Γράφει ο καρδιολόγος Τσιαούσης Γεώργιος

Ο δισταγμός πολλών συνανθρώπων μας να εμβολιαστούν εναντίον του κορωνοϊού είναι συχνά απολύτως ανθρώπινος και κατανοητός. Μπορεί να οφείλεται στο ότι δεν δόθηκαν ολοκληρωμένες, ήρεμες και τεκμηριωμένες απαντήσεις στις εύλογες και ειλικρινείς απορίες τους. Δεν είναι απαραίτητα, όπως απαξιωτικά θεωρούν πολλοί, προϊόν «αγραμματοσύνης» ή «ψεκασμένης» αντίληψης των πραγμάτων.

Παρακάτω παρατίθενται κάποιες από τις απορίες αυτές· όλες είναι σεβαστές, και όλες δικαιούνται να απαντηθούν με σοβαρότητα και με βάση την επιστημονική γνώση.

Νόσησα από Covid-19. Γιατί πρέπει να κάνω το εμβόλιο;

Γιατί υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να νοσήσουμε ξανά από Covid. Ο κίνδυνος αυτός θεωρούνταν ελάχιστος, αλλά πρόσφατη μελέτη σε Αμερικανούς ναύτες που είχαν νοσήσει έδειξε ότι ξανανόσησαν 10% αυτών που είχαν αντισώματα στο αίμα τους και 50% αυτών που τα αντισώματα είχαν εξαφανιστεί από την κυκλοφορία τους. Το εμβόλιο μάς προσφέρει μια πληρέστερη και διαρκέστερη ανοσία σε σχέση με την φυσική νόσηση (και μάλλον μάς προστατεύει καλύτερα και από στελέχη διαφορετικά από αυτό με το οποίο νοσήσαμε). Tελευταία προτείνεται μόνο μία δόση εμβολίου σε αυτούς που νόσησαν επίσημα, και μάλιστα μετά τους 6 μήνες από την φυσική νόσηση.

Είμαι νέος/νέα, άρα ακόμα και αν κολλήσω, θα περάσω την νόσο ήπια. Γιατί να εμβολιαστώ (και να εκτεθώ στους κινδύνους του εμβολίου);

Τα στοιχεία από την άνοιξη και μετά δείχνουν ότι όλο και περισσότεροι νέοι νοσηλεύονται με Covid-19. Άρα η αξιόλογης βαρύτητας νόσηση δεν αποκλείεται τελείως στους νέους. Επίσης, μπορεί να μην κινδυνεύουν τόσο από θάνατο, αλλά κινδυνεύουν από το περίφημο long-Covid (μακράς διάρκειας Covid) σύνδρομο, που μόλις τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε την σοβαρότητά του, ενώ τις μακροχρόνιες συνέπειές του κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά. Πρόσφατα βρέθηκε ότι στον εγκέφαλο αποβιωσάντων από Covid υπήρχαν εκτεταμένα ευρήματα φλεγμονής και νευροεκφύλισης, που εξηγούν την θολή σκέψη, την αδυναμία συγκέντρωσης και άλλα νευρολογικά βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα (και ποιος ξέρει πόσο μακροπρόθεσμα) συμπτώματα. Συνεπώς, ακόμα και οι νέοι καλό είναι να αποφύγουν να νοσήσουν, γιατί η νοσηρότητα είναι σημαντική και οι άμεσες επιπλοκές της νόσου αναμφίβολα μεγαλύτερης συχνότητας από τις όποιες παρενέργειες των εμβολίων, και, το κυριότερο, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι ακόμα άγνωστες. 

Αφού και οι εμβολιασμένοι μπορούν να κολλήσουν την νόσο και να την μεταδώσουν, ποιος ο λόγος να κάνω το εμβόλιο;

Ο εμβολιασμός με οποιοδήποτε από τα διαθέσιμα εμβόλια στην Ελλάδα και στην Κύπρο προστατεύει σε υψηλότατο ποσοστό, που συνήθως ξεπερνά το 90-95%, από την βαριά νόσηση (ήτοι εισαγωγή σε ΜΕΘ, θάνατο). Ναι, μπορεί να νοσήσει και ο εμβολιασμένος, αλλά θα είναι ήπια η νόσηση, με χαμηλό ιικό φορτίο, γι’ αυτό και θα μεταδίδει σαφώς λιγότερο από αυτόν που νοσεί χωρίς να έχει εμβολιαστεί.

Πώς είναι δυνατό να εμπιστευτώ τα εμβόλια που βγήκαν στην αγορά τόσο γρήγορα και χωρίς καν «κανονική» άδεια;

Τα εμβόλια «βγήκαν» γρήγορα, γιατί συμπιέστηκαν χρονικά οι φάσεις 1, 2, 3 της εξέλιξης ενός φαρμάκου, κυρίως γιατί υπήρχε πολύ «υλικό» (πολλοί άνθρωποι υπό κίνδυνο νόσησης και μια πανδημία σε εξέλιξη, άρα ήταν εύκολο να βρεθούν 30,000 και να εμβολιαστούν και γρήγορα να δειχτεί αν απέφυγαν την νόσηση, δεν επρόκειτο π.χ. για ένα καρδιαγγειακό φάρμακο όπου πρέπει να παρακολουθηθούν οι ασθενείς για 3-4 χρόνια για να φανεί όφελος στην επιβίωσή τους), αλλά και γιατί συμπιέστηκαν/παρακάμφθηκαν περιττές γραφειοκρατίες. Η τεχνολογία mRNA δεν ήταν άγνωστη, ήδη δοκιμαζόταν σε πολλά πεδία. Τα κράτη έδωσαν ισχυρά κίνητρα και οι φαρμακευτικές εταιρείες το πήραν «πατριωτικά», και για λόγους κύρους και προβολής, και, γιατί όχι, για οικονομικούς λόγους. Πάντως, σε μικρό χρονικό διάστημα θα επέλθει και η πλήρης έγκριση (συζητείται ήδη) των εμβολίων, για όσους τους ανησυχεί η προς το παρόν «κατεπείγουσα» αδειοδότησή τους.

Τα mRNA εμβόλια θα μου αλλάξουν το DNA;

Το mRNA του ιού που περιέχεται στα αντίστοιχα εμβόλια (Pfizer/BioNtech και Moderna) φτάνει μέχρι το κυτταρόπλασμα και δεν μπορεί να διεισδύσει στον πυρήνα των κυττάρων μας, όπου εδράζεται το DNA μας. Άρα είναι αδύνατον να υπάρξει αλληλεπίδραση του περιεχομένου των εμβολίων με το DNA μας.

Αν θέλω κάποια στιγμή να αποκτήσω παιδί, είναι σωστό να κάνω το εμβόλιο;

Δεν υπάρχει καμιά απολύτως επιστημονική ένδειξη ότι τα εμβόλια επηρεάζουν την γονιμότητα της γυναίκας. Διαδόθηκε ότι η πρωτεΐνη – ακίδα του ιού μοιάζει τόσο με μια πρωτεΐνη του πλακούντα, που το εμβόλιο, δημιουργώντας αντισώματα εναντίον της ακίδας, μπορεί να αναστείλει την ανάπτυξη του πλακούντα. Αποδείχτηκε ότι η ομοιότητα των δύο αυτών πρωτεϊνών είναι τελικά πολύ μικρή για να υπάρξει διασταυρούμενη αντίδραση. Όσο για την γονιμότητα των ανδρών, πρόσφατα δημοσιεύτηκε μελέτη που έδειξε ότι πριν και μετά τον εμβολιασμό δεν υπήρξε αλλαγή στην ποιότητα του σπέρματος.

Είμαι θηλάζουσα μητέρα, μπορώ να εμβολιαστώ;

Βεβαίως. Δεν βρέθηκε mRNA του εμβολίου στο γάλα από θηλάζουσες μητέρες, άρα δεν υπάρχει λόγος να καθυστερήσει ο εμβολιασμός τους. 

Έχω πολλές αλλεργίες, σε φάρμακα, τροφές, κτλ. Καλύτερα να αποφύγω να εμβολιαστώ, σωστά;

Λάθος. Οι αλλεργίες που αποτελούν απόλυτη αντένδειξη για τον εμβολιασμό αφορούν μόνο στα συγκεκριμένα συστατικά του εκάστοτε εμβολίου, και είναι εξαιρετικά σπάνιες. Συμβουλή από Αλλεργιολόγο καλό είναι να αναζητούμε όταν έχουμε ιστορικό σοβαρής αναφυλακτικής αντίδρασης στο παρελθόν ή εξαιρετικά πλούσιο ιστορικό αλλεργιών, και όχι για τις κοινές αλλεργίες που έχουν πολλοί από εμάς. Άλλωστε και η εκτεταμένη πια εμπειρία των εμβολιαστικών κέντρων αυτό δείχνει, ότι χιλιάδες συμπολίτες μας με ιστορικό αλλεργίας (μεταξύ αυτών και ο υπογράφων) εμβολιάστηκαν επιτυχώς, χωρίς κανένα πρόβλημα. 

Κάποιοι πέθαναν το ίδιο απόγευμα μετά το εμβόλιο. Είναι δυνατόν να μην συνδέονται τα δύο γεγονότα;

Η χρονική συσχέτιση μεταξύ δύο γεγονότων δείχνει καταλυτική, όμως δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την αιτιολογική συσχέτιση. Στην Νορβηγία, στην αρχή των εμβολιασμών, υπήρξαν κάποιοι θάνατοι ηλικιωμένων, που όμως ήταν πολύ επιβαρυμένοι στην υγεία τους και πιθανότατα θα κατέληγαν έτσι κι αλλιώς στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Σε ό,τι αφορά τους νεότερους (πχ 60ρηδες) που πέθαναν σε άμεση χρονική αλληλουχία με τον εμβολιασμό, στην νεκροψία/νεκροτομή ανευρίσκονται συχνά ενδείξεις εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Είναι επομένως πιθανό να προϋπήρχαν αθηρωματικές πλάκες στα στεφανιαία αγγεία τους, που δεν είχαν ανιχνευθεί, οι οποίες θα πάθαιναν ρήξη (και άρα θα προκαλούσαν έμφραγμα) με την πρώτη δοθείσα ευκαιρία. Αν δεν ήταν ο εμβολιασμός, θα ήταν κάποιο καθημερινό, στρεσσογόνο ή μη, συμβάν. Πάντως όλα τα παραπάνω είναι εικασίες, γιατί οι θάνατοι αμέσως μετά τον εμβολιασμό παραμένουν πολύ σποραδικοί για να συμπεράνουμε αιτιότητα. Αντιθέτως, για τις θρομβώσεις μετά από εμβόλιο με ιικό φορέα (AstraZeneca, Johnson&Johnson), έχει αποδειχθεί σαφής αιτιολογική σχέση και έχει βρεθεί ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός που τις εξηγεί (έτσι όμως βρήκαμε και πώς να αντιμετωπίζουμε τις θρομβώσεις αυτές).

Τελικά ποιον να εμπιστευτώ; Πώς ξέρω ποια πηγή ενημέρωσης για τα εμβόλια είναι η πιο αξιόπιστη;

Οι Ινδιάνοι Ναβάχο στην Αμερική εμβολιάστηκαν στο εκπληκτικό ποσοστό του >88%, γεγονός που αποδίδεται στην συνεργασία των τοπικών ηγετών (που απολάμβαναν την αυτονόητη εμπιστοσύνη του τοπικού πληθυσμού) με τους επιδημιολόγους.  Επομένως εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους, συνήθως επιστήμονες υγείας, που και στο παρελθόν έχουν φανεί άξιοι της εμπιστοσύνης μας, αλλά και στην παρούσα συγκυρία εξηγούν, με επιστημονική σοβαρότητα και χειροπιαστά επιχειρήματα και όχι με αναπόδεικτους αφορισμούς, την άποψή τους. Όσο για το διαδίκτυο, αυτό βρίθει από ιατρικές ανακρίβειες, περιπτωσιολογίες που δεν απηχούν τον ιατρικό κανόνα, και κινδυνολογίες. Οι σελίδες που θα εμπιστευθούμε καλό είναι να είναι έγκυρες (για παράδειγμα η επίσημη ιστοσελίδα του CDC, του WHO ή του Global Advisory Committee on Vaccine Safety), να αναφέρουν τις επιστημονικές πηγές τους και να επικαιροποιούνται συχνά.

Συμπερασματικά, οι εύλογες απορίες αυτών που δεν έχουν εμβολιαστεί ακόμα μπορούν να βρουν ήρεμη και τεκμηριωμένη απάντηση στην ιατρική επιστήμη. Η σύγχρονη Ιατρική επαγρυπνεί, παρακολουθεί με μεγάλη σπουδή τις όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων που προκύπτουν και αντιδρά τάχιστα όταν ανιχνευθεί πρόβλημα. Είναι η ίδια επιστήμη που αντιμετωπίζει με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία από ότι 30 χρόνια πριν τα εμφράγματα, την υπέρταση, τις υπερλιπιδαιμίες, τις αρρυθμίες (για να αναφερθώ μόνο σε παραδείγματα από την ειδικότητά μου). Γιατί την εμπιστευόμαστε σε αυτές τις περιπτώσεις και όχι στους αντι-Covid εμβολιασμούς;

Τσιαούσης Γεώργιος,MD, MSc-Cardiologist/ Research Fellow, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, [email protected]