Στο πλαίσιο αυτό διεξήχθη έρευνα (Νοέμβριος 2019 - Μάρτιος 2020), με συλλογή αντιπροσωπευτικού δείγματος (817 Ε/Κ και 804 Τ/Κ) από σπίτι σε σπίτι, με τη μέθοδο της πολυσταδιακής στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας εξήχθησαν, μεταξύ άλλων, αποτελέσματα όσον αφορά στην στάση των ελληνοκυπρίων προς την ΔΔΟ και στο ενδεχόμενο δημοψηφίσματος για την περίοδο 2013-2020. 

Η έρευνα ήταν συνεργασία του Πανεπιστημίου Κύπρου και του University of Kent, χρηματοδοτήθηκε από το United States Institute for Peace και πραγματοποιήθηκε από τους Νεόφυτο Λοϊζίδη, Χάρη Ψάλτη, Edward Morgan-Jones και Laura Sudulich. 

Όπως παρατηρούμε, την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό των ατόμων που απορρίπτουν την ΔΔΟ ενώ, αντίθετα, υπερδιπλασιάστηκαν τα άτομα που έχουν φεντεραλιστική συνείδηση.

Μεγαλύτερη ομάδα αποτελούν σήμερα όσοι είναι υπέρ και αυτοί που δεν είναι ούτε υπέρ ούτε εναντίον αλλά θα την ανέχονταν αν ήταν ανάγκη. Μαζί, οι δύο ομάδες, αποτελούν καθαρή πλειοψηφία της τάξεως του 76% σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του 2020. 

Όσον αφορά στην στάση ενός ενδεχόμενου δημοψηφίσματος, καταγράφεται η τάση του 51% να είναι θετική ως προς το ΝΑΙ.

Επιπλέον, παρατηρούμε σημαντική αύξηση του ποσοστού των ατόμων που κινούνται προς το ΝΑΙ, μετά το 2015 και με εξαίρεση τον Ιανουάριο και Δεκέμβριο του 2017.

Την τελευταία πενταετία, η γενική τάση είναι οι ψηφοφόροι του ΝΑΙ να υπερνικούν σε αναλογία 2:1 τους ψηφοφόρους του ΟΧΙ.

Το 2020 η τάση προς το ΝΑΙ είναι διπλάσια από την τάση του ΟΧΙ.  

Επικοινωνήσαμε με τον Δρ. Χάρη Ψάλτη, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, και τον Δρ. Νεόφυτο Λοϊζίδη, Καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του ΚΕΝΤ σχετικά με τα πιο πάνω ευρήματα:  

Υπάρχουν πιθανές εξηγήσεις όσον αφορά στην άνοδο της ελληνοκυπριακής υποστήριξης για τον φεντεραλισμό την τελευταία δεκαετία, οπότε και την αύξηση της προδιάθεσης προς το ΝΑΙ σε ενδεχόμενο δημοψηφίσματος; 

Καταρχάς να δηλώσουμε ότι αυτή η τάση εκπλήσσει κάποιους και ο λόγος είναι γιατί σπάνια βλέπουμε ερευνητικά δεδομένα που καταγράφουν τάσεις αλλαγής μέσα στο χρόνο. Η τάση οφείλεται σε αλλαγές σε διάφορες δημογραφικές ομάδες, όχι μόνο στην «αστική Λευκωσία», όπως αναφέρεται συχνά στα ΜΜΕ.

Οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες είναι πλέον πιο πιθανό να υποστηρίξουν την επανένωση σε σύγκριση με το παρελθόν. Αυτό το αποδεικνύουμε στην ανάλυση των ερευνών 2016 και 2017 (Psaltis, Cakal, Loizides, Kuscu, 2019). Είναι λάθος να βλέπουμε τους πρόσφυγες ως μια παρακμάζουσα εκλογική δύναμη. Στην έρευνα του 2016 διαπιστώσαμε ότι η πλειοψηφία του 51% του Ελληνοκυπριακού πληθυσμού σχετίζεται με το καθεστώς του πρόσφυγα είτε μέσω ιδιοκτησίας, γονέων, παππούδων και παππούδων ή συζύγων (βλ. Stefanovic, Psaltis, Loizides).  

Είναι επίσης εμφανές στα κοινωνικά μέσα, καθώς οι περισσότερες διεκδικητικές φωνές επανένωσης τείνουν να είναι πρόσφυγες. Υπάρχει μια αίσθηση προδοσίας ότι οι υποσχέσεις που δόθηκαν το 2004 δεν έχουν εφαρμοστεί.

Πρόσθετα επιβεβαιωτικά στοιχεία είναι το νέο κόμμα που εκπροσωπεί την Αμμόχωστο για την Κύπρο και την ευρύτερη απήχηση του. Ο αποκλεισμός των προσφύγων ως δημογραφικής ομάδας από τη λήψη αποφάσεων είναι ένας άλλος παράγοντας, καθώς παρατηρούμε ότι σχεδόν δεν υπάρχει εκπροσώπηση των εκτοπισμένων στο υπουργικό συμβούλιο, στο εθνικό συμβούλιο ή στην ομάδα διαπραγματεύσεων. 

Οι εξελίξεις στο Βαρώσι επηρέασαν καθόλου;   

Οι εξελίξεις στο Βαρώσι έχουν προσθέσει στην κινητοποίηση αυτής της ομάδας που προαναφέραμε. Οι ίδιες οι έρευνες δείχνουν ότι η αύξηση της δικοινοτικής επαφής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οδήγησε σε πιο συμφιλιωτικές στάσεις (βλ. πχ. Yucel & Psaltis, 2019). Η ενεργός συμμετοχή των δικοινοτικών οργανώσεων στο δημόσιο διάλογο οδηγεί αυτήν την τάση στους ευρύτερους τομείς της κοινωνίας.

Μια άλλη απόδειξη είναι πόσο γρήγορα αυτές οι ομάδες αναδιοργανώθηκαν στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Επίσης σε αντίθεση με το 2004, το ΑΚΕΛ υποστηρίζει πλήρως την ομοσπονδιακή επανένωση, η βάση του κόμματος εξέλεξε τον Niyazi Kızılyürek στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η εκλογή του Niyazi είχε ένα εντυπωσιακό θετικό αντίκτυπο σε αντίθεση με πολλές προβλέψεις. Το ΑΚΕΛ έχει τώρα μια θετική ιστορία και το πιο σημαντικό είναι ένα δικοινοτικό ήθος που έχει εξαπλωθεί σε όλη τη  βάση  του.

Η υποστήριξη για τα λεγόμενα κόμματα του κέντρου μειώνεται, με εξαίρεση του Οικολόγους που και αυτοί φαίνεται να κάνουν στροφή προς τη ΔΔΟ, ενώ ο ΔΗΣΥ φαίνεται να γνωρίζει τώρα την αποδυνάμωση της υποστήριξής του στους φεντεραλιστές ψηφοφόρους.  

Όσον αφορά στις κρίσεις που σημειώθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο, τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν; 

Θα λέγαμε ότι έχουν προσθέσει στους φόβους για μια νέα κλιμάκωση όπου οι Κύπριοι κινδυνεύουν να υποστούν τις συνέπειες. Το πακέτο Guterres αντιμετώπιζε αυτούς τους φόβους μέσω των μηχανισμών ασφάλειας και εφαρμογής του. Η βασική του προσέγγιση στον κυπριακό διακανονισμό ήταν η διαφύλαξη της πολιτικής ισότητας για τους Τουρκοκύπριους, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια στους Ελληνοκύπριους για οποιαδήποτε τουρκική επιρροή.

Ο τερματισμός του Κυπριακού με τρόπο που διασφαλίζει την πολιτική ισότητα για τους Τουρκοκύπριους και διασφαλίζει την ασφάλεια για τους Ελληνοκύπριους από οποιαδήποτε τουρκική επιρροή υποστηρίζεται από το 84% των Ελληνοκυπρίων και το 60% των Τουρκοκυπρίων σε πρόσφατη έρευνά μας με τους Huseyin Cakal, Oded Leshem, Eran Halperin και Djordje Stefanovic.

Αυτές οι έρευνες μπορούν να καταδείξουν επακριβώς την πιθανότητα επιτυχίας ενός δημοψηφίσματος;

Σε κάποιο βαθμό, γιατί πολλά εξαρτώνται από τις λεπτομέρειες της λύσης γι’ αυτό και η τελευταία έρευνα μας κοίταξε σε μεγάλο βαθμό τα εναλλακτικά πακέτα λύσης που μπορούν να γίνουν αποδεκτά και στις δύο κοινότητες.

Πέραν των βασικών θεμάτων της ασφάλειας και επιστροφής εδαφών ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους ξένους διαμεσολαβητές και την Ευρωπαΐκή Ένωση είναι η χρηματοδότηση της λύσης και των αποζημιώσεων κάτι στο οποίο η διεθνής κοινότητα δεν έχει παρουσιάσει ακόμα συγκεκριμένες επιλογές. Τα εναλλακτικά πακέτα είναι διαθέσιμα στο κοινό και τους διαπραγματευτές στην ιστοσελίδα μας.