Η ιστορία της Πλατεία Ελευθερίας από το χθες στο σήμερα
Της Ιλιάνας Κουλαφέτη για τον Κυπριακό Χρονογράφο
Είναι ίσως η πιο γνωστή «πλατεία» της πρωτεύουσας, αλλά και της Κύπρου, αφού αποτέλεσε σημείο σταθμό στην ιστορία του νησιού. Η πλατεία που σήμερα βρίσκεται στο κέντρο της Λευκωσίας, στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ «πλατεία». Οι δρόμοι της έζησαν τα μεγαλύτερα και συγκλονιστικότερα γεγονότα του νησιού: από μαζικές διαδηλώσεις μέχρι συρματοπλέγματα, ομιλίες σημαντικών προσωπικοτήτων και τα τανκς του πραξικοπήματος και της εισβολής, συναυλίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Η δημιουργία της «πλατείας» Το 1882, επί Αγγλοκρατίας η γνωστή πλατεία γεννήθηκε όταν για πρώτη φορά δημιουργήθηκε άνοιγμα στο τέρμα της οδού Λήδρας. Εκεί τοποθετήθηκε μία ξύλινη γέφυρα που ένωνε τη νέα πόλη με την παλιά, για να μπορούν με ευκολία οι κυβερνητικοί υπάλληλοι της αποικιοκρατίας να πηγαίνουν στα γραφεία.
Το πέρασμα έμεινε γνωστό ως άνοιγμα Λεμεσού ή Χατζησάββα ή Τρυπιώτη, μετέπειτα πλατεία Μεταξά και ακολούθως πλατεία Ελευθερίας.
Στην ουσία η νέα «πλατεία» δημιουργήθηκε μετά από κατεδάφιση τμήματος του προμαχώνα Ντ’ Αβίλα στο τέρμα του τότε Μακρύδρομου και την κατασκευή μιας ξύλινης γέφυρας. Στο δημοσίευμα της Cyprus Herald της 31ης Μαΐου 1882 διαβάζουμε «Το νέο άνοιγμα στα τείχη που θα ενώνει τον δρόμο του Δαλιού με το παζάρι ξεκίνησε και οι εργασίες είναι πλέον σε πλήρη εξέλιξη».
Η οδός Λήδρας δεν ήταν ακόμη ανεπτυγμένη όπως την ξέρουμε σήμερα, ενώ πιο ανεπτυγμένος φαινόταν ο δρόμος Μαχαιρά, η σημερινή δηλαδή Ονασαγόρου.
Με τον καιρό η ξύλινη γέφυρα αντικαταστάθηκε από άλλη, πέτρινη. Ο κόσμος πηγαινοερχόταν όλο και περισσότερο αφού βόλευε η διέλευση από εκείνο το σημείο, ενώ το γειτονικό καφενείο του Χατζησάββα μεγάλωνε μαζί με την πελατεία του.
Η πλατεία Μεταξά
Στην ουσία ο λόγος για τον οποίο η περιοχή έμεινε γνωστή ως «πλατεία», είναι γιατί η γέφυρα πλάταινε τόσο πολύ που θύμιζε πλατεία.
Μετά την εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος Μεταξά, η πλατεία μετονομάστηκε σε «Μεταξά». Μάλιστα, ήταν η μοναδική πλατεία στον ελληνικό χώρο που συνέχισε να φέρει το όνομα του Ιωάννη Μεταξά ακόμη και μετά το τέλος της δικτατορίας του.
Στα τέλη του 1972, μέσα στο τεταμένο κλίμα που είχαν δημιουργήσει οι σχέσεις Αθηνών (Χούντας) – Λευκωσίας, ο κόσμος άρχισε να διαμαρτύρεται για την ονομασία της πλατείας. Η εφημερίδα “Κύπρος” στις 4 Δεκεμβρίου 1972 έγραψε
«…ο Ιωάννης Μεταξάς πουθενά εις τον Ελληνικόν χώρον δεν τιμάται δια της αποδόσεως του ονόματός του εις την κεντρικωτέραν πλατείαν πόλεως. Και είναι γνωστόν διατί εμείς να επιμένωμεν; Είναι θαυμάσια ευκαιρία να μετονομάσωμεν την πλατείαν αυτήν και διατί όχι κατά το Αθηναϊκόν πρότυπον, να την ονομάσωμεν Πλατείαν Ομονοίας».
Βέβαια, δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις εκ μέρους όσων επιθυμούσαν η πλατεία να διατηρήσει το όνομα του πάλαι πότε «ένδοξου» άντρα της ελληνικής ιστορίας.
Η ιστορία αυτή των αντιδράσεων είχε μακρά διάρκεια με αποκορύφωμα την περίοδο μετά το πραξικόπημα και την εισβολή. Η πλατεία, που πλέον είχε αποκτήσει και το προσωνύμιο της «πλατείας του αίσχους», δεχόταν τα καθημερινά πυρά των αγανακτισμένων πολιτών οι οποίοι επιθυμούσαν να απαλλαγούν από οτιδήποτε θύμιζε στο ελάχιστο τη Χούντα και τα κακά που προξένησε στο νησί.
Με καθημερινές επιστολές προς τις εφημερίδες του νησιού ζητούσαν άμεσα να καταργηθεί το όνομα «Μεταξά» και να αντικατασταθεί με άλλο. Για αυτόν το λόγο, ο τότε δήμαρχος της πόλης Λέλλος Δημητριάδης, πρότεινε 4-5 ονόματα στον κόσμο και επιλέχθηκε το όνομα «Ελευθερία».
Η σημερινή κατάσταση Το 2012 ο Δήμος πήρε την απόφαση να μετατρέψει τη γέφυρα που ένωσε τον παλιό με τον νέο κόσμο της πόλης, σε πραγματική πλατεία. Το έργο ανατέθηκε τον αρχιτεκτονικό οίκο Zaha όπου σήμερα είναι έτοιμη και εντελώς διαφορετική από ότι έχουμε συνηθίσει.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ:
