* Ανάλυση του Γιώργου Χαραλάμπους, Επίκουρου Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, για το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ

Κάτι πλανήθηκε πάνω από την Κύπρο στο έμπα της άνοιξης αλλά δεν είναι ακόμα σίγουρο αν και πως θα συνεχίσει. Αν δηλαδή οι αντικείμενες αντιφάσεις θα μεταφραστούν σε πολιτική ρήξη ή έστω διαφοροποίηση. Η κυβέρνηση του ΔΗΣΥ με πρόεδρο τον Νίκο Αναστασιάδη βρίσκεται στο ναδίρ μιας διαδικασίας διπλής απονομιμοποίησης.

Σαν κράτος εντός της ΕΕ και διεθνώς βάσει όλων κυριολεκτικά των σχετικών δεικτών διακυβέρνησης και διαφθοράς, αλλά και των «κατσαδιασμάτων» της ΕΕ για το πρόγραμμα διαβατηρίων της Κυπριακής Δημοκρατίας και ταυτόχρονα σαν μια διακυβέρνηση της οποίας εσωτερικά η αποδοχή της στέκει κάπου στο 25%. Στις επικείμενες εκλογές δεν αποκλείεται η Βουλή να είναι και οκταμελής. Τα δύο μεγάλα κόμματα, ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ, ελκύουν συνολικά περίπου 48%, βάσει δημοσκοπήσεων, σε μια παραδοσιακή περίπτωση χώρας με κομματικό διπολισμό επίπεδου 60% και άνω. 

Στο πλαίσιο αυτό, για πρώτη φορά έχει ξεσπάσει στην Κύπρο ένα κοινωνικό κίνημα με μαζική δυναμική, το «Ως Δαμέ» [«Ως Εδώ» στην κυπριακή διάλεκτο], ένα δίκτυο ομάδων και οργανώσεων από τον αντι-εξουσιαστικό/αυτόνομο χώρο, την ευρύτερη εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και τη ριζοσπαστική οικολογία. Παρόλο που δυναμική που έχει εκδηλωθεί δεν έχει ακόμα αποδείξει τη βιωσιμότητα της πλατύτητας που απέκτησε προς το παρόν, προσωρινά η ελληνοκυπριακή δημόσια σφαίρα πρώτη φορά έρχεται αντιμέτωπη με την ανατρεπτικότητα ενός κοινωνικού κινήματος. Ο ίδιος ο όρος είναι σχετικά ξένος σε μια πολιτική αρένα όπου μέχρι προχθές η ορατή κοινωνία των πολιτών εξαντλείτο στην κλαδική-επαγγελματική κινητοποίηση, τις κομματικές οργανώσεις και τον εθελοντισμό. 

Το κυπριακό Democracy 2.0;

Υπήρξαν προφανώς και προηγουμένως κοινωνικά κινήματα στην Κύπρο διάφορων μορφών, αλλά πρώτη φορά μαζικοποιείται η παρουσία τους στον δρόμο, ελκύουν τόση προσοχή διαδικτυακά και πρώτη φορά καλύπτονται καθημερινά από τα ΜΜΕ και τροφοδοτούν άμεσα και συνεχιζόμενα την πολιτική επικοινωνία και διεργασία για παρατεταμένη περίοδο. Οι δε τρεις πορείες του «Ως Δαμέ» – με περίπου 500-700 άτομα (13 Φεβρουαρίου), 8-9.000 (20 Φεβρουαρίου) και περίπου 2.000 (27 Μαρτίου) αντίστοιχα, αριθμοί αισθητοί για τα κυπριακά δεδομένα – είχαν ένα έντονο στοιχείο νεανικότητας, ενώ κινητοποίησαν από στελέχη και υποστηρικτές του ΑΚΕΛ και των Οικολόγων, μέχρι και ακτιβιστές της φιλελεύθερης Δεξιάς.  

Η δημιουργία, κάπως ετεροχρονισμένα σε σχέση με άλλες χώρες της γενιάς των 800 Ευρώ και μιας φτωχοποιημένης δυνατότητας για οικονομική ευημερία, είναι εύκολα και εύλογα ορατή. Στο πλαίσιο όμως των διαδηλώσεων και της ευρύτερης κοινωνικής κινητοποίησης, όπως και αλλού στην Ευρώπη από την οικονομική κρίση και μετά, γονείς διαδηλώνουν και διαμαρτύρονται μαζί με τα παιδιά τους. Ενώ, λοιπόν, είναι έντονο το στοιχείο της νεολαίας, δεν εξαντλείται η δυναμική του «Ως Δαμέ» στα χαμηλά ηλικιακά στρώματα. Αυτό αποτυπώθηκε και στην ευρεία αποδοχή του κινήματος, που βάσει δημοσκοπήσεων, κυμαινόταν περί 45% αμέσως πριν την τρίτη διαδήλωση στις 27 Μαρτίου. Τόσο το μέγεθος της αποδοχής όσο και η ίδια η συμπερίληψη του κινήματος στη δημοσκόπηση της κρατικής τηλεόρασης, είναι πρωτοφανή.

Η δυναμική του «Ως Δαμέ» βοηθήθηκε από τη συγκυρία του αυταρχισμού της κυβέρνησης, οποίος συνόδεψε τη διαφθορά και της ιδεολογικής προκατάληψης του κράτους απέναντι στον αριστερό εξωκοινοβουλευτικό και αντιφασιστικό χώρο. Η βία που άσκησε η κυπριακή αστυνομία στις 13 Φεβρουαρίου 2021 ήταν πρωτόγνωρη, υπόβοσκε μια ξεκάθαρη διάθεση να μην γίνει η πορεία που διοργανώθηκε, ενώ πολλές άλλες συνεστιάσεις πολιτών είχαν αγνοηθεί.

Βίντεο και φωτογραφίες αστυνομικής βίας κατέκλυσαν το «κυπριακό διαδίκτυο» για ημέρες, ενώ μια νεαρή καλλιτέχνις, η Αναστασία Δημητριάδου, έγινε το σύμβολο κατά της καταστολής αφότου η αστυνομία την στόχευσε με αντλία νερού, ρίχνοντάς την στο έδαφος και τραυματίζοντας σοβαρά την όρασή της. Η 13η Φεβρουαρίου θύμισε περισσότερο Ελλάδα παρά Κύπρο, ενώ Αστυνομία και Κυβέρνηση κατακεραυνώθηκαν μαζικά, αντιδρώντας αμήχανα και ύπουλα, διαρρέοντας ψεύδη για βίαιους διαδηλωτές και πληροφορίες για «ακραία στοιχεία». Εξαναγκαστήκαν, εντούτοις, σε οπισθοχώρηση σε ό,τι αφορά τις διαδηλώσεις την περίοδο της πανδημίας, καθώς επικρίθηκαν από πληθώρα κομμάτων και οργανώσεων. 

Σε μία εβδομάδα το πλήθος της επόμενης διαδήλωσης δεκαπλασιάστηκε. Στις 20 Φεβρουαρίου, για πρώτη φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας συμμετείχαν περίπου 9.000 άτομα σε μια αυστηρώς κινηματική διαμαρτυρία. Η πολιτική ευκαιρία που δημιουργήθηκε για τους «Ως Δαμέ» ήταν απρόσμενη από τους ίδιους, αλλά ορατή από τη στιγμή των αστυνομικών επιθέσεων του πρώτου Σάββατου. Έκτοτε το διάταγμα απαγόρευσης διαδηλώσεων από το Υπουργείο Υγείας (που εκδόθηκε στα τέλη Νοεμβρίου 2020), παραμένει έκπτωτο, ένα νεκρό πρωτόκολλο ηττημένου κυβερνητικού αυταρχισμού.

Η πρόσφατη περίοδος ίσως να υπήρξε, έστω για μερικές βδομάδες, η κυπριακή ημι-στιγμή του Democracy 2.0, δηλαδή μιας διευρυμένης και εντατικοποιημένης διαβούλευσης, κινητοποίησης και διαμαρτυρίας δια μέσου των κοινωνικών δικτύων και πολλαπλών μορφών άρθρωσης πολιτικής άποψης.

Οι θέσεις του κινήματος κινούνται σε πέντε βασικούς άξονες – αντί-αυταρχισμός στη διαχείριση της πανδημίας, κοινωνικό κράτος για τα χαμηλά και μικρομεσαία στρώματα, περιβαλλοντική δικαιοσύνη και λύση του Κυπριακού στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Πρόκειται για θέσεις που βρίσκουν αποδοχή τόσο στις ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις όσο και σε τμήματα της οικολογίας και της φιλελεύθερης Δεξιάς. Αλλά και που, εν μέρει, ταυτόχρονα συνενώνουν επιμέρους ακροατήρια, το κάθε ένα με ευαισθησίες για ένα ή μόνο μερικά από τα πιο πάνω ζητήματα.

Σε μεγάλο βαθμό το ταυτοτικό με το ταξικό στοιχείο, το υλικό με το μετά-υλικό, δεν διαχωρίζονται εύκολα. Τόσο στον κινηματικό πυρήνα, όσο στη μάζα του «Ως Δαμέ» και στη στελέχωση υποστηρικτικών οργανώσεων, αυτές οι δύο πλευρές συνυπάρχουν ή και αλληλοτροφοδοτούνται. Σε επιμέρους ακροατήρια όμως οι δύο πλευρές πιο εύκολα αποκόπτονται.

Το αντίπαλο δέος των κινηματιστών διατηρεί όγκο, αφού 36% περίπου απορρίπτει τους «Ως Δαμέ», και πάλι βάσει δημοσκοπήσεων. Πρόκειται για μια διαιρετική τομή που όμως παραλληλίζεται με κατακερματισμό στην πολιτική αρένα, έτσι ώστε να μην μεταφράζεται πλήρως η κοινωνική ένταση σε πολιτική αντιμαχία.

Η μαζικότητα του «Ως Δαμέ» ίσως και να υποδεικνύει μεταξύ άλλων ότι το μεγαλύτερο μερίδιο της αποχής βρίσκεται σε τμήματα του πληθυσμού που τοποθετούνται αριστερά στο ιδεολογικό φάσμα. Το ΑΚΕΛ, άλλωστε, έχασε πάνω από 30.000 ψήφους συνολικά εντός της δεκαετίας. Πράγματι, πρόκειται για μια συγκυρία που ενάντια στην κανονικότητα του ελληνοκυπριακού πολιτικού σκηνικού, είναι ίσως δόκιμη για τη δημιουργία ενός εκλογικού οχήματος αριστερά του ΑΚΕΛ. Υπάρχει ταυτόχρονα και η δυστοκία του τελευταίου τέτοιου εγχειρήματος, όταν η υπό διαμόρφωση ΕΡΑΣ (Επιτροπή για Ριζοσπαστική Αριστερή Συσπείρωση) κατέρρευσε το 2013 λόγω διαφωνιών για τις σχέσεις με, και την αντιμετώπιση του, ΑΚΕΛ.

Στη δημοφιλή ερώτηση δημοσιογράφων προς το «Ως Δαμέ» για τη σχέση του με το ΑΚΕΛ, η απάντηση έχει ήδη καταγραφεί στον δρόμο αλλά είναι σύνθετη. Σε ένα επίπεδο, τόσο τα ηχοχρώματα των δράσεων και η ρητορεία του «Ως Δαμέ», όσο και ο διαφοροποιημένος ριζοσπαστισμός του από το ΑΚΕΛ σαν ενσωματωμένο στην εθνική συναίνεση κόμμα, είναι από μόνα τους ενδεικτικά της ανεξαρτησίας και ιδιάζουσας ιδεολογικής ταυτότητας του νεοεμφανισθέντος κινήματος.

Ταυτόχρονα, η συνεισφορά του ΑΚΕΛ στη μαζικοποίηση του «Ως Δαμέ» ήταν καθοριστική και η υποστήριξη του κινήματος από τακτικούς ψηφοφόρους, μέλη, στελέχη και επικοινωνιακούς πόρους ουσιαστική. Ιδιαίτερα η συμμετοχή ΑΚΕΛικών στη δεύτερη διαδήλωση στα τέλη Φεβρουαρίου αλλά όχι μόνο, συναρτά βασικό κομμάτι της αύρας μαζικότητας που κατάφερε να αποκτήσει αλλά πρέπει να παλέψει για να διατηρήσει ή να αυξήσει το «Ως Δαμέ». 

Η επίδραση του «Ως Δαμέ» στον δημόσιο διάλογο και τον κομματικό ανταγωνισμό 

Το «Ως Δαμέ» έχει διευρύνει τους ορίζοντες του πολιτικού διαλόγου προγραμματικά, αλλά έχει επίσης συγκρουστεί μετωπικά με τις εθνοκεντρικές νόρμες της κυρίαρχης πολιτικής ρητορείας. Η κυβερνητική επίθεση στο «Ως Δαμέ» για μια πρόταση στις ανακοινώσεις του που άρχιζε με τη φράση «η κυβέρνηση στον νότο», συσπείρωσε μεν την διχοτομική πτέρυγα του πολιτικού φάσματος, αλλά δεν κατάφερε να μειώσει τη δημοτικότητα του κινήματος, διότι συσπείρωσε ταυτόχρονα και το επαναπροσεγγιστικό κοινωνικό ρεύμα.

Η καθημερινή αντιπαράθεση επί του θέματος για περίπου 10 συνεχόμενες ημέρες μεταφράστηκε σε μια μαζική αμφισβήτηση της εθνοκεντρικής, θρησκευτικής και μονο-κοινοτικής ορθοδοξίας, αλλά και του κυρίαρχου ελληνοκυπριακού αφηγήματος για το δράμα των Κυπρίων. Η ίδια η οντολογία της ακροδεξιάς σαν τμήμα μιας ευρύτερης ονομαστικά κεντροδεξιάς, πολλές φορές έτσι και στην Κύπρο, έσκαγε σαν φούσκα στις επίσημες δηλώσεις των κυβερνώντων. Ήταν εμφανώς αστείο για πάρα πολλούς το ότι η Κυβέρνηση και οι δορυφόροι της που επέκριναν το «Ως Δαμέ» για υπόσκαψη της Κυπριακής Δημοκρατίας, ταυτόχρονα κατέθεταν στεφάνι στο άγαλμα του Γρίβα και «πνιγόντουσαν» στις ελληνικές σημαίες σε κάθε εκδήλωσή τους.

Πάνω απ’ όλα όμως έχει εισαχθεί μια σειρά αναπαραστάσεων που μέχρι προχθές ήταν ντε φάκτο περιθωριακές, όμως σήμερα ενώ ακόμα κατηγορούνται ως τέτοιες είναι ευρέως καταγεγραμμένες και μερικώς αποδεκτές ή και δημοφιλείς. Φεμινιστικές δράσεις έξω από την Αρχιεπισκοπή, κυπριακό ραπ σε εκδηλώσεις, ακτιβισμός με συμβολικές εκφάνσεις, υπεράσπιση των δικαιωμάτων των «μετανα(στρι)ών», πολιτικές παρεμβάσεις στο ράδιο χωρίς λεκτικό «τουπέ» ή εκλογοκεντρισμούς και άλλα σημαίνοντα. Διάφορες ρήξεις έχουν πολλαπλασιαστεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν συζητηθεί σε εκπομπές, σαν ένα αναδυόμενο εναλλακτικό ρεύμα πολιτικής διεκδίκησης.

Αλλά η κινηματική ραχοκοκαλιά, τα περίπου 700 άτομα της πρώτης διαδήλωσης, οι ομάδες, κινήματα, δράσεις και δίκτυα αναδύθηκαν, καλλιεργήθηκαν και κοινωνικοποιήθηκαν σαν εμπειρία μέσα σε μια δύσκολη χρονικότητα τριών αλλεπάλληλων κρίσεων – της οικονομικής, της διαφθοράς και της πανδημίας. Αυτά ήταν άτομα από οργανώσεις που δημιουργήθηκαν σχετικά πρόσφατα, είτε στο πλαίσιο του μικρού αλλά υπαρκτού αγώνα ενάντια στη λιτότητα είτε στη διεύρυνση και ριζοσπαστικοποίηση του περιβαλλοντικού κινήματος είτε ενάντια στον αυξημένο αυταρχισμό, είτε για τα δικαίωμα των γυναικών, των μεταναστών, εργαζομένων, των καλλιτεχνών.

Συνολικά, οι ως άνω εξελίξεις – η απονομιμοποίηση των κυβερνώντων, ο περαιτέρω κατακερματισμός της ψήφου, ο κοινωνικός αναβρασμός, ο αναδυόμενος ακτιβισμός και οι μαζικές κινητοποιήσεις – δεν έχουν οδηγηθεί σε ορατό ξεκαθάρισμα σε ό,τι αφορά την πολιτική πράξη και την ποιότητα δημοκρατίας. Ούτε διαφαίνεται ουσιαστική προοπτική λύσης του Κυπριακού όσο μένει στην εξουσία η Δεξιά. Πως να λύσουν το Κυπριακό πρόβλημα οι δυνάμεις που το συνδημιούργησαν και το συντηρούν; 

Όπως και σε όλες τις καταστάσεις πολιτικής ρευστότητας, η στρατηγική των οργανωμένων δρώντων καθίσταται ως βασικός παράγοντας ως προς τον καθορισμό της πολιτικής ασυνέχειας ή της όποιας αλλαγής στο ισοζύγιο εξουσίας.

Η κυβέρνηση από την πλευρά της οχυρωμένη πίσω από το τιμόνι των θεσμών και με ακόμα δύο χρόνια για τις επόμενες Προεδρικές εκλογές αντέχει «ταμπουρωμένη» και χωρίς ταυτόχρονα να ανταποκρίνεται στο ελάχιστο απέναντι στη δυσφορία που επικρατεί. Όμως αναγκάστηκε να απαντήσει αφού ούτε τα ελεγχόμενα ΜΜΕ δεν μπόρεσαν να αγνοήσουν την κοινωνική κατακραυγή που αντηχούσε το «Ως Δαμέ». Έτσι η Κυβέρνηση μπήκε σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι με το «Ως Δαμέ» που την ξεγύμνωσε ακόμα παραπάνω, ήδη έχοντας στο ιστορικό της μια σειρά από σκάνδαλα, κυρίως αλλά όχι μόνο, σε σχέση με το επενδυτικό πρόγραμμα διαβατηρίων και τα περίφημα ντοκιμαντέρ του Al Jazeera. 

Παρ’ όλα αυτά, εντός του ΔΗΣΥ οι ρωγμές είναι μηδαμινές, αφού τα φιλελεύθερα στελέχη του κυβερνητικού κόμματος έχουν στρατευθεί πλήρως με την κυβέρνηση, αραιώνοντας τις παρεμβάσεις τους και υποκύπτοντας – εν όψει και των βουλευτικών – στην αποσιώπηση της κριτικής εκ των έσω. Αν αποφευχθεί η απώλεια περισσότερης από μιας έδρας στην επόμενη Βουλή, δύσκολα αλλάζει το πολιτικό ισοζύγιο δυνάμεων και ακόμα πιο δύσκολα οι σχέσεις νομοθετικής-εκτελεστικής εξουσίας. Δύσκολα θα αλλάξουν και οι ισορροπίες στο Κυπριακό, ειδικά αν αποδυναμωθεί το ΑΚΕΛ και δεδομένου ότι όλες οι υπόλοιπες δυνάμεις με προοπτική κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης τοποθετούνται στο εθνικιστικό και ακροδεξιό τόξο, υιοθετώντας μια καθ’ όλα σκληρή γραμμή.

Το ΑΚΕΛ, από την πλευρά του, αποφεύγει να υποστηρίζει ρητά ή να ταυτίζεται με τους «Ως Δαμέ» ενώ τους ενισχύει έμμεσα. Αλλά με τη σειρά του επιδιώκει ισοζύγια μεταξύ των συντηρητικών (στο Κυπριακό) ψηφοφόρων του και των γεφυρών με το ΔΗΚΟ από την μια και του πλειοψηφικού ρεύματος της επανένωσης από την άλλη, που συμπεριλαμβάνει και ένα στιβαρό κομμάτι από τη βάση του. Μεταξύ της έλκυσης ψήφων από τη δυναμική του «Ως Δαμέ» και του περιορισμού αποξένωσης αριστερών ψήφων από το κόμμα λόγω έλλειψης υποστήριξης του κινήματος αυτού. 

Η προοπτική του «Ως Δαμέ»

Ένα προφανές επίδικο είναι το πώς θα επιβιώσει το «Ως Δαμέ» ως κοινωνικό κίνημα μέσα στη μέγγενη του εκλογικού ανταγωνισμού, ο οποίος έχει ακόμα σημαντικά χαρακτηριστικά ενός διπολικού πολιτικού πεδίου. Αυτό δημιουργεί εντάσεις και τριβές μεταξύ του ΑΚΕΛ και του ευρύτερου εξωκοινοβουλευτικού χώρου, αλλά ταυτόχρονα συσπειρώνει τις προοδευτικές δυνάμεις σε ένα αντι-κυβερνητικό μέτωπο το οποίο έχει τόσο εξω-θεσμική όσο και πέραν του ΑΚΕΛ δικτύωση. Ίσως οι εξελίξεις των τελευταίων δύο μηνών πριν τις βουλευτικές όσον αφορά το τρίπτυχο ΑΚΕΛ-«Ως Δαμέ»-Κυβέρνηση/ΔΗΣΥ να καταστούν καθοριστικές για τα επίσημα ποσοστά των δύο αυτών κομμάτων. 

Κατ’ επέκταση είναι κρίσιμες και οι ισορροπίες εντός του «Ως Δαμέ» αλλά και μεταξύ αυτού και φιλικά διακείμενων αλλά όχι ακόμα επαρκώς πεπεισμένων τάσεων. Δεν μπορούμε να πούμε επί του παρόντος αν το «Ως Δαμέ» θα αποτελέσει εν τέλει ένα παροδικό χαρακτηριστικό μιας γενικευμένης ρευστότητας και μια τυχαία και εφήμερη εκτόξευση μιας εναλλακτικής οντότητας στο επικοινωνιακό προσκήνιο. Ή αν τελικά θα υπάρξει εκ μέρους του ένας μετρήσιμος και εμφανής πολιτικός αντίκτυπος στην κατανομή πολιτικής και θεσμικής εξουσίας, στην υλοποίηση δημόσιων πολιτικών ή και στο πλαίσιο διεξαγωγής του δημόσιου διαλόγου.

Το «Ως Δαμέ» μόνο αν επιτύχει μια χρυσή αλλά και δύσκολη τομή μεταξύ των δύο μοτίβων που το χαρακτηρίζουν θα μπορέσει να αντεπεξέλθει: μεταξύ ενός αυτόνομου πολιτικού ακτιβισμού που εκδηλώνεται σαν πρώτα και κύρια ως μια μορφή αντί-εξουσίας και  προεικονιστικής κοινωνικοποίησης που αποτελεί και την οργανωτική κουλτούρα των πρόσφατων κινητοποιήσεων· και της πολιτικής μαζικοποίησης, η οποία προϋποθέτει μέτωπα αγώνα, ενίοτε συμβιβασμούς, διάλογο με κομματικούς παράγοντες, επικοινωνιακή ευελιξία και συνεπή πολιτική επαγρύπνηση.

Η γκρίζα ζώνη πολλών κινημάτων, στην οποία λειτουργεί και το «Ως Δαμέ», αντιπαρέρχεται τον εαυτό της σαν «ακροβατισμός» μεταξύ των ως άνω, μόνο όταν εντός των οργανώσεων που το απαρτίζουν και το υποστηρίζουν υπάρχουν ξεκάθαρες συγκλίσεις και άτυπες συνεννοήσεις που ταυτόχρονα δημιουργούν τη δυνατότητα για ευρεία συνταύτιση. Μέχρι σήμερα το «Ως Δαμέ» επιλέγει να ανοιχτεί στην κοινωνία, να διευρύνει τη σκέψη του, να αυξάνει την συμπεριληψιμότητά του. Αλλά ακριβώς το πως θα επιτευχθεί αυτό παραμένει ζήτημα συζήτησης και ενίοτε διαφωνίας, η οποία βρίσκεται συνεχώς σε εξέλιξη, ενώ οι αναδυόμενες πολιτικές ευκαιρίες, νίκες, ήττες ή άλλες μεταβολές, ορίζουν εκ νέου την έλευσή της. 

Οι συνελεύσεις βάσει των οποίων οργανώνεται δια-ομαδικά το «Ως Δαμέ», δύσκολα μπορούν να ανοίξουν το ζήτημα αόριστα χωρίς να τεντωθούν στο έπακρο οι ισορροπίες μεταξύ των έξι βασικών συντονιστικών ομάδων και να παραμείνουν πολιτικά στοχοπροσηλωμένες οι κινηματικές δράσεις. Ο καταμερισμός εργασίας και η εθελοντική εργασία είναι απαραίτητα και η απειρία στην ορθόδοξη πολιτική αντιπαράθεση υπαρκτή. Το ζήτημα του «ποιοι είσαστε ακριβώς;» προέκυψε στα ΜΜΕ, αλλά και σαν θέμα δημοκρατικότητας του «Ως Δαμέ» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Το μέλλον είναι δύσκολο αλλά υπάρχει ταυτόχρονα μια καθημερινή ζύμωση του «Ως Δαμέ» με το ευρύτερο ριζοσπαστικό και προοδευτικό περιβάλλον, ιδιαίτερα ενόψει της πλησιάζουσας Πρωτομαγιάς. Το κίνημα προσανατολίζεται σε δημιουργία σθεναρών αντιστάσεων στην τροχιά διχοτόμησης που βρίσκεται η κυβέρνηση από το 2017 και ένθεν. Ενόψει της πενταμερούς διαπραγμάτευσης του Κυπριακού στα τέλη Απριλίου, οι αμέσως επόμενες δράσεις θα προσανατολιστούν εκεί. Υπάρχει και ένας ενθουσιασμός με πολλαπλές θεωρητικές αναζητήσεις ανάμεσα στους νεαρούς υποστηρικτές του «Ως Δαμέ», αλλά και μια αντικειμενική ανάγκη να οικοδομηθούν εναλλακτικά αφηγήματα σε μια κοινωνία και μια πολιτική οικονομία που ασφυκτιούν.

Μια καχύποπτη ματιά στην ιστορία της διαλεκτικής σχέσης στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς, μεταξύ αυτονομίας και συνεργασίας, αντι-εξουσίας και ενσωμάτωσης, μπορεί να μας προϊδεάσει έναντι της βιωσιμότητας του «Ως Δαμέ». Και αυτό γιατί υποβόσκουν εντάσεις μεταξύ του οριζόντιου και του κάθετου, μεταξύ του νέου και του παλιού, του ανοίγματος και του κελύφους. Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτά που έχουν ήδη διαδραματιστεί δεν πρέπει να υποεκτιμούνται. Σε μια μακρά περίοδο κοινωνικού αναβρασμού, γενεακής αλλαγής και μεταβαλλόμενης πολιτικής συμπεριφοράς έδειξε για πρώτη φορά τα δόντια του ο κοινωνικός σπόρος που εκτράφηκε κατά τη διάρκεια. 

Όσο για την οργανωτική διαλεκτική του «Ως Δαμέ» και παρόμοιας μορφής κινημάτων, η επιδίωξη της πλατύτερης συνεργασίας δεν έχει μόνο υπό προϋποθέσεις πολιτικές δυνατότητες επανακαθορισμού των θεμάτων και του λόγου στη δημόσια σφαίρα, αλλά και δυνατότητες λειτουργίας σαν αριστερό αντίβαρο στον τακτικό συναινετισμό του ΑΚΕΛ εντός του πολιτικού συστήματος. Στη συνάφεια της ελληνοκυπριακής κοινωνίας, αυτά μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς να απαξιωθεί, να υποτονιστεί ή να χάσει την αυτονομία του ο ακτιβισμός, η πολιτική καθημερινότητα και η ιδιότητα του ανατρεπτικού. Δεν υπάρχουν προς το παρόν λόγοι που να μην επιτρέπουν την συνύπαρξη πολλαπλών κινηματικών λειτουργιών μέσω και γύρω από το «Ως Δαμέ». 

Το «ΩςΔαμέ», θεωρητικά τουλάχιστον, μπορεί να παραμείνει παρέμβαση σε συγκεκριμένους χωροχρόνους, καθημερινή πολιτική πράξη με αντιπαραθετικούς όρους απέναντι σε συστημικά συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα να συνεισφέρει σε κάτι με εκτόπισμα στον πολιτικό στίβο. Παραδείγματος χάριν, σε μια ενδεχόμενη (αλλά δύσκολα εφικτή, μάλλον) παραίτηση της κυβέρνησης Αναστασιάδη, που ενώ δεν είναι αυτοσκοπός για το κίνημα, θα αποτελούσε μια δίχως αμφιβολία ιστορική στιγμή για το πολιτικό σύστημα της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι σήμερα και έτσι θα έδινε έναυσμα για ευρύτερες ανακατατάξεις ισχύος και δημόσιας πολιτικής.

Το πλάτεμα του κινήματος καθίσταται επίσης σαν μια διαδικασία ανα-ευθυγράμμισης των σχέσεων και δικτύων του ευρύτερου προοδευτικού χώρου, εντός και εκτός των θεσμών. Σαν μια ευκαιρία συνάντησης, γνωριμίας, διάδρασης και αυτό-οργάνωσης των ανθρώπων που σήμερα απαρτίζουν ένα κοινωνικά ογκώδες αλλά πολιτικά κατακερματισμένο προοδευτικό σύνολο. Έτσι ώστε να σχηματοποιηθούν αξιακές και πολιτικές συντεταγμένες σαν νέα ή ενισχυόμενα μέτωπα αγώνα, που να οχυρώνουν μια σειρά από ριζοσπαστικά προτάγματα, να καθορίζουν συσχετισμούς και να συγχρονίζουν την Κύπρο με την διεθνή κοινωνική εξέλιξη των λαϊκών αντιδράσεων ενάντια στον αυταρχικοποιημένο νεοφιλελευθερισμό. Και εμποτίζοντας τις αντιδράσεις αυτές με αντι-ηγεμονική προοπτική, υποβοηθώντας στην αναπαραγωγή εναλλακτικών πολιτικών συνειδήσεων και προτύπων.