Με την ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας, παρατηρούνται αυξητικές τάσεις στη ζήτηση επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων.

Οι τράπεζες φαίνεται να αντιμετωπίζουν με προσοχή την αυξημένη ζήτηση, αφού σύμφωνα με στοιχεία της ΚΤΚ και της ΕΚΤ τα κριτήρια παροχής δανείων δεν έχουν χαλαρώσει προς ικανοποίησή της.

Οι τάσεις αυτές, μαζί με επικείμενες αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο για νέες χορηγήσεις, συγκλίνουν προς την οριστική αλλαγή του πλαισίου παροχής δανείων και δείχνουν μόνιμη στροφή των τραπεζών σε πρακτικές δανειοδοτήσεων, που στοχεύουν στη μη επανάληψη των λαθών του παρελθόντος. Αυτό με τη σειρά του αναμένεται να επιφέρει ριζικές αλλαγές στο πεδίο της προσφοράς δανείων.

Η προσφορά και ζήτηση δανείων σε μια ελεύθερη οικονομία είναι συνήθως ενδεικτικές του σημείου που η εν λόγω οικονομία βρίσκεται στον οικονομικό κύκλο. Η αυξητική τάση στη ζήτηση δανείων, κατά την ανάκαμψη, συνοδεύεται συνήθως από χαλάρωση των δανειοδοτικών κριτηρίων που εφαρμόζουν τα τραπεζικά ιδρύματα, με σκοπό να ικανοποιηθεί η ζήτηση. Αυτό στο παρελθόν είχε ως αποτέλεσμα την ανάληψη υψηλότερου κινδύνου από τις τράπεζες, στηv προσπάθεια διατήρησης του μεριδίου αγοράς τους και της ικανοποίησης των αναγκών της αγοράς για ρευστότητα.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΚΤΚ και της ΕΚΤ (Έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων, Ιούλιος 2019), κατά το πρώτο μισό του 2019 παρατηρήθηκε αυξημένη ζήτηση επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων στην κυπριακή αγορά. Σημειώνεται πως η αυξημένη ζήτηση συνάδει με το ευρύτερο κλίμα που επικρατεί στις χώρες της Ευρωζώνης.

Και ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα κριτήρια νέων δανείων άρχισαν να παρουσιάζουν τάσεις χαλάρωσης από το 2ο τρίμηνο του 2019, στην Κύπρο υπάρχει ακόμα μια επιφυλακτικότητα από πλευράς τραπεζών για οποιαδήποτε χαλάρωση, η οποία οφείλεται στα υψηλά επίπεδα χρέους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, καθώς και στο υψηλό ποσοστό ΜΕΧ που έχουν ακόμα να διαχειριστούν οι τράπεζες και τις αυξημένες εποπτικές απαιτήσεις που περιορίζουν τη δυνατότητά τους για ανάληψη επιπλέον κινδύνου. Επιπλέον, η ΕΚΤ έχει θέσει ως προτεραιότητα στις εποπτικές δραστηριότητες της για το 2019 τον νέο δανεισμό που γίνεται από τις ευρωπαϊκές τράπεζες, με σκοπό να αποτρέψει μια νέα κρίση ή την επιστροφή σε κακές πρακτικές του παρελθόντος. Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές προσβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας των νέων πιστώσεων και στην παρεμπόδιση δημιουργίας νέων ροών μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.

Η έμφαση στο νέο δανεισμό γίνεται μέσω δύο εποπτικών πρωτοβουλιών. H πρώτη αποσκοπεί στο να θέσει ένα ενιαίο πλαίσιο για νέες πιστωτικές χορηγήσεις, που να καλύπτει όλες τις τράπεζες της Ευρωζώνης. Το πλαίσιο είναι περιεκτικό και καλύπτει όλες τις πτυχές για παροχή νέου δανεισμού ή και αναδιάρθρωσης υφιστάμενου, περιλαμβανομένων της διαδικασίας που ακολουθείται εσωτερικά από τις τράπεζες για έγκριση δανείων και ύπαρξη ασφαλιστικών δικλείδων για διαχείριση κινδύνων, της αξιολόγησης της ικανότητας αποπληρωμής, της πληροφόρησης και δεδομένων, της τιμολόγησης και των αποδεκτών μεθόδων εκτίμησης για εξασφαλίσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση εισάγονται πρόνοιες που διαφυλάσσουν την προστασία του καταναλωτή/δανειολήπτη, αλλά και τη βιωσιμότητα των δανείων. Επιπλέον, για πρώτη φορά γίνεται λόγος για φιλικές πολιτικά πρακτικές προς το περιβάλλον και πράσινα δάνεια και τη χρήση τεχνολογικής καινοτομίας στη διαδικασία δανειοδότησης.

Η δεύτερη πρωτοβουλία αφορά την κατανόηση του επιπέδου ετοιμότητας των ευρωπαϊκών τραπεζών για την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών. Ήδη ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός της ΕΚΤ έχει ξεκινήσει άσκηση συλλογής και ανάλυσης λεπτομερών στοιχείων για τις νέες δανειοδοτήσεις από όλες τις συστημικές τράπεζες, με σκοπό να κατανοήσει καλύτερα τις πρακτικές που ακολουθούνται. Η συλλογή πληροφόρησης αναμένεται να ολοκληρωθεί το Σεπτέμβρη του 2019. Σκοπός της άσκησης είναι η ευθυγράμμιση όλων των τραπεζών με το κοινό πλαίσιο.

Με βάση τα πιο πάνω αναμένεται αισθητή αλλαγή στο τοπίο των νέων δανείων και στην Κύπρο. Η αλλαγή αυτή θα επικεντρώνεται στα είδη βιώσιμου δανεισμού που θα προκρίνουν οι τράπεζες, στην τιμολόγηση που πιθανό να αυξηθεί όταν όλες οι σχετικές παράμετροι ληφθούν υπόψη – συμπεριλαμβανομένου του κόστους της αυξημένης εποπτείας - αλλά και στην έμφαση στην τελική αποπληρωμή του δανείου κατά τη λήξη του, και όχι στην ανανέωση του δανεισμού.

Ελένη Νεοκλέους, Διοικητική Σύμβουλος, KPMG Limited, 22 209 000, [email protected]

Photo: Fabian Blank / Unsplash