Τα τελευταία χρόνια με τη ραγδαία εξάπλωση των social media, αρκετές είναι οι φορές που είδαμε να υπάρχει βίντεο - απόδειξη ενός άσχημου περιστατικού που συμβαίνει δημόσια. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποιος που είναι εκεί αντί να παρέμβει για να το εμποδίσει, το βγάζει βίντεο. Έτσι, όλοι μπαίνουμε στη διαδικασία βλέποντας τα βίντεο αυτά να αναρωτιόμαστε “γιατί αυτός που βγάζει το βίντεο δε βοήθησε και απλά συνέχισε να τραβά;”

Και κάπου εδώ είναι που έρχεται η επιστήμη να δώσει την εξήγηση της. Ο επιστημονικός όρος για το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «bystander effect» ή αλλιώς στα ελληνικά «η επίδραση των παρευρισκόμενων».

Η θεωρία  του «bystander effect» ξεκίνησε το 1964, μετά τη δολοφονία της Αμερικανίδας Kitty Genovese, η οποία βιάστηκε και δολοφονήθηκε μπροστά σε τουλάχιστον 38 άτομα, ουδείς εκ των οποίων έκανε το παραμικρό. Στο συγκεκριμένο περιστατικό κανένας από τους παρευρισκομένους δεν έκανε το αυτονόητο, να ειδοποιήσει την αστυνομία, παρά μόνο όταν η κοπέλα ήταν ήδη νεκρή. 

Διάβασε Επίσης: Στην Κίνα ζευγάρι παντρεύτηκε εν μέσω lockdown και έγινε viral

Μετά από αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα οι ερευνητές Darley και Latane αποφάσισαν να προχωρήσουν σε ένα επιστημονικό πείραμα το οποίο αποτέλεσε τη βάση της θεωρίας της «επίδρασης των παρευρισκόμενων».

Χώρισαν τους συμμετέχοντες στο πείραμα, σε ομάδες και υπέβαλαν την καθεμία από τις ομάδες σε διαφορετικές απρόσμενες καταστάσεις, στις οποίες όμως απαιτούνταν η εμπλοκή τους. Για παράδειγμα: Έβαζαν ορισμένα άτομα από τα γκρουπ ή μεμονωμένα, σε μια αίθουσα με την πρόφαση ότι έπρεπε να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο. Κάποια στιγμή στο δωμάτιο εμφανιζόταν καπνός.

Διάβασε Επίσης: Αυτή την εβδομάδα βλέπουμε την ταινία “The Lost City”

Αυτό που παρατήρησαν οι ερευνητές είναι ότι τα άτομα που ήταν μόνα τους στο δωμάτιο παρατηρούσαν τον καπνό τα πρώτα 5 δευτερόλεπτα ενώ αυτοί που βρίσκονταν σε ομάδες χρειαζόταν τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα. Ακόμη όμως κι όταν παρατηρούσαν τον καπνό όσοι βρίσκονταν σε ομάδες, στην πλειονότητά τους δεν αντιδρούσαν. Μάλιστα, βάσει των απαντήσεών τους, έτειναν να δίνουν νοερά την πιο αισιόδοξη και ασήμαντη εξήγηση του συμβάντος: Ότι- για παράδειγμα- το air condition έχει κάποια διαρροή. Ωστόσο, το 75% των ατόμων που ήταν μόνοι τους στο δωμάτιο βγήκαν για να ειδοποιήσουν για τον καπνό σε αντίθεση με τα ομαδικά γκρουπ που το ποσοστό ήταν μόλις 38%.

Σε ένα άλλο κοινωνικό πείραμα, που έγινε το 1969, διαπιστώθηκε ότι σε περίπτωση που μία γυναίκα έδειχνε ταραγμένη σε δημόσιο χώρο, υπήρχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να λάβει βοήθεια, όταν τριγύρω υπήρχαν λίγοι πολίτες. Σε αυτή την περίπτωση ανταποκρίθηκε το 70% ενώ όταν υπήρχαν πολλοί άνθρωποί παρόντες η ανταπόκριση έπεσε στο 40%.

Η θεωρία της «επίδρασης των παρευρισκόμενων» υποστηρίζει ότι η πιθανότητα ένας περαστικός να βοηθήσει κάποιον που βρίσκεται σε ανάγκη, είναι αντιστρόφως ανάλογη του αριθμού των παρευρισκομένων. Όσο δηλαδή περισσότεροι άνθρωποι είναι παρόντες τόσο λιγότερο πιθανό είναι κάποιος να βοηθήσει.

Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα τείνουν να μη θέλουν να ξεχωρίσουν από το σύνολο, να εκτεθούν, να φανούν αγενείς ή παράξενοι. Έτσι, ο τρόπος που ερμηνεύουμε ή αντιλαμβανόμαστε τις αιφνιδιαστικές, απρόσμενες καταστάσεις εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συμπεριφορά και την αντίδραση του διπλανού μας. Αν λοιπόν σε ένα σύνολο ατόμων κανείς δεν ξεπεράσει την υποσυνείδητη συστολή, παίρνοντας το ρίσκο να «εκτεθεί», με λίγα λόγια αν δεν κάνει κάποιος το πρώτο βήμα, είναι πιθανό να επικρατήσει μια γενικευμένη απάθεια. Ο καθένας αντιγράφει την απάθεια των διπλανών του, καθώς ο εγκέφαλός του την καταγράφει ως φυσιολογική.

Παράλληλα υπάρχει εξήγηση και για τον λόγο που ωθεί κάποιον να καταγράφει με βίντεο το περιστατικό. Σύμφωνα με τον Linus Andersson, η καταγραφή βίντεο μοιάζει να είναι ένας πολύ άμεσος και συνάμα ασφαλής τρόπος αντιμετώπισης μιας κατάστασης: «Σου δίνει την αίσθηση ότι κάνεις κάτι κάτι, αντί να παραμένεις παθητικός θεατής». Άλλωστε, έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι λειτουργούν πιο συνεσταλμένα και έννομα όταν γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται ή καταγράφονται.

Πηγή

Πηγή φωτογραφίας