Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 στις Η.Π.Α. και εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο αποκάλυψε πολλές αδυναμίες του καπιταλιστικού συστήματος. Οι εκάστοτε οικονομικές πολιτικές των διάφορων κρατών, του ανεξέλεγκτου δανεισμού, η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις οδήγησαν πολλές χώρες όπως και την Κύπρο στα πρόθυρα της χρεωκοπίας. Στις αναρίθμητες συνέπειες ένεκα των πιο πάνω συγκαταλέγεται και η πρωτόγνωρη αύξηση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ). Οι πλείστες ενέργειες, τόσο της Κυβέρνησης όσο και των τραπεζών, έχουν επικεντρωθεί στη μείωση των ΜΕΔ μέσω αναδιαρθρώσεων.

Η αναδιάρθρωση δανείων αφορά την αναδιαμόρφωση/επανακαθορισμό ενός ή περισσότερων από τους αρχικούς όρους τους, δηλαδή το ύψος της δόσης, το επιτόκιο και τη διάρκεια, προκειμένου να συνάδουν με την τρέχουσα οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη. Σκοπός μιας αναδιάρθρωσης ενός δανείου είναι να αυξηθούν οι πιθανότητες αποπληρωμής του χωρίς προβλήματα, προς αμοιβαίο όφελος τόσο του δανειολήπτη όσο και του χρηματοπιστωτικού οργανισμού. Σίγουρα η αναδιάρθρωση ενός δανείου δεν είναι υποχρεωτική, αλλά απαιτείται πάντοτε η συναίνεση του δανειολήπτη.

Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, μετά την υιοθέτηση της νέας οδηγίας που ετοίμασε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών το 2015, διέπεται πλέον από ένα αυστηρότερο πλαίσιο για τα ΜΕΔ, με απώτερο σκοπό βέβαια την επίτευξη πιο βιώσιμων και ρεαλιστικών λύσεων αναδιάρθρωσης.

Επιπλέον, είναι αναγκαίο να αναφερθούν οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τα ΜΕΔ, που, κατά τη γνώμη μου, περιλαμβάνουν τους ακόλουθους:

-Ανεπαρκής διοίκηση/μη καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Αρκετές φορές η ικανότητα, οι γνώσεις, η κατάρτιση αλλά και η εμπειρία του ανθρώπινου δυναμικού μπορούν να συμβάλουν ουσιωδώς στον περιορισμό των ΜΕΔ σε σχέση με τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό, τόσο κατά τη διάρκεια της αρχικής αξιολόγησης του δανειολήπτη όσο και κατά τη διάρκεια εξυπηρέτησης των εγκεκριμένων πιστωτικών διευκολύνσεων, κάτι που όπως έχει διαφανεί, ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα.

-Αυξημένη παραχώρηση πιστωτικών διευκολύνσεων. Οι αποφάσεις των τραπεζών για αύξηση των δανειοδοτήσεων συνήθως σε περιόδους όπου η οικονομία παρουσιάζει γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης οδηγεί στην αύξηση των ΜΕΔ. Στην προσπάθεια τους να μειώσουν το δανειακό τους χαρτοφυλάκιο με απώτερο σκοπό την αύξηση των κερδών τους, οι ίδιες οι τράπεζες έχουν οδηγηθεί σε αυξημένους πιστωτικούς κινδύνους, χαλαρώνοντας τα κριτήρια παραχώρησης δανείων.

-Διαφοροποίηση του δανειακού χαρτοφυλακίου. Οι τράπεζες επίσης, στην προσπάθεια τους να αμβλύνουν την έκθεσή τους σε μια συγκεκριμένη κατηγορία δανείων σε συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας όπως η τουριστική βιομηχανία, προχωρούν σε διαφοροποίηση της σύνθεσης των χαρτοφυλακίων τους, κάτι το οποίο οδηγεί στην αύξηση του ποσοστού των ΜΕΔ.

-Ανταγωνιστικό περιβάλλον. Πολλές φορές ο ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών οδηγεί στην αύξηση των ΜΕΔ. Στην προσπάθεια τους, λοιπόν, να αυξήσουν το πελατολόγιο τους προβαίνουν σε νέες χρηματοδοτήσεις με χαλάρωση των δανειοδοτικών τους κριτηρίων με ανεπαρκείς ωστόσο εξασφαλίσεις.

-Ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας. Η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας μας έχει οδηγήσει στην αύξηση των ΜΕΔ, καθώς οι τράπεζες σε τέτοιες περιόδους εφαρμόζουν αυστηρότερα κριτήρια χρηματοδότησης. Επιπλέον, η αξία των ενυπόθηκων ακινήτων μειώνεται λόγω του ότι η προσφορά και η ζήτηση μειώνονται.

-Τιμές ακινήτων. Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης οι τιμές των ακινήτων μειώνονται, αφού παρατηρείται και μείωση των εισοδημάτων τόσο των επιχειρήσεων όσο και των νοικοκυριών, με αποτέλεσμα τη μείωση και της κατανάλωσης αλλά και της ζήτησης των ακινήτων.

-Αύξηση επιτοκίων. Έχει παρατηρηθεί ότι τα αυξημένα δανειστικά επιτόκια έχουν συντελέσει και αυτά στην αύξηση των ΜΕΔ, αφού ο δανειζόμενος καλείται να καταβάλει αυξημένο ύψος δόσεων.

-Πληθωρισμός. Είναι γεγονός ότι σε περιόδους πληθωρισμού, όπου οι τράπεζες προβαίνουν σε αύξηση επιτοκίων προκειμένου να καλύψουν ζημιές, τα εισοδήματα και οι μισθοί μειώνονται με αποτέλεσμα να επηρεάζεται δυσμενώς η δυνατότητα αποπληρωμής των ΜΕΔ.

-Ανεργία. Η αύξηση της ανεργίας λόγω της κρίσης, παρά τη συνεχιζόμενη μείωση χρόνο με χρόνο, έχει επηρεάσει δυσμενώς τη ρευστότητα των ιδιωτών καταναλωτών αλλά και την ικανότητα τους να αποπληρώσουν τα δάνεια τους.

Προκειμένου να πετύχουν αποτελεσματικές και βιώσιμες λύσεις, οι τράπεζες χρειάζεται να έχουν πλήρη εικόνα της οικονομικής κατάστασης των δανειοληπτών, καθώς επίσης και των εγγυητών. Αυτό γίνεται εφικτό με την εξασφάλιση της κατάστασης προσωπικών οικονομικών στοιχείων πλήρως συμπληρωμένων και υπογεγραμμένων αλλά και την εξασφάλιση όλων των αναγκαίων δικαιολογητικών που να επιβεβαιώνουν τα οικονομικά και άλλα αναγκαία στοιχεία.

Πέραν αυτών, οι τράπεζες, βάσει της σχετικής οδηγίας του 2015, οφείλουν να παρέχουν στους δανειολήπτες και εγγυητές σχετικό έγγραφο στο οποίο θα καθορίζονται τόσο οι υποχρεώσεις όσο και τα δικαιώματα τους, ούτως ώστε να έχουν λάβει επαρκείς και πλήρεις εξηγήσεις για την όλη διαδικασία αναδιάρθρωσης των δανειακών τους υποχρεώσεων. Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι τράπεζες οφείλουν να αξιολογούν επαρκώς τα στοιχεία που τους προσκομίζονται για να διαπιστωθεί η βιωσιμότητα του δανειολήπτη και στη συνέχεια να μελετούνται πιθανές λύσεις αναδιάρθρωσης των οφειλών τους.

Αναμφισβήτητα, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι τράπεζες είναι ο περιορισμός των ΜΕΔ. Παρά τη βελτίωση των δεικτών της οικονομίας στη χώρα μας τον τελευταίο καιρό, γεγονός που πιστοποιείται από τις αναβαθμίσεις από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, αλλά και την ψήφιση διάφορων νέων, εντούτοις το φαινόμενο με τα ΜΕΔ συνεχίζει να είναι ακόμη ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των τραπεζών αλλά και της κυβέρνησης, με έντονο κοινωνικό αντίκτυπο.

Γιάγκος Τσίβικος Principal KPMG Limited