ένα σοβαρότερο χαρακτήρα που θρηνεί τον θάνατο του θείου του αντανακλά, σύμφωνα με τον Sommers, την κίνηση από μια δραπέτευση στον κινηματογράφο σε μια αντιμετώπιση ενός τραύματος ως μέσο κάθαρσης. O Spider-Man γίνεται ένας καταλυτικός παράγοντας, μια κοινή συμπάθεια μεταξύ «σπασμένων» ανθρώπων.

Οι ιστορίες πολλών άλλων σούπερ ηρώων (Batman, Spider-Man, Daredevil, κ.α.) είναι συχνά ιστορίες vigilantism, ιστορίες φυσιολογικών ανθρώπων, οι οποίοι παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους είτε λόγω κάποιου τραύματος, είτε λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης προς τις παραδοσιακές και καθιερωμένες μορφές ασφάλειας. Η ταυτοποίηση με τους χαρακτήρες αυτούς προσφέρει έτσι μια αίσθηση δικαίωσης στον θεατή. Τα απλοϊκά διηγήματα μιας πάλης μεταξύ καλού και κακού που παρατηρούνται στις ταινίες της Marvel και της DC συλλαμβάνουν τέλεια την κοινωνική ανάγκη για μια απλή απάντηση στα προβλήματα της. Και όπως αναφέρει ο Thomas Riegler, η κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2008 «επιτρέπει» στο Hollywood μια πιο άμεση αναφορά στις επιθέσεις του 2001. Με την οικονομική κρίση πλέον στο επίκεντρο, η αντιμετώπιση των γεγονότων αυτών γίνεται πιο βιώσιμη. Δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε τη μάχη που διαδραματίζεται στο πρώτο Avengers το 2012, όπου ένας στρατός από εξωγήινους καταστρέφει ένα μεγάλο μέρος της Νέας Υόρκης, σκηνές που είναι κάθε άλλο παρά ευαίσθητες προς τις οικογένειες των θυμάτων των πραγματικών επιθέσεων, να λαμβάνει χώρα μια δεκαετία πριν. Και όμως, με την ηρωική αντίσταση του Captain America, του Iron Man και των υπόλοιπων Avengers η εξωτερική απειλή νικάται, και το αίσθημα της επικράτησης του αμερικάνικου πνεύματος παραμένει. Μια απλή σύγκρουση μεταξύ καλού και κακού.

Τα πράγματα σήμερα είναι ίσως πιο πολύπλοκα. Οι Avengers έχουν τώρα χωριστεί και πολεμούν μεταξύ τους. Κάποιες έρευνες ήδη παρομοιάζουν την εσωτερική αυτή σύγκρουση με την πολιτική κατάσταση των φετινών εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια ακόμη απλοποίηση της σύγκρουσης μεταξύ δημοκρατών και ρεπουμπλικανών. Η μάχη μεταξύ της ομάδας Iron Man με την ομάδα του Captain America μεταφράζεται από κάποιους ως αυτή ακριβώς η πολιτική διαμάχη. Ενώ ο Iron Man ενσωματώνει μια αριστερή αυτοκριτική και εμπιστοσύνη σ’ ένα κράτος-νταντά, ο Captain America υποστηρίζει μια πιο δεξιά εξωτερική πολιτική όπου ο ίδιος μπορεί να δρα ανάλογα με τη δική του κρίση, έχοντας μάλιστα μαζί του τον Falcon, ο οποίος χρησιμοποιεί το προσωπικό του drone για να εκτελεί τις εναέριες επιθέσεις του.

Η μάχη μεταξύ της ομάδας Iron Man με την ομάδα του Captain America μεταφράζεται ως η πολιτική διαμάχη μεταξύ Hilary Trump

Πιθανώς παρατραβηγμένες θεωρίες, που φανερώνουν ωστόσο το πόσο εύκολα και γρήγορα μπορούν να γίνουν συνδέσεις μεταξύ μιας ταινίας που βασικό στοιχείο της είναι οι εκρήξεις, τα ειδικά εφέ και η δράση, μ’ ένα κοινωνικό γεγονός ή μια πολιτική κατάσταση. Στο κάτω κάτω η πολύπλοκη φύση των media σήμερα επιτρέπει ένα κοινωνικό σχολιασμό σχεδόν παντού. Ακόμα και η τελευταία εκδοχή ενός από τα πιο βίαια βιντεοπαιχνίδια στην αγορά, του Mortal Kombat X, πραγματεύεται τις πρακτικές, πολιτικές, και ηθικές διαστάσεις της μετανάστευσης, σε μια ξεκάθαρη αναφορά της κατάστασης στη Συρία τα τελευταία χρόνια.

Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε το πώς και το αν θα «χρησιμοποιηθούν» άλλα σημαντικά επίκαιρα hashtags: #Brexit, #Nice, #BlackLivesMatter, κ.α.