Σύμπτωση; Μάλλον όχι, αφού η δύναμη του λόγου του Ευρυπίδη μέσα από αυτό το τόσο σπουδαίο έργο με τη γυναίκα, τη μάνα που δολοφονεί τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον σύζυγό της, φαίνεται πως συγκινεί, εμπνέει και αποτελεί έργο πολλών ερμηνειών, διαπιστώσεων αλλά και προσεγγίσεων.

Οι συζητήσεις, οι αναλύσεις και τα συμπεράσματα για την Μήδεια, τις προθέσεις της, τη χειραφέτηση, το πώς την αντιμετωπίζει ο Ευριπίδης, έχει αποτελέσει μέγα ζήτημα με αποτέλεσμα να έχουν χυθεί τόνοι μελάνι και να έχουν γραφτεί τόμοι για το ζήτημα που δεν είναι της στιγμής. Προτιμώ να μιλήσω για την οπτική των σκηνοθετών και την απόδοση των συντελεστών σε μία πολύ ενδιαφέρουσα και πετυχημένη προσέγγιση της Μήδειας.

Ανήκω στην κατηγορία των θεατών που δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν ή καλύτερα να αποδεκτούν το ανέβασμα μίας αρχαίας τραγωδίας με σύγχρονες προσθήκες, μοντέρνες προσεγγίσεις και περιττές υποκριτικές εξάρσεις, που τις περισσότερες φορές γίνονται για λόγους εντυπωσιασμού. Το ύφος και το είδος της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας οφείλουν οι δημιουργοί να το αντιμετωπίζουν με σεβασμό, προτείνοντας τη δική τους προσέγγιση χωρίς να μετασχηματίζεται αυτό που μας έδωσαν οι σπουδαίοι αρχαίοι Έλληνες τραγωδοί. Αυτό τον σεβασμό είδα φέτος στην καλοκαιρινή παραγωγή του ΘΟΚ, «Οιδίπους Τύραννος» από την σκηνοθέτρια της παράστασης Μαρία Κυριάκου. 

Η εξ Ελλάδος Μήδεια των Αιμίλιου Χειλάκη και Μανώλη Δούνια με προβλημάτισε θετικά καθ’ όλη τη διάρκειά της χωρίς να ξεπεράσει το μέτρο και να πετύχει τον στόχο μίας σύγχρονη απόδοσης του ευριπίδειου λόγου. Μία παράσταση ωδή στη γυναικεία ενδυνάμωση που στάθηκε στον ρόλο της γυναίκας μέσα σε μία κοινωνία ανισοτήτων και παραγκωνισμού της. 

Το σκηνικό λιτό που στη συνέχεια μεταμορφώνεται, ρευστοποιείται όπως ακριβώς η ζωή μας με τους ηθοποιούς να αναδεικνύονται σε ένα άρτιο κινησιολογικό σχήμα. Ένας σωρός από ξύλινες, γκρίζες σκάλες, διαφορετικών μηκών σχημάτιζαν στο κέντρο της σκηνής ένα μεγάλο κύκλο. Η Μήδεια (Αθηνά Μαξίμου) βρίσκεται στη μέση του κύκλου, μοιρολογά και στη συνέχεια αναγεννάται μέσα από τον παραλογισμό της ως ένα απόκοσμο τέρας που σταδιακά μεταπλάθεται σε ευαίσθητη, πληγωμένη και απατημένη σύζυγο, μάνα και στυγερή φόνισσα. 

Το μυστήριο της χρήσης της σκάλας λύνεται στη συνέχεια αφού αυτό το αποτελεί βασικό συστατικό και σκηνοθετικό εύρημα της παράστασης που μεταφέρει στο κοινό πολλαπλούς συμβολισμούς. Η σκάλα, ως μέτρο της ανθρώπινης δύναμης, ως η άνοδος και η πτώση, η ζωή και ο θάνατος, η αρχή και το τέλος, η δόμηση και η αποδόμηση ανθρώπων, προσωπικοτήτων, κοινωνιών, συμπεριφορών και καταστάσεων. Η σκηνή λίγο πριν την αποκάλυψη όπου ο Ιάσωνας υποβαστά την τελευταία όρθια σκάλα με τις υπόλοιπες πεσμένες ως ντόμινο αριστερά του προοικονομούν το δράμα που έρχεται.  

Η μετάφραση του βραβευμένου Γιώργου Μπλάνα μεστή, συνδυάζει τον λόγο της τραγωδίας με τη δημοτική και μία πιο σημερινή γλώσσα που ταυτίζεται με το όραμα των σκηνοθετών να δώσουν μία σύγχρονη, γεμάτη συμβολισμούς παράσταση, με τον Χορό να κατέχει σημαντική θέση και να συμπάσχει σε κάθε στιγμή της εξέλιξης των γεγονότων. Ο Χορός υπήρξε εντυπωσιακός τόσο υποκριτικά όσο και κινησιολογικά. Η χορογράφος Πατρίσια Απέργη πέτυχε να αποτυπώσει μέσα από την κινησιολογία κάθε συναίσθημα των ηρώων αλλά και των θεατών. Η κίνηση του Χορού ήταν ένας αντικατοπτρισμός συναισθημάτων που πότε συνέπασχε πότε πονούσε και πότε χαιρόταν με την ηρωίδα.  

Οι ηθοποιοί ντυμένοι με το καθόλου τυχαίο γκρίζο χρώμα στα κοστούμια, ένα κατεξοχήν ανδρικό ένδυμα φορεμένο ανάποδα, που φέρει ακόμα ένα συμβολισμό. Σκοπός των σκηνοθετών είναι να αναδείξουν τη διάθεση του έργου που λειτουργεί υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης και καταδικάζει το στυγνό έγκλημα της παιδοκτονίας. Οι άντρες ηθοποιοί στις στιγμές συνομιλίας τους με τη Μήδεια επαναφέρουν στην κανονική του θέση το σακάκι τους και απευθύνονται σε αυτήν ανεβασμένοι σε μία σκάλα, αφ’ υψηλού, δείγμα υποβισβασμού της γυναικείας φύσης της και ανάδειξης της πατριαρχικής δομής της κοινωνίας της εποχής. 

Η Αθηνά Μαξίμου στάθηκε θαραλλέα απένταντι στον ρόλο της Μήδειας με την κινησιολογία της να αποκαλύπτει και να ταυτίζεται με την εκάστοτε ψυχική της κατάσταση. Από την άλλη η σκηνοθετική ιδιότητα του Αιμίλιου Χειλάκη δεν στάθηκε εμπόδιο στην υποκριτική του δεινότητα τόσο ως Κρέοντας όσο και ως Ιάσωνας. Ξεχώρισε ο Αναστάσης Ροϊλός που έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα της παράστασης κι επανερχόταν περιοδικά στη σκηνή, επίσης ενσαρκώνοντας δύο ρόλους: αυτόν του βασιλιά Αιγέα της Αθήνας που εντυπωσίασε με την ισορροπία και τα ανεβοκατεβάσματά του στις σκάλες και αυτόν του αγγελιαφόρου. 

Ανέμενα πιο δυναμική την παρουσία της Γιώτας Νέγκα στην παράσταση όμως η συνύπαρξη της με την Μυρτώ Αλικάκη αποτέλεσε άλλο ένα σκηνοθετικό εύρημα των Αιμίλιου Χειλάκη και Μανώλη Δούνια. Τι να πούμε όμως για την ερμηνεία και τη φωνή της Γιώτα Νέγκα... Οι δύο κορυφαίες του Χορού, με τη Νέγκα να αναλαμβάνει τα λυρικά μέρη του έργου και την Αλικάκη τα αφηγηματικά προσδίδουν ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο στην σκηνοθετική προσέγγιση της τραγωδίας. 

Οι Αιμίλιος Χειλάκης και Μανώλης Δούνιας παρουσίασαν μία διαφορετική, σύγχρονη προσέγγιση της δημοφιλούς τραγωδίας του Ευριπίδη με αρκετά ενδιαφέροντα ευρήματα σε μία προσπάθεια απόδοσης του λόγου και των αρχών του Ευριπίδη που παρουσιάζει τη θέση και τη φύση της γυναίκας μέσα σε μία σκληρή, φασιστική και πατριαρχική κοινωνία. 

Ο Ευριπίδης, μέσα από την Μήδεια, έθεσε ένα νέο ζήτημα, συνδυάζοντας μέσα σε ένα μόνο έργο την ευαισθησία της ανθρώπινης ψυχής και τις διακυμάνσεις της, τόσο τις αθώες εκφάνσεις της όσο και τις πιο σκοτεινές. Δεν είναι τυχαίο που κανείς δεν θυμάται τις Μήδειες που έφυγαν για άλλη χώρα ή αποχωρίστηκαν τα παιδιά τους εξαιτίας ενός πολέμου. Δεν είναι τυχαίο που όλοι θυμόμαστε τη Μήδεια του Ευριπίδη. Εκείνη που σκότωσε τα παιδιά της.

*Οι παραστάσεις συνεχίζονται σε περιοδεία στην Ελλάδα. Εδώ θα βρείτε την προπώληση και τους σταθμούς της περιοδείας αν βρεθείτε στην Ελλάδα