Ο ηλικιωμένος άντρας βγάζει μια τσατσάρα, περιποιείται τη χωρίστρα και την πετάει προς το μέρος των παραταγμένων ναζί φωνάζοντας “χτενίστε μου τ’ αρχίδια”. Λίγα λεπτά αργότερα κείτεται νεκρός.

Τελευταία φορά που είχα κλάψει με ελληνική ταινία ήταν όταν ο Νότης Περγιάλης και η Ηρώ Κυριακάκη έκαναν όνειρα να χτίσουν μια παράγκα στον σκουπιδότοπο (“Όμορφη δεν είναι η ζωή Κατερίνα;”) στα θρυλικά “Κόκκινα φανάρια” του Βασίλη Γεωργιάδη. Από τότε, με ελάχιστες εξαιρέσεις, συνήθως κλαίω τα λεφτά μου, τον χαμένο χρόνο και την κατάντια μιας βιομηχανίας που δεν ορθοπόδησε ποτέ μετά την κατάρρευση της χρυσής εποχής της. Το “Τελευταίο Σημείωμα” του Παντελή Βούλγαρη (που προβάλλεται από σήμερα στις κυπρικές αίθουσες) ενεργοποιεί τους δακρυγόνους αδένες για πολλούς λόγους.

Κλαις για το ανθρώπινο δράμα. Το φιλμ καταγράφει τις τελευταίες στιγμές των 200 κομουνιστών κρατουμένων στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς την Πρωτομαγιά του 1944 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής ως αντίποινα για την εκτέλεση ενός υψηλόβαθμου ναζί από τους αντάρτες. Το στόρι επικεντρώνεται σε μια χούφτα από αυτούς, με κεντρικό ήρωα τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη (ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, λιτός, χαμηλότονος αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικός), Κρητικός με Μικρασιατική καταγωγή, αγωνιστής του λαϊκού κινήματος, που εκτελούσε χρέη διερμηνέα για τον διοικητή του στρατοπέδου Χαϊδαρίου, υπολοχαγού των SS Καρλ Φίσερ (o έμπειρος Γερμανός ηθοποιός André Hennicke που ίσως θυμάστε από το “Downfall”).

Κλαις από οργή γιατί οι 200 ήταν ήδη πολιτικοί κρατούμενοι του καθεστώτος Μεταξά που τους παρέδωσαν στα χέρια των ναζί. Παλιές καραβάνες στη φυλακή και τα βασανιστήρια, απλά οι δεσμοφύλακες άλλαξαν εθνικότητα.

Κλαις γιατί σκέφτεσαι ότι σήμερα γεμίσαμε πατριώτες του καναπέ, του Facebook και του κώλου, πολλοί απ’ αυτούς αμετανόητοι νοσταλγοί των μελανοχιτώνων δημίων που το παίζουν μάλιστα Ελληναράδες ενώ στην πραγματικότητα είναι δειλά, θλιβερά ανθρωπάκια που δεν αξίζουν ούτε να χτενίσουν τ’ αρχίδια ενός από τους 200.

Κλαις γιατί έχεις ξεχάσει πως είναι να είσαι αληθινός πατριώτης σε μια κατεχόμενη πατρίδα. Να χορεύεις με πάθος παραδοσιακούς χορούς το βράδυ που ξέρεις πως είναι το τελευταίο σου και το χάραμα θα πας για εκτέλεση. Να στέκεσαι αγέρωχος μπροστά στο πολυβόλο των εκτελεστών σου, αρνούμενος να κλείσεις τα μάτια.

Ο Βούλγαρης παραμένει ένας διαχρονικά σπουδαίος δημιουργός. Υιοθετώντας μια απροσδόκητα σύγχρονη ματιά σε μία κλασική θεματική αφήνει τις μικρές λεπτομέρειες να “φωνάξουν” δυνατότερα από πομπώδη πλάνα ή εμψυχωτικά λογύδρια: ένα απελπισμένο βλέμμα, ένα καρβέλι με τρεις χαρακιές ελπίδας, ένα λερωμένο κίτρινο γάντι που ψάχνει το ταίρι του. Μακριά από το εύπεπτο μελό και τους αφόρητους διδακτισμούς, το “Τελευταίο σημείωμα” είναι μεν μια πολιτική ταινία αλλά πάνω απ’ όλα ένα δυνατό δράμα για τον φόβο, τη συντροφικότητα, τη φιλία, την ονειροπόληση, την ελπίδα, την ιδεολογία, τη διατήρηση αρχών και αξιών μέχρι το τέλος.

Επίσης το πλέον απενοχοποιημένο κλάμα που θα ρίξεις φέτος.