Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, όλοι σχεδόν στραφήκαμε στην κηπουρική και το gardening, αποδεικνύοντας πως η επαφή με τα φυτά και τη φύση είναι αναπόσπαστο κομμάτι του «είναι» μας, κι αυτό ανεξαρτήτως αν ζούμε σε διαμέρισμα σε κεντρικό σημείο της πόλης ή σε μονοκατοικία σε προάστιο ή χωριουδάκι με πράσινα λιβάδια και ύπαιθρο. Παράλληλα, η περιβαλλοντική διάσταση της πανδημίας και η συνεχιζόμενη, ραγδαία κλιματική αλλαγή οφείλουν να μας ταρακουνήσουν «προχθές». Σ' αυτό το πλαίσιο, η πρωτοβουλία μιας avantgarde ομάδας από τη Λευκωσία για την προώθηση της ιδέας των roof gardens στις πόλεις της Κύπρου είναι απλά φανταστική.

«Η ιδέα προέκυψε στο Nicosia Climathon τον Οκτώβριο του 2019, ένα hackathon 24 ωρών που υπήρξε μια συνεργασία του Δήμου Λευκωσίας με το Cyprus Energy Agency και το Climate KIC. Η διοργάνωση είχε σκοπό την επινόηση προτάσεων και λύσεων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Λευκωσία, με λύσεις βασισμένες στη φύση (nature-based solutions) και πρακτικές που βελτιώνουν την αειφόρο παραγωγή και διαχείριση του φαγητού (sustainable food systems). 

Εκεί λοιπόν μοιραστήκαμε τις ιδέες μας και διαμορφώσαμε τις ομάδες μας. Κάπως έτσι εμφανιστήκαμε και εμείς, μια ομάδα έξι (6) ατόμων που δεν γνωριζόμασταν μέχρι εκείνη τη μέρα. Μέσα σε λίγες μόνο ώρες οι ιδέες μας ταίριαξαν και αναπτύχθηκε μεταξύ μας μια χημεία που μας έχει κρατήσει ενεργούς μέχρι σήμερα.

Είμαστε οι G.R.O.W! (Green Roof Optimization Worklab)»

«Με αλφαβητική σειρά, είμαστε η Αλεξία, ο Hrishabh, η Μαρίνα, ο Παντελής, ο Roberto και η Στέφανη. Βρισκόμαστε ακόμη στα αρχικά στάδια της πρωτοβουλίας και είμαστε σε επικοινωνία με ενδιαφερόμενες εταιρείες, οργανισμούς ή δημαρχεία που θα ήθελαν είτε να χρηματοδοτήσουν την ιδέα μας, ειτε να διαθέσουν την οροφή τους για τη δημιουργία μίας πρώτης φάσης ενός πειραματικού κήπου». 

Οι πράσινες οροφές έχουν τη δυνατότητα να μειώνουν τη συνολική θερμοκρασία μιας πόλης, να κατακρατούν το νερό της βροχής, να μειώνουν τον κίνδυνο πλημμυρών, να επαναφέρουν τη χλωρίδα και πανίδα στην πόλη και να καλυτερεύουν την ποιότητα του αέρα και τη ψυχολογία των πολιτών

Πρόκειται για μία πρωτοβουλία που ιδανικά θα έπρεπε να αγκαλιαστεί από το κράτος και την πολιτεία, όχι μόνο από ιδιώτες, επισημαίνεται απ' την ομάδα του GROW. Αυτό έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει και με τον κοινωνικό χαρακτήρα της υπόθεσης, δεν είναι μόνο θέμα πράσινης πολιτικής.

«Σκοπός της ιδέας μας είναι η προώθηση και η δημιουργία πράσινων οροφών, σε κτίρια δημόσιας και ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε όλη την Κύπρο.

Οι πράσινες οροφές έχουν τη δυνατότητα να μειώνουν τη συνολική θερμοκρασία μιας πόλης, να κατακρατούν το νερό της βροχής, να μειώνουν τον κίνδυνο πλημμυρών, να επαναφέρουν τη χλωρίδα και πανίδα στην πόλη και να καλυτερεύουν την ποιότητα του αέρα και τη ψυχολογία των πολιτών. 

Όπως ωστόσο καταλαβαίνετε, μία μόνο οροφή δεν μπορεί να επιφέρει όλα αυτά τα οφέλη σε μία ολόκληρη πόλη. Το κράτος πρέπει να δώσει κίνητρα για τη δημιουργία όσο το δυνατόν περισσότερων πράσινων οροφών σε καινούργια και υφιστάμενα κτίρια και να κάνει τη διαδικασία εύκολη και ελκυστική για τον κάθε ιδιώτη που ίσως θελήσει να την εφαρμόσει.

Η πολιτεία και οι τοπικές αρχές οφείλουν να αναγνωρίσουν τα περιβαλλοντικά, ενεργειακά, οικονομικά, αισθητικά και κοινωνικά οφέλη της εφαρμογής των φυτεμένων δωμάτων και να διευκολύνουν!»

Στην παρούσα φάση η ομάδα βρίσκεται σε διαδικασία αναζήτησης μιας ταράτσας που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πειραματική για το όλο πρότζεκτ.

«Ονειρευόμαστε συγκεκριμένα μια οροφή κοντά στο κέντρο της πόλης, όπου θα έχουμε όλα τα είδη μιας πράσινης οροφής (ναι, δεν είναι μόνο ένα!) καθώς και αστική γεωργία (urban farming). Λόγω των ειδικών καιρικών συνθηκών, αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουν κατηγορίες φυτών που δεν αντέχουν στην Κύπρο  και άλλες που ευδοκιμούν. 

Θέλουμε μέσω της διαδικασίας αυτής να διαμορφώσουμε μια ιδέα για το ποια φυτά μπορούν να ευδοκιμήσουν στην Κύπρο καθώς και ποια προϊόντα μπορούν να καλλιεργούνται στις πόλεις μας. Επίσης, θέλουμε να μαζέψουμε όσο περισσότερα δεδομένα μπορούμε σχετικά με τη μείωση της θερμοκρασίας, την κατακράτηση και την επαναχρησιμοποίηση του νερού της βροχής, καθώς και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας, ούτως ώστε να ενθαρρύνουμε την εξάπλωση της τεχνολογίας αυτής παντού. 

Ιδανικά, θα θέλαμε η οροφή αυτή να είναι ανοιχτή στο κοινό και προσβάσιμη σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να αναπτύξει τις γνώσεις του για την αστική καλλιέργεια καθώς και σε φοιτητές και μαθητές που ενδιαφέρονται να μάθουν ή σπουδάσουν αειφορία στις πόλεις. Ιδανικά, θα θέλαμε ένα μέρος της οροφής να είναι καλυμμένος για τη διεξαγωγή εργαστηρίων και φιλοξενία εμπειρογνωμόνων για ανταλλαγή γνώσεων και τη μετάδοση πρακτικών γνώσεων». 

Κοινωνικός χαρακτήρας

«Σημαντικό κομμάτι του οράματος μας είναι επιπλέον ο κοινωνικός χαρακτήρας του πρότζεκτ. Αρκετά συχνά, έρευνες εκθειάζουν τα κοινωνικά και ψυχολογικά οφέλη της ενασχόλησης με την κηπουρική και επαφή με τη φύση ενόσω βρισκόμαστε και ζούμε στην πόλη και στόχος μας είναι να χρησιμοποιούνται τα roof gardens ως μέρη που θα μπορούν να φιλοξενούν πολιτιστικές εκδηλώσεις και να προσφέρουν ευκαιρίες κοινωνικοποίησης μεταξύ διαφορετικών ομάδων πολιτών. Φανταστείτε, για παράδειγμα, πόσο ωραία θα ήταν να γίνονται προβολές ταινιών σε ταράτσες και καλλιτεχνικές παραστάσεις σε ένα πράσινο χώρο με θέα την πόλη». 

Ποιες ομάδων πολιτών θα ενδιέφερε η πρωτοβουλία; 

«Ελπίζουμε πως με τον κοινωνικό χαρακτήρα του κήπου και τη δημόσια φύση του θα προσελκύσουμε άτομα που δεν ενδιαφέρονται αποκλειστικά για την αστική καλλιέργεια και αειφορία. Με άλλα λόγια, ο οποιοσδήποτε μέσος πολίτης μας ενδιαφέρει! Αναμένουμε εξάλλου πως η παρουσία πολιτών σε ένα πράσινο αστικό περιβαλλον και η άμεση απόδειξη των ωφελημάτων του θα αυξήσει το ενδιαφέρον γύρω από την περιβαλλοντικη συνείδηση. 

Έχουμε ήδη λάβει πάρα πολλά μηνύματα από επαγγελματίες και φοιτητές, στην Κύπρο και στο εξωτερικό, που έχουν τις κατάλληλες γνώσεις και ανυπομονούν να λάβουν μέρος στην πρώτη εφαρμογή αστικής καλλιέργειας σε οροφές στην Κύπρο. Επίσης, ευελπιστούμε πως άτομα και ομάδες απο τον ευρύτερο κοινωνικό, περιβαλλοντικό και καλλιτεχνικό τομέα θα θέλουν να χρησιμοποιούν τον αστικό κήπο για να δείχνουν τη δουλειά τους». 

Ειδικότητες που χρειάζονται για να γίνει η δουλειά σωστά; 

«Σίγουρα χρειάζεται μια διεπιστημονική ομάδα για να επιμεληθεί του έργου. Η ομάδα του G.R.O.W. απαρτίζεται από τα 6 μέλη που προαναφέραμε, με εμπειρία και γνώσεις στη μηχανική περιβάλλοντος, στην αρχιτεκτονική, στην πολεοδομία, στη βιωσιμότητα και στην οικολογία, ακόμα και την κυκλική οικονομία.

Μερικά από τα μέλη της ομάδας μας είναι ενεργά και με σχετικά ερευνητικά projects. 

Τους τελευταίους μήνες επικοινωνούμε ωστόσο και με άλλες ομάδες και επαγγελματίες με τους οποίους θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε σε πιο συγκεκριμένα θέματα που αφορούν στην καλλιέργεια, τη φυτοκομία και τη γεωπονική. 

Για το κατασκευαστικό μέρος του έργου, είναι επιπλέον απαραίτητη η συνεργασία μας με πολιτικούς μηχανικούς και μηχανολόγους». 

Θα θέλαμε να δούμε πράσινα μπαλκόνια και πράσινες οροφές στους πύργους της Κύπρου

Ψηλά κτήρια

«Η κάθετη ανάπτυξη των πόλεων είναι αναμενόμενη και μπορεί να γίνει σωστά, χωρίς επιβάρυνση στο φυσικό και αστικό περιβάλλον. Δυστυχώς στην Κύπρο παρατηρούμε μία τάση να χτίζονται πανύψηλα κτίρια σε σημεία όπου υπάρχει η καλύτερη θέα και αγνοώντας τις επιπτώσεις τέτοιων κατασκευών στο γύρω αστικό περιβάλλον. 

Στη Λεμεσό για παράδειγμα, η δημιουργία ενός ψηλού εχθρικού τείχους από πολυτελείς κατοικίες αποκόπτει από την πλειονότητα των κατοίκων της πόλης τη θέα στη θάλασσα. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται αειφόρος ανάπτυξη η δημιουργία πανύψηλων πολυτελών κτιρίων που απλώς εξασφαλίζουν μια επένδυση από το εξωτερικό. 

Μια απλή ματιά σε άλλες πόλεις του κόσμου που επένδυσαν στην πολυτέλεια και στους ξένους επενδυτές θα σας δείξει προς τα που κατευθυνόμαστε. Ήδη στη Λεμεσό παρατηρείται οικονομική δυσκαμψία για τον μέσο πολίτη. Οι πολυτελείς πύργοι δεν προσφέρουν λύσεις για οικονομική ευμάρεια των πολιτών. Αντιθέτως, ενισχύουν το πρόβλημα. Η τάση αυτή βλέπουμε να επεκτείνεται στη Λευκωσία, με αργότερους ωστόσο ρυθμούς.

Θα ήταν επομένως καλό, αυτά τα ψηλά κτίρια να είναι τουλάχιστον μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Θα θέλαμε, για παράδειγμα, να δούμε πράσινα μπαλκόνια και οροφές και σ’ αυτά, για να προσφέρουν κάτι στην αισθητική εικόνα της πόλης και να αντισταθμίζουν, έστω μερικώς, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. 

Ως ομάδα θεωρούμε πως η ανάπτυξη δεν συνεπάγεται με την ανέγερση νέων, μοντέρνων κτιρίων. Η πραγματική ανάπτυξη έρχεται με την αξιοποίηση των θετικών και υφιστάμενων στοιχείων ενός αστικού περιβάλλοντος. Στις πόλεις μας έχουμε επίπεδες οροφές και μεγάλες επιφάνειες που μπορούν να αξιοποιηθούν με πράσινες οροφές και φωτοβολταϊκά. Παράλληλα, θεωρούμε πως οι μεγάλες επενδύσεις πρέπει να κατευθύνονται σε έργα κοινωνικού οφέλους». 

Έμπνευση από εξωτερικό

«Σίγουρα έχουμε εμπνευστεί και επηρεαστεί αρκετά από αντίστοιχα έργα στο εξωτερικό. Ως ομάδα έχουμε εμπειρία στον τομέα της αειφορίας σε Κύπρο, Ολλανδία, Σουηδία, Τσεχία και Αμερική. Σε ορισμένες απ’ αυτές τις χώρες η πρόνοια για την εφαρμογή πράσινων οροφών είναι υποχρεωτική στα καινούργια κτίρια! 

Η αστική καλλιέργεια είναι επίσης πολύ διαδεδομένη και ομάδες πολιτών ενεργοποιούνται και δραστηριοποιούνται για να βελτιώσουν την αισθητική και περιβαλλοντική κατάσταση των κτιρίων και της γειτονιάς τους. Οι δύο αυτές τάσεις έχουν αποδεδειγμένα αποτελέσματα σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, οπότε θέλουμε να τις δούμε και εδώ, προτού χάσουμε και το τελευταίο ίχνος πρασίνου στις πόλεις μας». 

Όραμα

«Ονειρευόμαστε να συνεργαστούμε με τους συμπολίτες μας για να πρασινίσουμε τις οροφές των κτιρίων στις κυπριακές πόλεις! Αφού ολοκληρωθεί το πιλοτικό έργο, με μία αρχική δοκιμή σε ένα κτήριο που θα γίνει το πρώτο roof garden, θα θέλαμε να επιδιώξουμε την αναπαραγωγή του σε άλλες οροφές, αντλώντας από την εμπειρία του αρχικού κήπου. 

Αυτό θα θέλαμε να γίνει σε πολλά επίπεδα. Από τη μία, επιθυμούμε να προσεγγίσουμε ενδιαφερόμενες ομάδες πολιτών και ιδιωτικών φορέων για την εμπλοκή τους στη δημιουργία κι άλλων πράσινων οροφών και αστικών κήπων και από την άλλη, ευελπιστούμε να επηρεάσουμε το νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τη χρήση των οροφών και τη δημιουργία πολεοδομικών σχεδίων που να καθορίζουν standards για τις πράσινες οροφές και τα roof gardens».