Οι εξελίξεις του 2018 στον χρηματοπιστωτικό τομέα έφεραν, μεταξύ άλλων, και την ενεργοποίηση του εργαλείου της πώλησης δανείων, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τις τράπεζες στην μάχη για αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), ζήτημα που αποτελεί για αυτές μια μόνιμη πηγή κινδύνων.

Ήταν, βεβαίως, αναμενόμενη εξέλιξη ή καλύτερα θέμα χρόνου, δεδομένου ότι λίγο πολύ τα τραπεζικά ιδρύματα του τόπου είχαν προϊδεάσει είτε εμμέσως, είτε σαφώς, για τη χρήση του από τον προηγούμενο χρόνο. Γυρίζοντας το χρόνο πίσω στο 2015, θα θυμηθούμε ότι το νομοσχέδιο περνούσε οριακά από την Βουλή υπό τους «τριγμούς των οδόντων» της Τρόικας, ενώ το πρόσφατο λίφτινγκ του νομοθετικού πλαισίου ήρθε να άρει σημαντικά εμπόδια, τα οποία απέτρεπαν, εμμέσως πλην σαφώς, μεγάλες πωλήσεις δανείων.

Η πώληση δανείων είναι ένα ευρέως διαδεδομένο εργαλείο, το οποίο αποτελεί, εν πολλοίς, διεθνή πρακτική. Ξένα επενδυτικά ταμεία, συνήθως, σπεύδουν να αγοράσουν πακέτα ΜΕΔ σε χαμηλές τιμές, στοχεύοντας στο κέρδος. Η ύπαρξη ενδιαφέροντος ευνοεί τις τράπεζες, οι οποίες επιθυμούν να «ξεφορτώσουν» τους ισολογισμούς τους από τα βαρίδια των ΜΕΔ, έστω και σε πολύ χαμηλές τιμές. Σε αρκετές περιπτώσεις, παρατηρείται και η ενσωμάτωση στα προς πώληση πακέτα και εξυπηρετούμενων δανείων, ώστε να εξασφαλιστεί ψηλότερη τιμή πώλησης (γίνονται πιο ελκυστικά προς τους πιθανούς αγοραστές).

Πώληση δανείων μπορεί να υπάρξει και από ένα τραπεζικό ίδρυμα σε άλλο - αυτό άλλωστε είδαμε να συμβαίνει στο πρόσφατο παρελθόν στην Κύπρο, όταν η CDB Bank αγόρασε μικρό πακέτο δανείων από την Τράπεζα Κύπρου συνολικού ύψους €22 εκ.

Η πώληση δανείων

Το μέτρο της πώλησης πακέτων δανείων από τραπεζικά ιδρύματα σε τρίτους εμπεριέχει θετικά και αρνητικά στοιχεία για τα τραπεζικά ιδρύματα:

-Μπορεί να θεωρηθεί ως «καθαρή λύση», εφόσον φεύγουν άμεσα ΜΕΔ (αν αυτά επιλεγούν να πωληθούν) από τους ισολογισμούς των τραπεζών

-Σε περίπτωση αναδιάρθρωσης ΜΕΔ, το δάνειο παραμένει ως μη εξυπηρετούμενο για ένα χρόνο

-Αντί τα τραπεζικά ιδρύματα να αναμένουν σταδιακή αποπληρωμή των δανείων σε βάθος χρόνου, λαμβάνουν άμεση ρευστότητα. Οι τράπεζες πρέπει να αξιολογούν εάν χρειάζονται την επιπλέον ρευστότητα, αν μπορούν να χορηγήσουν νέα δάνεια, ώστε στην τελική να μην τους δημιουργεί ζημιές μέσω καταθέσεων με αρνητικά επιτόκια

-Τα τραπεζικά ιδρύματα πρέπει να μελετήσουν πώς επηρεάζονται οι κεφαλαιακές τους βάσεις κυρίως από την τιμή πώλησης, καθώς και το αν οι αυξημένες επισφάλειες που έχουν καταγράψει, τους δίδουν τη δυνατότητα να αποδεκτούν χαμηλότερες τιμές.

Η αγορά προβληματικών δανείων (distressed assets) είναι αναπτυγμένη και σε άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Βρετανία. Συνήθως η αγορά γίνεται σε χαμηλές τιμές από ξένα επενδυτικά ταμεία. Σε χώρες όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία, μέρος των δανείων αγοράστηκαν από εταιρείες, στις οποίες συμμετέχει το κράτος.

Η ιστορική πώληση της Τράπεζας Κύπρου

Η Τράπεζα Κύπρου είχε ανακοινώσει στο πλαίσιο των οικονομικών της αποτελεσμάτων για το εννιάμηνο του 2017 ότι διερευνούσε το ενδεχόμενο πώλησης πακέτου δανείων ύψους €450 εκ., από τα οποία €370 εκ. αφορούσαν ΜΕΔ, κυρίως μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στις 28 Αυγούστου ανακοινώθηκε η μεγαλύτερη πώληση δανείων και δη ΜΕΔ που έγινε ποτέ στην Κύπρο. Η Τράπεζα Κύπρου συμφώνησε με την Apollo Global Management LLC για την πώληση δανείων €2,8 δις, εκ των οποίων τα €2,7 δις ΜΕΔ.

Το «ξεφόρτωμα» και η αναβάθμιση

Η απομάκρυνση σημαντικού μέρους των τοξικών δανείων, σχεδόν €10 δις, από το τραπεζικό σύστημα του τόπου μέσω του διαχωρισμού της πρώην Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας και μέσω των πωλήσεων ΜΕΔ, άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την αναρρίχηση της Κύπρου σε επενδυτική βαθμίδα. Οι διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης (μετά τον Standrard & Poor’s, ακολούθησε ο Fitch) αναβάθμισαν την Κύπρο, δίδοντας της την ευχέρεια να δανείζεται φθηνότερα από τις διεθνείς αγορές για αναχρηματοδότηση και διαχείριση του χρέους της, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός του κράτους είναι πλέον πλεονασματικός.

Χρεωμένα τα νοικοκυριά

Πάντως, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποίησε η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, τα εγχώρια νοικοκυριά και οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, εξακολουθούν να είναι υπερχρεωμένες, μολονότι τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν μείωση στα επίπεδα του χρέους τους. Εν κατακλείδι, μέσα στα νέα χρηματοοικονομικά δρώμενα της κυπριακής οικονομίας, η πώληση δανείων από τα τραπεζικά μας ιδρύματα αποτελεί ένα επιπρόσθετο εργαλείο που τέθηκε εσχάτως σε εφαρμογή, σε μια προσπάθεια για αποτελεσματική αντιμετώπιση των ΜΕΔ.

*Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited