Το πρώτο βήμα προς μια ριζική και ουσιαστική «ανακαίνιση» του τομέα της υγείας στον τόπο μας δεν είναι ούτε χρηματοοικονομικής, ούτε οργανωτικής ή διοικητικής φύσεως, ούτε κάποιας άλλης «ποσοτικοποιήσιμης» στρατηγικής προσέγγισης που επιβάλλεται να εισαχθεί από χώρες με «διακεκριμένα» συστήματα υγείας.

Αν και όλα τα πιο πάνω είναι αλληλένδετα και βεβαίως απαραίτητα, το πρώτο, πιο βασικό βήμα είναι μια πραγματική αποδοχή της ανάγκης για αλλαγή από όλους τους εμπλεκομένους. Μια αλλαγή νοοτροπίας που πρέπει να ξεκινά από το ίδιο το Υπουργείο Υγείας και να εξαπλώνεται μέχρι και το τελευταίο αγροτικό κέντρο υγείας στο νησί. Δεν είναι δόκιμο να αναμένουμε πως πρώτα θα βρεθούν οι λύσεις στα μεγάλα προβλήματα που μαστίζουν τον τομέα και ακολούθως, ως συνέπεια, θα έρθουν και οι αλλαγές στις νοοτροπίες.

Είτε εσωτερικά είτε μέσω ανάθεσης έργων, με σκοπό τη απρόσκοπτη παροχή καθολικής υγείας μέσω υπηρεσιών ύψιστης ποιότητας, το Υπουργείο Υγείας προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να πετύχει αναδιαρθρώσεις, κρίσιμες για την επερχόμενη υλοποίηση του Γενικού Σχεδίου Υγείας (ΓεΣΥ). Υπάρχουν άτομα που θέλουν να κατανοήσουν τους στόχους και να βοηθήσουν όσο γίνεται στην επιτυχή τους έκβαση. Τα περισσότερα από αυτά τα άτομα εργοδοτούνται αυτή τη στιγμή στη δημόσια υγεία, θέλουν την αλλαγή και επιζητούν ένα λειτουργικό σύστημα το οποίο θα αναγνωρίζει την προσπάθεια τους και θα ανταμείβει δίκαια τους κόπους τους. Άτομα άριστα καταρτισμένα με εμπειρίες του εξωτερικού, με συγκεκριμένες βλέψεις και ιδέες για το πώς θα μπορούσαν να εκτελούν (πολύ) πιο αποτελεσματικά το έργο τους και που στο παρόν στάδιο νιώθουν δέσμιοι της υπάρχουσας κατάστασης.

Οι προσπάθειες αυτές του Υπουργείου σε άλλες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται από τους εργαζόμενους του τομέα με άρνηση και καχυποψία και συχνά, ευθύς εξ’ αρχής ως καταδικασμένες να αποτύχουν. Οι «αρνητικοί» διακατέχονται από τη νοοτροπία πως τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις κατηγορούνται πως η αντίδραση τους οφείλεται σε σύγκρουση προσωπικών συμφερόντων. Ακόμα και σε έργα που διόλου σχετίζονται με τα ευαίσθητα θέματα της στελέχωσης, των ωραρίων και της μισθοδοσίας υπάρχουν αντιδράσεις τύπου «αποκλείεται να βγει άκρη», «θα μείνει στα συρτάρια», «τα αποτελέσματα θα είναι σίγουρα λανθασμένα», «άδικος κόπος» και ούτω καθ’ εξής.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η όποια προσπάθεια και το όποιο έργο δύσκολα μπορεί άμεσα να αποφέρει αλάνθαστα, μετρήσιμα αποτελέσματα. Γίνεται όμως μια αρχή με εφαρμογή πρακτικών και μεθοδολογιών που μπορούν να εξελιχθούν και να βελτιωθούν σε βάθος χρόνου και να αποτελέσουν σημαντικούς πυλώνες της μεταρρύθμισης. Το ζητούμενο είναι να πειστεί η πλειοψηφία, τόσο για την ανάγκη όσο και για τη δυνατότητα για πραγματική και ουσιαστική αλλαγή.

Εν ολίγοις, πρέπει να κατανοήσουμε και να δεχθούμε πως και σε αυτή την περίπτωση ισχύει το λαϊκό γνωμικό «κάθε αρχή και δύσκολη». Κατόπιν χρειάζεται επιμονή, υπομονή και αλλαγή νοοτροπίας που να ενθαρρύνει και να προωθεί τη συνεχιζόμενη βελτίωση. Η αλλαγή στη νοοτροπία θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο κατόπιν σωστής και ειλικρινούς επικοινωνίας μεταξύ των εμπλεκομένων. Υπάρχουν βεβαίως και αυτοί που δεν θα είναι ποτέ διατεθειμένοι να ακούσουν, αλλά οι πλείστοι επαγγελματίες στον τομέα της υγείας εργάζονται ήδη σκληρά και είναι ανοικτοί στο να κατανοήσουν και να δουλέψουν με στόχο τη βελτίωση του συστήματος. Και επειδή η επικοινωνία είναι βεβαίως αμφίδρομη, πρέπει με σοβαρότητα να εισακουστούν και να ληφθούν υπόψη και οι όποιες ανησυχίες και εισηγήσεις των ατόμων ή των ομάδων αυτών. Η αποτελεσματική επικοινωνία με τη σειρά της προαπαιτεί μια ορθά δομημένη οργανωτική ιεραρχία με άτομα εμπιστοσύνης σε κρίσιμες διοικητικές θέσεις, ικανά να μεταφέρουν (και να εποπτεύουν) αποτελεσματικά τους στόχους και τις ανάγκες σε όλες τις βαθμίδες προσωπικού.

Όλες οι χώρες των οποίων τα συστήματα υγείας αποτελούν σήμερα πρότυπο, κάποτε και από κάπου ξεκίνησαν. Έτσι πρέπει να γίνει και στη Κύπρο πάντα με γνώμονα τη απρόσκοπτη, καθολική παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας.

Ιάκωβος Π. Γαλανός, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited

Κυριάκος Φρανκ, Senior Manager, KPMG Limited