Το 2017, βρέθηκα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ιερουσαλήμ στο Ισραήλ. Μία χώρα, που όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο έχει μία μεγάλη παράδοση στις κινηματογραφικές παραγωγές, επενδύει τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά στο σινεμά και διαθέτει εξαιρετικά οργανωμένα στούντιο και πολύ ταλέντο. Όπως είναι φυσικό, οι περισσότερες ταινίες έχουν να κάνουν με τα πολυσύνθετα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της χώρας. 

Ερχόμενος από την Κύπρο, που δυστυχώς η επένδυση στις τέχνες και τον πολιτισμό θεωρείται πολυτέλεια, συνάντησα εκεί από την μία εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, έμαθα για μεγάλα ποσά που δαπανά το κράτος του Ισραήλ στην προώθηση του κινηματογράφου εντός κι εκτός της χώρας αλλά περισσότερο δεν περίμενα πως μία μικρή χώρα όπως αυτή θα διαθέτει πάνω από δέκα υψηλού επιπέδου σχολές κινηματογράφου. 

Εκείνη την χρονιά συμμετείχαν στο φεστιβάλ πάνω από 200 ισραηλινές και ξένες ταινίες σε διαφορετικές κατηγορίες. Η μία από αυτές ήταν η κατηγορία του ντοκιμαντέρ. Για ένα οκταήμερο που βρέθηκα εκεί παρακολούθησα μαζί με άλλους ξένους δημοσιογράφους πάνω από 15 και βάλε ταινίες τόσο του σύγχρονου ισραηλινού σινεμά, του ευρωπαϊκού όσο και νέες χολιγουντιανές ταινίες αλλά και κάποιες εκτός διαγωνιστικού προγράμματος. Κάποιες δεν τις θυμάμαι καθόλου, μερικές ήταν εξαιρετικές αλλά εκείνη που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι από την κατηγορία του ντοκιμαντέρ, του σινεμά της πραγματικότητας. Το πιο συγκλονιστικό από εκείνη την προβολή ήταν πως οι άνθρωποι που «πρωταγωνιστούσαν» στο ντοκιμαντέρ με την ολοκλήρωση της ταινίας με έκπληξη συνειδητοποίησα ότι κάθοντας στην πίσω μου σειρά. Όλη η αίθουσα βουρκωμένοι τους καταχειροκρότησε. Εν ολίγοις ήταν η ιστορία μίας μουσουλμανικής οικογένειας στο Ισραήλ που η μητέρα έπασχε από καρκίνο. Μετά τον θάνατός της όμως η οικογένεια σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο δεν θα μπορούσε να την θάψει κοντά τους αφού ζούσαν σε εβραϊκή συνοικία. 

Όλα αυτά στροφογύριζαν στο μυαλό μου όταν επέστρεφα από την Λεμεσό και τον Χαρουπόμυλο Λανίτη όπου πραγματοποιήθηκε την 1η Αυγούστου το 18ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ κ. Γιάγκος Χατζηγιάννης καλωσορίζοντάς μας μίλησε για ένα φεστιβάλ που πλέον ολοκληρώνει την παιδική του ηλικιά, φεύγει από την εφηβεία και ενηλικιώνεται. Αυτή η ενηλικίωση ευχόμαστε να φέρει την σοφία και την εξέλιξη αυτού του θεσμού στον τόπο μας. 

Πρέπει να είμαστε περήφανοι για όλα αυτά τα διεθνή φεστιβάλ που πραγματοποιούνται στην Κύπρο διότι ο λόγος που επιβιώνουν και προχωρούν είναι το πάθος, το μεράκι και η αγάπη των ανθρώπων που συμμετέχουν ως εργαζόμενοι και ως εθελοντές σε αυτά. 

Η δύναμη του ντοκιμαντέρ είναι σαφώς ανώτερη από εκείνη μία ταινίας που ακολουθεί ένα σενάριο και οι ήρωες της είναι ηθοποιοί. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την πραγματικότητα που προκαλεί ανατριχίλα όταν παρακολουθείς ντοκιμαντέρ όπως αυτό που επέλεξε η διοργάνωση για την πρεμιέρα της, το «Apolonia, Apolonia» της Δανής σκηνοθέτριας Λέα Γκομπ που ήταν παρούσα στο φεστιβάλ.

Ο παλμός 

Το φεστιβάλ λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Λεμεσού, δίπλα στο Μεσαιωνικό Κάστρο στο Ίδρυμα Ευαγόρα Λανίτη. Καρέκλες στο εξωτερικό της αίθουσας, κουβεντούλα, χαμόγελα, κόσμος να περιμένει για ποτό στο μπαρ, άλλοι στην ουρά για εισιτήριο και εγώ να είμαι τόσο χαρούμενος που για 18 χρόνια συμβαίνει στον τόπο μας ένα τέτοιο φεστιβάλ. 

Δεν περίμενα πως το «Apolonia, Apolonia» θα μου θύμιζε εκείνες τις στιγμές που βίωσα στην Ιερουσαλήμ. Η αλήθεια είναι πως στο τέλος της προβολή περίμενα να μπει από κάποια πόρτα η Apolonia. Είχαμε όμως την σκηνοθέτρια που στο τέλος της ταινίας μας μίλησε για αυτό το αριστούργημα που δημιούργησε και της πήρες 13 χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Η σαγηνευτική τέχνη και ζωή της Apolonia

To ντικιμαντέρ σκιαγραφεί την προσωπικότητα και την ζωή της καλλιτέχνιδας σε νεαρή ηλικία. Όταν η Δανή σκηνοθέτρια Λέα Γκομπ απαθανάτισε για πρώτη φορά την Απολόνια Σοκόλ το 2009, φάνηκε σαν η ζωή της να ήταν βγαλμένη από μυθιστόρημα. Η ταλαντούχα Απολόνια γεννήθηκε σε έναν υπόγειο θεατρικό όμιλο στο Παρίσι και μεγάλωσε εντός μίας καλλιτεχνικής κοινότητας, στην αιχμή της μποέμικης ζωής. Σπούδασε στη σχολή Beaux-Arts de Paris, μία από τις πιο επιφανούς ακαδημίες τεχνών στην Ευρώπη. Ανά τα χρόνια, η Λέα Γκλομπ γυρνούσε στη χαρισματική νέα καταγράφοντας αποσπάσματα της ζωής της, ώσπου αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο νεαρών γυναικών ένας ιδιαίτερος δεσμός. Αργότερα, η Λέα απαθανάτισε την Απολόνια σε μία περίοδο κατά την οποία η ίδια διεκδικούσε μία θέση στον κόσμο των τεχνών, πάλευε με τα άγχη και της ομορφιές της γυναικείας φύσης, τις σχέσεις της με άλλους ανθρώπους, με το σώμα της και με τη δημιουργία.

Δεκατρία χρόνια μετά, οι δύο γυναίκες συνεχίζουν την ανασκόπηση της πορείας της κάθε μίας, σε αυτήν την καθηλωτική ταινία με θέμα την τέχνη, την αγάπη, τη μητρότητα, τη σεξουαλικότητα, την αναπαράσταση και τους τρόπους με τους οποίους κατακτά κανείς την επιτυχία σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από την πατριαρχία, τον καπιταλισμό, και τον πόλεμο, χωρίς να χάνει τον εαυτό του. Μία ταινία που παρακολουθήσαμε την πνευματική, ψυχολογική, κοινωνική και κυρίως την καλλιτεχνική εξέλιξης μίας υποσχόμενης σήμερα ζωγράφου. 

Μετά το τέλος της προβολής, η ατμόσφαιρα στον εξωτερικό χώρο διεξαγωγής του φεστιβάλ ήταν ακόμα πιο γιορτινή. Ομάδες σε πηγαδάκια συζητούσαν το ντοκιμαντέρ, απολάμβαναν τα δροσερά κοκτέιλ και τις παγωμένες μπίρες από το μπαρ του φεστιβάλ και χαρήκαμε την Έρικα Σωτήρη και τους μουσικούς Σωτήρη Γιατρού (Κρουστά), Max Daniels (Μπάσο), Παύλο Δανιήλ Λουκαΐδης (Πλήκτρα).

Η πρώτη μέρα ήταν συγκινητική. Ευλογία να παρακολουθούμε τέτοια διεθνούς φήμης ντοκιμαντέρ στην Κύπρο. Μία γεμάτη εβδομάδα μέχρι και τις 8 Αυγούστου ο παλμός της πόλης θα κτυπάει εκεί με τις προβολές σπουδαίων ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο. Σίγουρα, την Apolonia αλλά και την υπέροχη Λέα Γκομπ θα τις έχω πάντα στο μυαλό μου.  

Μάθε όλο το πρόγραμμα προβολών και τις λεπτομέρειες του φεστιβάλ ΕΔΩ