Η θεωρία των παιγνίων συνδέθηκε με το όνομα του μαθηματικού John nash. Η συγκεκριμένη θεωρία έχει πολλές εφαρμογές, στην οικονομία, στην πολιτική, στην κοινωνιολογία, στην καθημερινότητα, ενώ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις πολεμικές στρατηγικές, στη διεθνή διπλωματία και στη διαμόρφωση των μεριδίων αγοράς μεταξύ ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.

Η συγκεκριμένη θεωρία προέρχεται από τη μαθηματική μελέτη διαμόρφωσης στρατηγικής σε ένα περιβάλλον/παιχνίδι, όπου ο κάθε παίκτης** δε γνωρίζει τις επιλογές και τις αποφάσεις των υπολοίπων συμπαικτών του, υπάρχει όμως αλληλοεπίδραση** μεταξύ τους (δηλαδή το όφελος του κάθε παίκτη εξαρτάται και από τις ενέργειες των άλλων).

Σε αυτό το περιβάλλον υπάρχουν οι παίκτες (μπορεί να είναι ένα άτομο, μια επιχείρηση, μια κυβέρνηση), οι κανόνες του παιχνιδιού, οι εναλλακτικές στρατηγικές - οι οποίες έχουν ξεκάθαρες συνέπειες και οφέλη - και η πληροφόρηση που έχουν οι παίκτες.

Προϋποθέσεις εφαρμογής αυτής της θεωρίας είναι η λογική συμπεριφορά των παικτών, δηλαδή να ενεργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους και να μεγιστοποιούν το όφελος τους, όπως επίσης και η γνώση των κανόνων του παιχνιδιού. Σημειώνεται ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο κάθε παίκτης δε γνωρίζει την επιλογή στρατηγικής του άλλου.

Ο Nash μέσα από τη μελέτη του απέδειξε ότι σε ένα παιχνίδι με πολλές εναλλακτικές στρατηγικές υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας (Nash Equilibrium), όπου οι επιλογές των δύο παικτών δίνουν το καλύτερο αποτέλεσμα και για τους δύο και κανένας δεν μπορεί να πετύχει κάτι καλύτερο αν αλλάξει στρατηγική (νοουμένου ότι ο άλλος παίκτης παραμείνει σταθερός στην απόφαση του). Είναι δηλαδή πιθανόν η συμμαχία των δύο παικτών, παρά το ότι ενδεχόμενα να μειώνει το προσωπικό όφελος, να εξυπηρετεί και τον κάθε παίκτη ξεχωριστά. Κλασσική εφαρμογή της συγκεκριμένης θεωρίας είναι το «δίλημμα του κρατούμενου». Δύο άνθρωποι έχουν συλληφθεί από την αστυνομία ως ύποπτοι για ληστεία την οποία έχουν διαπράξει μαζί. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, οι δύο ύποπτοι κρατούνται σε ξεχωριστά δωμάτια χωρίς να τους δίνεται η δυνατότητα επικοινωνίας.

Αν ο ένας από τους δύο ομολογήσει, κατηγορώντας τον άλλο, τότε αφήνεται ελεύθερος και ο άλλος που δεν έχει ομολογήσει θα καταδικαστεί σε φυλάκιση πέντε χρόνων. Αν ομολογήσουν και οι δύο (δηλαδή καταδώσει ο ένας τον άλλο), τότε η ποινή θα είναι δύο χρόνια για τον καθένα. Αν δεν ομολογήσει κανένας, τότε ο καθένας θα καταδικαστεί σε ένα χρόνο φυλάκιση, λόγω έλλειψης στοιχείων.

Παρόλο που το ενδεχόμενο να μη μαρτυρήσει κανένας έχει το καλύτερο αποτέλεσμα (ένα χρόνο φυλάκιση για τον καθένα) το σημείο ισορροπίας - σύμφωνα με το Nash - βρίσκεται στο όταν ομολογήσουν και οι δύο (δύο χρόνια φυλακή ο καθένας). Και οι δύο κατηγορούμενοι βρίσκονται ενώπιον του ίδιου διλήμματος, όμως δεν έχουν καμία επικοινωνία. Με δεδομένο ότι δε μπορούν να αποκαλύψουν τις προθέσεις τους, ούτε ο ένας γνωρίζει τις αποφάσεις του άλλου, ο κάθε ένοχος θα σκεφτεί ότι αν ομολογήσει είτε θα αφεθεί ελεύθερος, είτε θα φυλακιστεί για 2 χρόνια. Αν δεν ομολογήσει όμως και ο άλλος ένοχος το κάνει, τότε θα οδηγηθεί στη φυλακή για πέντε χρόνια.

Όπως προαναφέρθηκε, η θεωρία αυτή βρίσκει πολλές εφαρμογές, όπως για παράδειγμα κατά την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής ή/και πολιτικής διεθνούς εμπορίου. Από την προσπάθεια ενίσχυσης των εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (που προωθείτο μέσω της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων ή αλλιώς TTIP - Transatlantic Trade and Investment Partnership), αυτή την περίοδο καταλήξαμε στη δήλωση του Προέδρου των ΗΠΑ ότι οι εμπορικοί πόλεμοι κερδίζονται ευκολότερα.

Η διαφαινόμενη επιβολή δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από τις ΗΠΑ, μπορεί θεωρητικά να ενισχύσει την εγχώρια αγορά από τη μια, από την άλλη όμως θα δημιουργήσει αντιδράσεις από άλλες χώρες, που θα αποφασίσουν αντίμετρα. Ήδη ο κ. Γιούνγκερ ανέφερε σε δηλώσεις του ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα απαντήσει με επιβολή μέτρων σε αμερικανικά προϊόντα αν οι ΗΠΑ επιβάλουν δασμούς όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Το ζητούμενο είναι ότι σε περίπτωση που υπάρξουν τέτοιες κινήσεις το διεθνές εμπόριο θα ψάχνει νέο σημείο «ισορροπίας» (equilibrium).

Tάσσος Γιασεμίδης, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited