Όταν πρόκειται για επεξεργασία γονιδίων, ποιο είναι το όριο της επιστήμης και της ηθικής και γιατί οι Κινέζοι επιστήμονες κατηγορούνται πως το ξεπέρασαν;

Πρόσφατα, σε εργαστήρια στην Κίνα δημιουργήθηκαν οι πρώτοι πίθηκοι με γονίδιο ανθρώπινου εγκεφάλου που συνδέεται με την ανεπτυγμένη νοημοσύνη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η έρευνα της Κίνας για την επεξεργασία γονιδίων έχει δεχθεί κριτική. Τον Νοέμβριο του 2018, ο Jiankui του Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας του Νότου στη Σεντσέν ανακοίνωσε τη γέννηση δύο μωρών που με τη μέθοδο CRISPR για την επεξεργασία γονιδίων, απέκτησαν φυσική αντίσταση στον ιό HIV.

Σε απάντηση, η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυστηρότερους κανονισμούς για την επεξεργασία γονιδίων σε ανθρώπους.

Τον Ιανουάριο του 2019 υπήρξαν αναφορές από το Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης στη Shanghai, για μακάκους που κλωνοποιήθηκαν από έναν πίθηκο που δεν είχε το γονίδιο που ελέγχει τον κύκλο του ύπνου. Χωρίς αυτό το γονίδιο οι πίθηκοι εμφάνισαν αρκετές διαταραχές, άγχος και συμπεριφορές όμοιες με τη σχιζοφρένεια.

Έπειτα ήρθαν οι πίθηκοι που φέρουν ένα ανθρώπινο γονίδιο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, που δημιουργήθηκε από ερευνητές στο Kunming Institute of Zoology. Αυτοί οι πίθηκοι ανέπτυξαν μια καλύτερη βραχυπρόθεσμη μνήμη από τους συνομηλίκους τους, καθώς και μια βραδύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου που μοιάζει με τον ανθρώπινο.

Η έρευνα για τα πρωτεύοντα θηλαστικά ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη και τα πειράματα σε αυτά πρέπει να πληρούν αυστηρά πρότυπα πρόνοιας.

Ο καθηγητής Julian Savulescu, πρόεδρος του φορέα περί πρακτικής ηθικής Uehiro στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, πιστεύει ότι αυτά τα πρότυπα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως οδηγός για το τι μπορεί να θεωρηθεί ηθικό.

«Νομίζω ότι αν τα πρότυπα αυτά παραβιάζονται, τότε είναι ανήθικο», λέει στο περιοδικό science focus. Δεν είναι τα ίδια τα πειράματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ανήθικα, εξηγεί ο Savulescu, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα υποκείμενα της εξέτασης.

«Είναι ανήθικο να κάνεις ένα ζώο πιο έξυπνο; Δεν είναι από μόνο του», λέει. «Ήδη τα ποντίκια έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να έχουν καλύτερες αναμνήσεις. Πρόκειται για το ερώτημα αν οι τροποποιήσεις αυτές επηρεάζουν την καλή διαβίωση του ζώου και πώς αντιμετωπίζεται αυτό το ζώο», εξηγεί. Ένα ζώο με υψηλότερη διανοητική ικανότητα έχει επίσης μεγαλύτερη ικανότητα να υποφέρει εάν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες του.

«Καθώς αρχίζετε να βελτιώνετε ή να ενισχύετε τη νοημοσύνη ή την ενσυναίσθηση ή την ικανότητα για κοινωνικές σχέσεις ή οποιαδήποτε άλλη λειτουργία, υπάρχει αντίστοιχη υποχρέωση να αντιμετωπίζετε το ζώο με τρόπο που να αναπτύσσει αυτές τις ικανότητες και επίσης να μην βασανίζεται», εξηγεί ο Savulescu.

«Έτσι, καθώς κάνετε κάτι όλο και πιο ανθρώπινο, οι υποχρεώσεις σας απέναντι σε αυτό θα γίνουν όλο και μεγαλύτερες».

Το πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται ένα ζώο δεν είναι μια εύκολη ερώτηση, ειδικά όταν πρόκειται για κάτι νέο, όπως οι πιθήκους με ανθρώπινο μυαλό.

«Μία από τις προκλήσεις είναι να αποφασίσουμε: ποιες είναι οι ιδιότητες που δίνουν σε ένα ζώο ηθική διάσταση ισοδύναμη με του ανθρώπου;» λέει ο Savulescu.

«Έπειτα, υπάρχει η πρόκληση να δοκιμάσουμε αν ένα νέο είδος ζώου, που είτε έχει γενετικώς τροποποιηθεί είτε είναι χίμαιρα -ένας οργανισμός που περιέχει πολλαπλές ομάδες DNA-, έχει στην πραγματικότητα αυτές τις ιδιότητες».

Είναι εύκολο να επικρίνουμε αυτά τα πειράματα, αλλά η απόρριψή τους συνεπάγεται την άρνηση δημοσίευσης ή χρήσης των αποτελεσμάτων. Αλλά τι συμβαίνει εάν ο ανήθικος πειραματισμός οδηγεί σε μια σημαντική ανακάλυψη;

«Το πραγματικό πρόβλημα πρόκειται να προκύψει εάν από πειράματα προκύψουν πραγματικά αποτελεσματικά φάρμακα ή διαδικασίες που πραγματικά λειτουργούν και θεραπεύουν σοβαρές ασθένειες. Θα γυρίσουμε στη συνέχεια την πλάτη μας στα ευρήματα; Δεν το νομίζω, σε αυτό το στάδιο. Είναι πραγματικά σημαντικό να σταματήσουμε αυτή την έρευνα νωρίς », εξηγεί ο Savulescu.

«Είναι άλλο πράγμα να μην δημοσιευτεί η έρευνα, αλλά νομίζω ότι η πίεση για τη χρήση των αποτελεσμάτων στο μέλλον θα είναι ακαταμάχητη».

(youtube:https://www.youtube.com/watch?v=HstKqY9oiaU)

Τα επιστημονικά περιοδικά και οι ερευνητές θα πρέπει να συνεργαστούν για να απορρίψουν αυτήν την κατεύθυνση πειραματισμού. «Είναι δύσκολο να εφαρμοστούν οι νόμοι. Χρειάζεται κοινωνική πίεση μέσω των κανόνων», λέει ο επιστήμονας. «Εάν δεν συμμορφώνεται με τα σωστά πρότυπα, δεν πρέπει να δημοσιεύεται και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται».