Συγκεκριμένα η Κομισιόν ενέκρινε μια νέα προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ) από την Κύπρο: τα «Μακαρόνια της Σμίλας / Μακαρόνια του Σκλινιτζιού», ένα είδος χειροποίητων αποξηραμένων ζυμαρικών, που παρασκευάζεται από την ανάμειξη νερού με λίγο αλάτι και αλεύρι από σκληρό σιτάρι ή/και αλεύρι άλλου τύπου με σιμιγδάλι, αλάτι και νερό.

Η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Υπαίθρου Λάρνακας κυρία Άννα Κοσμά μας εξηγεί την ακριβή προέλευση του συγκεκριμένου ζυμαρικού, πώς μαγειρεύεται και καταναλώνεται αλλά και για την σκληρή προσπάθεια και τη σημασία της κατοχύρωσης του συγκεκριμένου προϊόντος. 

Τι είναι τα Μακαρόνια της Σμίλας/Μακαρόνια του Σκλινιτζιού;

Αρχικά, να πούμε πως φήμη του προϊόντος έχει ως απαρχή το εργαλείο με το οποίο διαμορφώνεται η οπή, που λέγεται σκλινίτζι, ή εναλλακτικά τη σμίλα, αντικείμενο με το οποίο μοιάζει το σκλινίτζι. Η φήμη του να πούμε ότι καταγράφεται από τα παλαιότερα χρόνια, σε πολλές βιβλιογραφικές αναφορές. Οι γυναίκες της Κύπρου έχουν συσχετίσει την παρασκευή του προϊόντος με την κοινωνική τους συνεύρεση στα χωριά ενώ παράλληλα, στην τοπική λαογραφία, τα «Μακαρόνια της Σμίλας» είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με γιορτές και τη γαμήλια γαστρονομική παράδοση. Τα Μακαρόνια της Σμίλας/Μακαρόνια του Σκλινιτζιού έχουν ένα ιδιαίτερο δεσμό με τον παραδοσιακό κυπριακό γάμο, αφού η ετοιμασία τους αποτελούσε μέρος των παραδοσιακών τελετών του γάμου. Αποτελούσε δε έθιμο που ήθελε τις γυναίκες να μαζεύονται για να ζυμώσουν το ζυμάριν να κόψουν μακαρόνια με τες σμίλες, τα σκλινίτζια, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά. Αποτελούσαν κατά κάποιο τρόπο ένα επίσημο φαγητό. Για παράδειγμα, κατά την περίοδο του θερισμού, τις Κυριακές και τις γιορτινές ημέρες, «οι θεριστές έτρωγαν για μεσημεριανό μακαρόνια τρυπητά που παρασκεύαζε η γυναίκα του εργοδότη με τη βοήθεια των εργατριών. Τις μέρες αυτές, οι εργάτριες πήγαιναν στο σπίτι του αφεντικού και

έφτιαχναν τα μακαρόνια για να τα μαγειρέψει η μαστόρισσα, η γυναίκα δηλαδή του αφεντικού, την επόμενη ημέρα. Τα μακαρόνια λοιπόν αυτά θεωρούνταν επίσημο φαγητό για τους εργάτες που ήταν σαφώς διαφοροποιημένο από το καθημερινό πιλάφι πλιγούρι που έτρωγαν.

Ποια η σχέση τους με την Ορεινή Λάρνακα; 

Αν και η σχέση τους με την Ορεινή Λάρνακα είναι πολύ στενή, αφού τα έχουμε αναδείξει ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια μέσα από τις δράσεις μας ως Σύλλογος Γυναικών Υπαίθρου Λάρνακας και των διαφόρων εκδηλώσεων μας, ουσιαστικά είναι ένα παγκύπριο φαγητό, σύμφωνα και με γραπτές αναφορές, με πολύ κοινά, όμως, χαρακτηριστικά παρασκευής, ανάμεσα στις διάφορες περιοχές. Ιδιαίτερη δε σημασία, πρέπει να σας πως, δινόταν στην τοποθέτηση των μακαρονιών μέσα στο πανέρι αφού έπρεπε να ‘μπουν σε γραμμές ή να σχηματίσουν λουλούδια, εργασία που επιβεβαίωνε κατά κάποιο τρόπο την μαστοριά της γυναίκας που τα παρασκεύαζε. Αυτή η πρακτική διατηρείται μέχρι και σήμερα, κυρίως σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπου οι γυναίκες δείχνουν την τέχνη του ζυμώματος τοποθετούν τα μακαρόνια σε γραμμές μέσα στο πανέρι. Παραστάσεις ομοιόμορφης τοποθέτησης του προϊόντος σε πανέρια ξήρανσης και καταγραφή της φήμης του προϊόντος ως μέρος της παράδοσης της γεωγραφικά οριοθετημένης περιοχής καταγράφονται σε αρκετές λαογραφικές αναφορές. Επιπρόσθετα, οι παραγωγοί συμμετέχουν σε τοπικά γαστρονομικά φεστιβάλ με επίκεντρο την ορεινή επαρχία Λάρνακας, όπου τα Μακαρόνια της Σμίλας/ Μακαρόνια του Σκλινιτζιού είναι στο επίκεντρο των εκδηλώσεων λόγω του χειρωνακτικού τρόπου παρασκευής και των ομοιόμορφων πανεριών πάνω στα οποία τοποθετούνται. και είναι συγκεντρωμένοι οι εγκεκριμένοι μεταποιητές/ παραγωγοί.

Τι εννοούμε σήμερα λέγοντας πως ένα προϊόν είναι ΠΓΕ και ΠΟΠ;  

Ένα προϊόν για να χαρακτηριστεί ως ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) πρέπει κάθε μέρος της διαδικασίας παραγωγής, μεταποίησης και παρασκευής να πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη περιοχή. Ένα προϊόν για να χαρακτηριστεί ως ΠΓΕ (Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης) θα πρέπει τουλάχιστον ένα από τα στάδια της παραγωγής, της μεταποίησης ή της παρασκευής να πραγματοποιείται στη συγκεκριμένη περιοχή. Τα μακαρόνια λοιπόν έχουν χαρακτηριστεί ΠΓΕ για τους πιο πάνω λόγους. 

Πώς μπορούμε να τα μαγειρέψουμε; 

Μαγειρεύονται όπως όλα τα μακαρόνια/ζυμαρικά, παραδοσιακά με κοτόπουλο ή χωρίς αλλά και με πολλούς ευφάνταστους και δημιουργικούς τρόπους. Κατά καιρούς έχουμε συνεργαστεί με διάφορους σεφ οι οποίοι τα έφτιαξαν με διάφορες συνταγές αρκετά εντυπωσιακές μάλιστα. Με χαρά τα έχουμε εντοπίσει και στα μενού γνωστών εστιατορίων τόσο σε Λευκωσία όσο και Λεμεσό. Εύχομαι να τα δούμε και σε άλλους χώρους εστίασης και σε ξενοδοχεία της Κύπρου. 

Πότε ξεκίνησε η προσπάθεια της κατοχύρωσης και ποια ήταν η διαδικασία; 

Η προσπάθεια ξεκίνησε εδώ και πέντε περίπου χρόνια. Ήταν μία δύσκολη διαδικασία αλλά εμείς είμαστε για τα δύσκολα. Ετοιμάστηκε φάκελος με τη βοήθεια ενός συμβούλου και έπρεπε να συλλεχθούν πληροφορίες, ιστορικά στοιχεία και πολλά αποδεικτικά ότι φτιάχνονται στην Κύπρο. Μόλις ολοκληρώθηκε αυτή η σκληρή δουλειά κατατέθηκε η πρόταση στο Υπουργείο Γεωργίας και στη συνέχεια στην Κομισιόν για την έγκριση. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να στείλω τις θερμές ευχαριστίες μας στους λειτουργούς του Τμήματος Γεωργίας για τη στήριξη και όλη τη διαδικασία υποβολής.

Τι σημαίνει αυτή η κατοχύρωση; 

Η κατοχύρωση σημαίνει πάρα πολλά για τις γυναίκες που διατηρούν σήμερα αυτές τις μικρές βιοτεχνίες. Το προϊόν θα είναι πιο αναγνωρίσιμο, ανεβαίνει η αξία του και πλέον θα αυξηθεί η ζήτηση. 

Υπάρχουν βιοτεχνίες σήμερα που δραστηριοποιούνται με το προϊόν και ποιές είναι; Από πού μπορούμε να τα προμηθευτούμε;  Υπάρχουν 3 μικρές βιοτεχνίες, ουσιαστικά είναι αδειοδοτημένα εργαστήρια όπου παρασκευάζονται τα χειροποίητα μακαρόνια. Μπορείτε να τα προμηθευτείτε απ’ ευθείας από τα ίδια τα εργαστήρια, από διάφορες εκδηλώσεις που συμμετέχουν με περίπτερα και από κάποια μικρά delicatessen.

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον σχετικά με αυτό το προϊόν; 

Ετοιμάζονται διάφορες δραστηριότητες απλά δεν είμαστε τώρα σε θέση να τις ανακοινώσουμε.

Θα έχουν σειρά κι άλλα προϊόντα της περιοχής σας; Αν ναι ποια είναι αυτά; 

Ταυτόχρονα με τον φάκελο των Μακαρονιών του Σκλινιτζιού έχει κατατεθεί και ο φάκελος για τα τερτζιελλούθκια. Τα τερτζιελλούθκια επίσης είναι ζυμαρικό το οποίο μαγειρεύεται όπως τα υπόλοιπα ζυμαρικά αλλά σερβίρεται με χαρουπόμελο ή έψιμα και θεωρούνται επιδόρπιο. Πολύ σύντομα αναμένουμε απάντηση και για τα τερτζιελλούθκια. 

Φωτογραφίες: Αρχείο Συλλόγου Γυναικών Υπαίθρου Λάρνακας