Ένας γιατρός, μια κλινική και μια ιστορία λαμπρή

Ένας γιατρός, μια κλινική και μια ιστορία λαμπρή

O δόκτωρ Κρίνος Τροκκούδης και η ξακουστή για τις εξωσωματικές του κλινική

Ένας γιατρός, μια κλινική και μια ιστορία λαμπρή
Ο καλός δόκτορας που από το 1987 κάνει την Κύπρο διεθνώς γνωστή

Φωτογραφίες (πλην των πορτραίτων του γιατρού) Άλεξ Σάββα

Ήταν η 25η Ιουλίου του 1978, όταν ολάκερη η ανθρωπότητα, αποσβολωμένη και έκθαμβη, μάθαινε για τη γέννηση ενός βρέφους στην Αγγλία που ήταν το «πρώτο παιδί του σωλήνα». Η κυρία Λέσλι Μπράουν έφερνε στον κόσμο τη Λουίζ, ένα κοριτσάκι βάρους 2 κιλών και 25 γραμμαρίων που φαινόταν και ήταν υγιέστατο. Ήταν η πρώτη πετυχημένη εξωσωματική γονιμοποίηση που συνέβαινε ποτέ.

Είχε τότε επικρατήσει παντού μεγάλη χαρά αλλά και μεγάλη αναστάτωση, αφού σοκαρισμένοι, πολλοί απλοί άνθρωποι παρανόησαν πως θα δημιουργούνται τεχνητά παιδιά.

«Αν διαβάσεις Τύπο της εποχής θα σου δοθεί η εντύπωση πως είχαν έρθει στη Γη εξωγήινοι» μου λέει με βλέμμα σπινθηροβόλο και ευτυχία εμφανή, που τόσα χρόνια μετά ακόμη καλά κρατεί, ο δόκτωρ Κρίνος Τροκκούδης, πρωτοπόρος στο θέμα γιατρός στο νησί μας.

«Στην πραγματικότητα βέβαια η εξωσωματική είναι μία τεχνική που εφαρμόζεται για να αντιμετωπίσει κανείς την υπογονιμότητα ενός ζευγαριού, όταν απλές μέθοδοι αποτυγχάνουν. Δεν αλλάζει το DNA, ούτε επηρεάζει παντοιοτρόπως το παιδί που θα προέλθει από τη θεραπεία» συμπληρώνει ο δόκτωρ.

Η ξακουστή, όπως σύντομα θα διαπίστωνα, τόσο εντός όσο κι εκτός Κύπρου, κλινική του δόκτορος, βρίσκεται μόλις ένα όροφο κάτω απ’ τα δικά μας γραφεία, επί της περίφημης οδού Γλάδστωνος και του Πεδιαίου ποταμού, απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά της, στο κέντρο-κέντρο της Λευκωσίας. Μόλις συνεπώς πληροφορήθηκα για την ιστορικότητα του PEDIEOS IVF Center και του γιατρού που το είχε ιδρύσει, δεν είχα επιλογή. Έπρεπε να γνωρίσω τον δόκτορα από κοντά. Κι οι προσδοκίες μου όταν τον γνώρισα επαληθεύτηκαν! Με το παραπάνω!

Ωσάν βγαλμένος από sci-fi σειρά του εβδομήντα, με μεταφυσική και psychic πλοκή, ο δόκτωρ Κρίνος είναι ένας αξιοσημείωτα συμπαθής, προσιτός και εγκάρδιος άνθρωπος, απ΄ τις πιο αβανγκάρντ προσωπικότητες που μπορεί να γνωρίσει κανείς. Η ιστορία του κι αν είναι αβανγκάρντ. Θαυμάσιος κι ο τρόπος που μιλά!

«Εμείς ξεκινήσαμε τις προσπάθειες από το 1982, μια περίοδο που ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κάνεις εξωσωματική, ιδίως σε ό,τι αφορά στο εργαστηριακό μέρος, αφού όλες οι τεχνικές ήταν αυτό που ονομάζουμε homemade. Έπρεπε δηλαδή να φτιάξεις όλα τα καλλιεργητικά υγρά καθώς και να καθαρίσεις και να αποστειρώσεις εντελώς το νερό. Ήταν το σημαντικότερο πράγμα να έχεις απόλυτα καθαρό νερό. Ήταν όμως τότε και πάρα πολύ δύσκολο, αφού δεν υπήρχε από εταιρείες έτοιμο νερό για καλλιεργητικά υγρά. Φοβερό πράγμα».

Από την αρχή δουλέψαμε και συνεχίζουμε να δουλεύουμε με φιλελεύθερο τρόπο

Ήσασταν ο πρώτος γιατρός που το πέτυχε στην Κύπρο; Μετά από αρκετό μόχθο, κόπο και πολλές προσπάθειες πετύχαμε λοιπόν την πρώτη εξωσωματική το 1987. Ήταν η δεύτερη στην Κύπρο. Ταυτοχρόνως με την ομάδα μου και με διαφορά μόνο μερικούς μήνες προηγουμένως, ο γιατρός Τάκης Γεωργίου προέβη και εκείνος σε ανακοίνωση για γέννηση παιδιού που προήλθε από εξωσωματική. Στην Ελλάδα το πέτυχαν αργότερα.

Τα νέα τα ωραία είναι ότι η κοπέλα που είχε γεννηθεί τότε στη Λάρνακα (σ.σ με τη βοήθεια της κλινικής «Πεδιαίος») παντρεύτηκε νεαρούλα και έκανε μωρό από μόνη της και μάλιστα είναι το πρώτο μωρό παγκοσμίως που γεννήθηκε από μητέρα η οποία προήλθε από εξωσωματική!

Αλήθεια; H Εγγλέζα Λουίζ Μπράουν έκανε παιδιά το 2006, δεν παντρεύτηκε μικρή. Η δική μας στα 16 της χρόνια, παντρεύτηκε. Μιας και έπρεπε να περάσει μια γενεά για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα αναφορικά με την αναπαραγωγική λειτουργία των ατόμων που προέρχονται από εξωσωματική, ήταν μεγάλη χαρά για εμάς να δούμε ότι όλα λειτουργούν φυσιολογικά. Πόσο μάλλον που ήταν και το πρώτο περιστατικό παγκοσμίως, η χαρά μας ήταν διπλή!

Πού σπουδάσατε και τι; Σπούδασα ιατρική στην Αθήνα και εξειδικεύτηκα σε πανεπιστήμια της Αμερικής και του Καναδά στην ενδοκρινολογία. Η έρευνά μου στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο αφορούσε στην ορμονική αναπαραγωγή του ανθρώπου. Κάναμε τις πρώτες προσπάθειες θεραπείας ορμονικών προβλημάτων για αναπαραγωγή. Τον υπέρηχο όμως με τον οποίο βλέπουμε πως αναπτύσσονται παιδιά και που στις μέρες μας αποτελεί ρουτίνα, τότε δεν τον είχαμε. Αντιλαμβάνεστε επομένως πόσο εξελίχθηκε η τεχνολογία με τα χρόνια.

Η πρώτη εξωσωματική στην Αγγλία συνέπεσε με την περίοδο των σπουδών σας; Εγώ τότε ακόμη ειδικευόμουνα στο Τορόντο. Κάναμε έρευνα αλλά παιδί με εξωσωματική μόνο εκείνο το ξακουστό γκρουπ στην Αγγλία είχε καταφέρει τότε, ήταν πρωτοπόροι. Μετά από πειράματα στα ζώα, μεταφέρθηκε στον άνθρωπο, όπως συμβαίνει συνήθως. Εμείς στην έρευνά μας στο πανεπιστήμιο του Τορόντο ασχολούμασταν με την παραγωγή ωαρίων και σπερματοζωαρίων με ορμονικούς τρόπους, ως μέρος της έρευνας για την ενδοκρινολογία της αναπαραγωγής. Όταν τελείωσα και ήρθα στην Κύπρο, ήταν μόλις είχε αρχίσει η θεραπεία των γυναικών με ορμόνη για να παραγωγή ωαρίων.

Πολλοί έλεγαν πως δεν είναι ηθικό μέχρι να πάρουν είδηση τι είναι

Έχω πληροφορηθεί πως προσελκύσατε στην Κύπρο αρκετό ιατρικό τουρισμό, ισχύει αυτό; Οπωσδήποτε η μέθοδος αυτή κι άλλα παρακλάδια της προσέλκυσαν από την αρχή πολλά άτομα από το εξωτερικό και κυρίως ζευγάρια από Ισραήλ, Αγγλία και Σουηδία. Σε παλιές εφημερίδες υπάρχουν πολλά σχετικά αποκόμματα.

Ποια ήταν όμως τα κίνητρά τους, γιατί επέλεγαν το νησί μας; Λόγω προκαταλήψεων που υπήρχαν για διαφορετικούς λόγους σε διαφορετικές χώρες και που δεν είχαμε εμείς. Για παράδειγμα στη Γερμανία μέχρι πρόσφατα λόγω του παρελθόντος με τους Ναζί και των γενετιστικών τους πειραμάτων τους είχαν απαγορεύσει πολλά πράγματα σχετικά με την εξωσωματική. Οι Σουηδοί απαγόρευαν τις δωρεές ωαρίων, κάτι που αναίρεσαν βεβαίως στην πορεία. Στην Ιταλία, λόγω καμπάνιας της καθολικής εκκλησίας απαγορεύτηκαν για μια περίοδο μετά από δημοψήφισμα σχεδόν τα πάντα αναφορικά με την εξωσωματική. Πού θα πήγαιναν όλοι αυτοί; Οι προκαταλήψεις της κάθε κοινωνίας πολλές φορές ορίζουν τη νομοθεσία.

Είθισται πάντως οι μεσογειακές χώρες να είναι λιγότερο φιλελεύθερες Νομίζω ότι λόγω ειδικής ιστορίας όπως πχ στη Γερμανία και λόγω του εντόνου καθολικισμού σε άλλες χώρες όπως και για διάφορους άλλους λόγους βεβαίως, η κάθε χώρα απαγόρευε ορισμένα πράγματα. Οι μεν δεν ήθελαν αυτό οι άλλοι το άλλο και άμα περνούσαν πέντε, δέκα χρόνια και καταλάβαιναν πως δεν μπορούσαν να ταλαιπωρούν πλέον τους πολίτες τους, τα επέτρεπαν. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα η παρένθετη μητέρα. Υπήρχαν αρκετές χώρες που δεν την επέτρεπαν. Πολλοί έλεγαν πως δεν είναι ηθικό μέχρι να πάρουν είδηση τι είναι, να προσαρμοστούν στην ιδέα και να αναθεωρηθεί η νομοθεσία. Όλα αυτά και διάφορα άλλα προσέλκυσαν και συνεχίζουν να προσελκύουν ακόμη και σήμερα ιατρικό τουρισμό στη χώρα μας.

Η εκκλησία η ορθόδοξη συμπεριφέρθηκε πολύ φιλελεύθερα

Ναι αλλά και εμάς η κοινωνία μας είναι συντηρητική και επίσης έχουμε πολλή επιρροή από την εκκλησία! Η εκκλησία η ορθόδοξη στο θέμα της αναπαραγωγής συμπεριφέρθηκε πολύ φιλελεύθερα, διότι προτεραιότητα τους είναι ένα ζευγάρι να αποκτήσει μωρό. Επομένως, εφόσον η μέθοδος σ’ αυτό αποσκοπεί, η εκκλησία μας αντέδρασε πολύ, πολύ θετικά εν αντιθέσει με την καθολική που δεν θέλουν αντισύλληψη, δεν θέλουν παρένθετη μητέρα, κοκ. Δηλαδή όποιος έχει πρόβλημα να κάνει μωρό σχεδόν του λένε «Sorry, αλλά έτσι το θέλει ο θεός».

Εσείς πώς το βιώνετε όλο αυτό μέσα στα χρόνια; Δεν υπήρξαν φορές που διερωτηθήκατε κατά πόσο τίθενται ζητήματα ηθικά; Τα ηθικά ήταν και πάντοτε παραμένουν για εμάς σημαντικός παράγων. Διότι η ηθική είναι το τι λέει η πλειοψηφία της κοινωνίας στο θέμα. Δεν είναι θέμα ορθού ή λανθασμένου, και επειδή η τεχνολογία της αναπαραγωγής κάνει άλματα έχουμε συνεχώς καινούριες προκλήσεις αναφορικά με την ηθικότητα. Από την αρχή ωστόσο δουλέψαμε και συνεχίζουμε να δουλεύουμε με φιλελεύθερο τρόπο. Αν εγώ ως γιατρός θεωρήσω πως κάτι δεν είναι ηθικό δικαιούμαι να το αρνηθώ ως υπηρεσία, σύμφωνα και με τις ιατρικές εταιρείες που μας συμβουλεύουν. Δικαιούμαι να πω στον ασθενή πως δεν θέλω να κάνω μια συγκεκριμένη θεραπεία. Γενικώς όμως έχουμε φιλελεύθερο πνεύμα και εκείνο που πάντοτε μας καθοδηγεί είναι να πετύχει ένα ζευγάρι στην αναπαραγωγή, άλλωστε αυτός είναι ο βασικός βιολογικός τους σκοπός στη γη.

ήδη ορισμένα κέντρα πήραν άδεια για να παράξουν στον άνθρωπο όπως και στα ζώα τους λεγόμενους γαμέτες

Οι ηθικές προκλήσεις ωστόσο παραμένουν, κάθε λίγο μάλιστα προκύπτουν καινούριες. Αρχικά ήταν το θέμα να κάνεις την απλή εξωσωματική, στη συνέχεια ήταν το θέμα να χρησιμοποιηθεί δότρια ωαρίων και δότης σπέρματος, μετά ήταν η παρένθετη μητέρα και τώρα έχουμε μια τεράστια πρόκληση την οποία είναι καλά να τη σημειώσουμε. Τώρα αρχίζει η επιστήμη και παράγει σπερματοζωάρια τεχνητά όχι από τους όρχεις και παράγει ωάρια όχι από τις ωοθήκες. Ανοίγουν νέοι ορίζοντες με τα άλματα της Γενετικής. Υπάρχουν γυναίκες που δεν παράγουν ωάρια λόγω ηλικίας ή άλλων λόγων και έχει άντρες που δεν παράγουν σπέρμα λόγω διαφόρων αιτιών και που θέλουν να αναπαράξουν το δικό τους γενετικό υλικό. Η επιστήμη τώρα με τη γενετική μπορεί να το πράξει και ήδη ορισμένα κέντρα πήραν άδεια για να παράξουν στον άνθρωπο όπως και στα ζώα τους λεγόμενους γαμέτες. Η γυναίκα δηλαδή που είναι 45 ετών και τώρα βρήκε σύντροφο, καθώς και η γυναίκα που σταμάτησε να βλέπει περίοδο στα 40 αντί να πάει να δανειστεί φαίνεται πως η επιστήμη σύντομα θα της πει «ξέρεις, μπορούμε να κατασκευάσουμε από τα δικά σου αρχέγονα κύτταρα, ωάρια δικά σου και με το σπέρμα κάποιου ανδρός που τώρα βρήκες ή φίλου κλπ να δημιουργηθεί έμβρυο. Αυτό αλλάζει τους κανόνες, της ηλικίας, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία.

Εσείς πώς τοποθετείστε σ' αυτό; Εκτιμώ ότι κανείς δεν μπορεί να σταματήσει την πρόοδο και όπως οι άνθρωποι τώρα ζουν μέχρι τα ογδόντα και ενενήντα τους χρόνια, πολλοί έχουν δεύτερους γάμους κλπ, προσφέρεται και σ’ αυτόν τον τομέα μια καινούρια επιλογή. Επομένως εφόσον δεν προκαλεί προβλήματα το βλέπω ως ένα ακόμη στάδιο στην αναπαραγωγική επιλογή ή αυτονομία. Με κανόνες, εννοείται.

Ένα άλλο κενό που δημιουργείται και να το πούμε κι αυτό είναι το να αλλάζεις τον γενετικό κώδικα για ορισμένες παθήσεις και ορισμένες ασθένειες. Είναι ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο. Δηλαδή να μην έχει το μωρό το γονίδιο για το καρκίνο του μαστού από τη μητέρα, για παράδειγμα. Είναι εντυπωσιακό αυτό το πράγμα. Από τη μία λες είναι σωστό αλλά από την άλλη να μην αρχίσουμε να κάνουμε αλλαγή του γενετικού κώδικα για χάρη κοσμητικών θεμάτων και άλλων καταστάσεων που εκεί πλέον η ηθική πρέπει να εγείρει σοβαρό θέμα.

Είναι αυτό που λέμε πως ό,τι κάνεις έχει κανόνες. Ακόμη κι αν παίξεις ποδόσφαιρο ή μπάσκετ πρέπει να ακολουθήσεις κανόνες. Μπορεί να προκαλέσεις βλάβη του άλλου και να τον τραυματίσεις, να τον σκοτώσεις κλπ ή να παίξεις και να θεωρηθεί πως είναι ένα ευγενές άθλημα. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε όλα αυτά τα πράγματα, δεν μπορούμε να είμαστε αρνητικοί στην εξέλιξη της επιστήμης.

Στο νομοθετικό πλαίσιο της Κύπρου υπάρχει κάτι που πρέπει να αλλάξει; Αρκετά πράγματα πρέπει να αλλάξουν διότι η επιστήμη τρέχει πιο γρήγορα από τους νομοθέτες και πρέπει να προσαρμοζόμαστε. Για παράδειγμα εδώ στην Κύπρο η νομοθεσία δεν αφήνει ακόμη τον Ευρωπαίο πολίτη να εξυπηρετηθεί στην Κύπρο αναφορικά με την αναπαραγωγή όπως ένας Κύπριος. Έχουμε εκεί ένα πρόβλημα. Σε άλλες χώρες εγείρει παρόμοια εμπόδια και παρατηρείται αργοπορία στην προσαρμογή.

Περιορισμένες είναι, σύμφωνα με το νομοθετικό μας πλαίσιο, και οι επιλογές ενός ζεύγους όταν χρησιμοποιήσει τράπεζα ωαρίων ή τράπεζα σπέρματος. Προηγμένες χώρες, όπως η Αγγλία και η Αυστραλία, επιτρέπουν το δικαίωμα της λεγόμενης αυτονομίας στην αναπαραγωγή. Αυτό σημαίνει πως ένα ζευγάρι έχει την επιλογή να αποφασίσει εάν θέλει το παιδί που θα προκύψει μέσω δότη ή δότριας να έχει τη δυνατότητα στα 18 του χρόνια να γνωριστεί μαζί του/της. Στην Κύπρο αυτήν τη στιγμή δεν προσφέρεται αυτή η επιλογή και πιστεύω πως δεν υπάρχει λόγος να το στερούμε από τους Κυπρίους τη στιγμή που οι Εγγλέζοι, οι Αμερικανοί, οι Καναδοί κλπ δικαιούνται.

Αν εγώ ως γιατρός θεωρήσω πως κάτι δεν είναι ηθικό δικαιούμαι να το αρνηθώ

Είναι δικαίωμα που αφορά και το ζευγάρι και τους δότες, σωστά; Αν συμφωνήσουν όλοι, ναι! Η κυπριακή νομοθεσία λέει πως δεν δικαιούνται αυτό το πράγμα. Στο εξωτερικό, στη Δανία για παράδειγμα, λένε ότι είναι επιλογή και του μωρού και του ζεύγους. Εάν ο δότης ή η δότρια δέχονται, τότε θα υπογράψουν ότι όταν το μωρό γίνει 18 μπορούν να έχουν μια συνάντηση για μισή ώρα. Να γνωριστούν να πουν «Ηello» κλπ. Αν θέλουν μετά να συναντηθούν ξανά μόνοι τους, είναι δικό τους θέμα. Αυτό απομονώνει λίγο τη χώρα μας σ’ αυτόν τον τομέα και αρκετά ζευγάρια διαμαρτύρονται. Είναι καλά να είμαστε στο ίδιο μήκος κύματος με προηγμένες χώρες.

Σε σχέση με τα γκέι ζευγάρια πού βρισκόμαστε; Εκεί είναι ένα άλλο θέμα που η Βουλή ακόμη δεν έχει προνοήσει. Είναι θέμα της Βουλής να δώσει την άδεια ή όχι. Προς το παρόν δεν το επιτρέπει.

Πώς μπορεί να γίνει; Μέσω παρένθετης μητέρας για δύο άντρες. Για δύο γυναίκες η μία από τις δύο. Είναι πράγματα που η κοινωνία αν τα δέχεται, ας τα ψηφίσει.

Υπάρχει τέλος κάτι σημαντικό που θέλετε να επικοινωνήσετε με τους millennials, που είναι η γενιά στην οποία απευθυνόμαστε; Εκείνο που αφορά τις ηλικίες των millennials είναι αυτό που αρχίζει και γίνεται και στις άλλες χώρες και που αφορά στην κατάλληλη συμβουλευτική αγωγή. Εάν μια γυναίκα θέλει να τεκνοποιήσει, πρέπει γύρω στα 30 με 33 της να αρχίσει να το προγραμματίζει, για να μη βρεθεί προ τετελεσμένων αργότερα. Θεωρούμε την ηλικία των 38 ετών το επίσημο όριο. Άρα πριν από εκεί πρέπει να γίνει η κατάλληλη πρόνοια αν θα κάνει αναπαραγωγή ή αν θα φυλάξει ωάρια προληπτικά. Στην Ευρώπη έχουν αρχίσει και δημιουργούνται κλινικές, που με κρατική επιδότηση, παρέχουν σε ζευγάρια δωρεάν σχετικές συμβουλευτικές υπηρεσίες για θέματα αναπαραγωγής. Πρέπει επομένως όλοι να είναι ενημερωμένοι για όλες τις δυνατότητες που παρέχονται και από νωρίς να το σκεφτούν και να το σχεδιάσουν.

Πρέπει όλοι να είναι ενημερωμένοι και από νωρίς να το σκεφτούν και να το σχεδιάσουν

Loader