Το YouTube είναι γεμάτο από βίντεο ψευδοεπιστήμης και οπαδών της επίπεδης Γης. Τα fake news έχουν πλημμυρίσει το Twitter, ενώ η παραπληροφόρηση στο Facebook είναι ο κανόνας.

Οι χαμηλόμισθοι επιμελητές που προσλαμβάνονται από τα social media για να αποτρέψουν την παλίρροια του ψευδούς και άθλιου περιεχομένου καίγονται από την υπερεργασία και δεν προλαβαίνουν. Ο παγκόσμιος ιστός δημιουργήθηκε για να προωθήσει την ανοιχτή ανταλλαγή της γνώσης και των ορθών πληροφοριών αλλά, σήμερα, αυτό το όραμα πολλές φορές φαίνεται να μην εκπληρώνεται. Όχι παντού, όμως.

Στον 5ο δημοφιλέστερο ιστότοπο παγκοσμίως το όραμα όχι μόνο μένει ζωντανό, αλλά δίνει και το παράδειγμα.

Οι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας του πλανήτη βασίζονται στη Wikipedia για να δώσουν τροφή στα αποτελέσματα αναζήτησης, να καταπολεμήσουν την παραπληροφόρηση και να κάνουν τους ευφυείς ομιλητές συνεδρίων ακόμα πιο ευφυείς.

Η Wikipedia δεν είναι ελεύθερη λαθών και παρά τον στόχο της ουδετερότητας και τη φιλοδοξία να συγκεντρώσει όλες τις πληροφορίες του κόσμου, δεν έχει αποφύγει πλήρως την προκατάληψη και τις συγκρούσεις. Παρόλα αυτά, μια εκπληκτικά μικρή ομάδα εθελοντών (σε σχέση με το τεράστιο μέγεθος του έργου) δουλεύει ακούραστα για να απομακρύνει την ασάφεια από την πληροφορία στο διαδίκτυο.

Λίγη ιστορία 1993: Ο πρωτοπόρος του διαδικτύου Rick Gates μιλάει για την Interpedia, μια ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια ανοικτού κώδικα που θα μπορούσε να υπάρχει στο διαδίκτυο.

2001: Οι επιχειρηματίες Larry Saunders και Jimmy Wales καταχωρούν τα ονόματα wikipedia.com και wikipedia.org.

2005: Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature αναφέρει ότι οι καταχωρήσεις της Wikipedia είναι περίπου τόσο ακριβείς όσο αυτές της Encyclopedia Britannica.

2007: Η Wikipedia φτάνει τα 2 εκατομμύρια καταχωρήσεις, ξεπερνώντας την εγκυκλοπαίδεια Γιονκγλ (που ξεκίνησε στην Κίνα το 1408 και κρατούσε το ρεκόρ για 600 χρόνια).

Η Wikipedia έχει μόνο τρεις βασικές αρχές περιεχομένου, οι οποίες στη διατύπωση τους είναι απλές: ουδετερότητα, επαληθεύσιμο περιεχόμενο και όχι πρωτότυπη έρευνα. «Αν ανακαλύψετε κάτι καινούργιο», λέει ο ιστότοπος, «η Wikipedia δεν είναι το μέρος για να ανακοινώσουμε μια τέτοια ανακάλυψη».

Ο τρίτος κανόνας συνδέεται άμεσα με τους δύο πρώτους: στηριζόμενοι αποκλειστικά σε αξιόπιστες εξωτερικές πηγές ενισχύεται η ουδετερότητα και η αξιοπιστία. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η Wikipedia δεν είναι γενικά αποδεκτή ως πηγή. Δεν είναι ότι έχει πολλά λάθη, κάθε άλλο. Είναι το γεγονός ότι έτσι όπως είναι φτιαγμένη δεν διαθέτει πληροφορίες που δεν μπορείτε να βρείτε αλλού. Αλλά αυτή η προσέγγιση είναι που τη καθιστά συχνά το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσει κάποιος την έρευνα.

Λίγοι αριθμοί

18 δισεκατομμύρια: Επισκέψεις στις σελίδες της Wikipedia κάθε μήνα

355 εκατομμύρια: Συνολικός αριθμός των σελίδων της Wikipedia

303: Γλώσσες στις οποίες είναι διαθέσιμη η Wikipedia

16 GB: Το μέγεθος της αγγλικής Wikipedia

Περίπου 15%: Το ποσοστό των συντακτών της Wikipedia που είναι γυναίκες

Ο καθένας από εμάς μπορεί να επεξεργαστεί τις περισσότερες σελίδες της Wikipedia. Η αγγλική έκδοση της εγκυκλοπαίδειας μετράει πάνω από 37 εκατομμύρια εθελοντές (285.000 περίπου η ελληνική έκδοση) από τους οποίους περίπου 130.000 (979 στην ελληνική) έχουν επεξεργαστεί κάτι τον τελευταίο μήνα.

Εκτός από τους απλούς εθελοντές όμως υπάρχουν και άλλα σκαλοπάτια στην ιεραρχία της Wikipedia. Υπάρχουν οι διαχειριστές που μπορούν να μπλοκάρουν τους χρήστες και να διαγράψουν σελίδες, οι γραφειοκράτες που είναι ακόμα ανώτεροι και υπάρχουν μόνο 18 στην αγγλική Wikipedia, μια επιτροπή διαιτησίας ανάλογη με το ανώτατο δικαστήριο και τέλος ο ιδρυτής της, ο Jimmy Wales που όπως ανέφερε κάποτε στον Guardian είναι ο «συνταγματικός μονάρχης».

Δεν έχει ουσιαστική εξουσία, κάτι σαν τη Βασίλισσα της Αγγλίας. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι βοηθούνται από bots με τεχνητή νοημοσύνη που αλωνίζουν και κάνουν τη βρώμικη δουλειά όπως να προσθέτουν συνδέσμους στις σελίδες και να ψάχνουν για ψευδείς πληροφορίες. Όπως και οι εθελοντές συνάδελφοί τους, τα bots διορθώνουν το ένα το άλλο και αυτό μπορεί να συνεχιστεί για χιλιάδες επεξεργασίες των σελίδων.

Άλλα είναι όλα όμορφα και ειρηνικά; Για τον απλό αναγνώστη η Wikipedia είναι το ήρεμο λιμάνι στην τρικυμία της online παραπληροφόρησης και του φανατισμού. Αλλά από κάτω τα πράγματα είναι λίγο πιο θυελλώδη.

Οι γυναίκες που φτιάχνουν περιεχόμενο για την εγκυκλοπαίδεια είναι πολύ λίγες, σχεδόν το 15% του συνόλου των συντακτών.

Το καλοκαίρι που μας πέρασε υπήρξε τεράστια αντίδραση όταν η Wikipedia πάγωσε για ένα χρόνο το λογαριασμό ενός χρήστη με το όνομα Fram (με πάνω από 200.000 επεξεργασίες σε μία δεκαετία) επειδή άλλοι 11 συντάκτες δήλωσαν ότι τους επιτίθεται και τους παρενοχλεί.

Το 2018 η Donna Strickland κέρδισε το βραβείο Νόμπελ στη φυσική για το έργο της στα λέιζερ. Εκείνη τη στιγμή δεν είχε σελίδα στη Wikipedia αφού λίγους μήνες πριν είχε απορριφθεί ένα άρθρο σχετικά με αυτή λόγω αμφισβήτησης της σημαντικότητας τους έργου της.

Το 2013 το περιοδικό του MIT μιλούσε για μια Wikipedia στην οποία επικρατεί συντριπτική γραφειοκρατία και σκληρές συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ των συντακτών. Αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν όμως που συγκράτησαν την πολύ καλή ποιότητα του περιεχομένου.