Αν υπάρχει ένας Κύπριος που δικαιωματικά του επιτρέπεται να μισεί θανάσιμα οτιδήποτε τουρκικό, αυτός είναι ο Γιώργος Λιασής. Και γιατί όχι; Ήταν 14 χρονών παλικαράκι όταν μπροστά στα μάτια του Τουρκοκύπριοι ένοπλοι ξεκλήρισαν την οικογένειά του και την οικογένεια Σουππουρή στο σπίτι των τελευταίων στο Παλαίκυθρο τον μαύρο εκείνο Αύγουστο του ΄74 κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής και γάζωσαν τον ίδιο με 11 σφαίρες. Ο Γιώργος επέζησε. Μαζί με άλλους τρεις. Τέσσερις επιζώντες από τα 21 άτομα που ήταν μαζεμένα στο σπίτι του τρόμου σε ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα της εισβολής που έκανε ακόμα και τον Τούρκο αξιωματικό που έφτασε πρώτος στη σκηνή της σφαγής να γείρει στον τοίχο σοκαρισμένος και να κλάψει. Ο Γιώργος τα είδε και τα άκουσε όλα. Τις φωνές των ενόπλων που τους έβγαζαν έναν έναν στην πίσω αυλή από την πόρτα της κουζίνας. Τους πυροβολισμούς. Τα ουρλιαχτά. Τα πεσμένα σώματα. Μύρισε το αίμα. Έμεινε ακίνητος περιμένοντας τη χαριστική βολή που ευτυχώς ουδέποτε ήρθε. Και μετά η αιχμαλωσία. Ο εξευτελισμός. Η αβεβαιότητα. Ο τρόμος. Η επιβίωση. Η προσφυγιά.

Ο Γιώργος θα μπορούσε να μισεί. Αλλά επέλεξε να μην το κάνει. Ως βασικός αφηγητής/περιηγητής του ντοκιμαντέρ “Λουλούδια και σφαίρες” των Νιαζί Κιζίλγιουρεκ και Πανίκκου Χρυσάνθου που θα προβάλλεται στο Πάνθεον της Λευκωσίας από τη Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου, ο άνθρωπος που είδε 17 συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς να σφαγιάζονται μπροστά στα μάτια του και ο ίδιος να γλιτώνει από καθαρή τύχη, επέλεξε να μη μισεί αλλά να αφιερώσει όλη του τη ζωή, την ενέργεια και τον διαθέσιμο χρόνο του ώστε κανένας συμπατριώτης του, Έλληνας ή Τούρκος, να μη ζήσει ποτέ τη φρίκη που βίωσε ο ίδιος.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Meanwhile in Cyprus: Τα 8 WTF πράγματα της εβδομάδας

Στο ντοκιμαντέρ του γνωστού Ε/κ σκηνοθέτη και του διακεκριμένου Τ/κ συγγραφέα και νυν ευρωβουλευτή (βασικά μια τραχιά, μηδενικού μπάτζετ και με αρκετά τεχνικά προβλήματα συρραφής, home videos, δημοσιογραφικών πλάνων και αρχειακού υλικού) βλέπουμε την απόπειρα μιας μεικτής ομάδας Κυπρίων να αποτίνουν λουλούδια ως φόρο τιμής στο αιματοβαμμένο σπίτι του Σουπουρή στο Παλαίκυθρο αλλά και στην κοντινή Μαράθα, όπου έλαβε χώρα την ίδια περίοδο ακόμα μία φρικιαστική μαζική σφαγή, αυτή τη φορά με δράστες Ελληνοκύπριους και θύματα Τουρκοκύπριους αμάχους ανάμεσά τους και δεκάδες μαθητές Δημοτικού (από μία ολόκληρη τάξη επέζησε μόνο ένας). Η προσπάθεια τους πέφτει στο κενό καθώς όπως βλέπουμε στην αρχή του φιλμ, τρώνε άκυρο από ομάδα εθνικιστών Τ/κ (ή εποίκων, δεν διευκρινίζεται) που τους εμποδίζουν να μεταβούν στο σπίτι φωνάζοντας “φύγετε, εδώ δεν έγινε τίποτα, είναι όλα ψέματα” και στη συνέχεια μαζεύουν τα λουλούδια που αφήνουν συμβολικά στο δρόμο οι επισκέπτες και τα τοποθετούν σε κοντινό μνημείο του Ατατούρκ (“να τιμήσουμε έναν πραγματικά αξιόλογο άνθρωπο” σχολιάζει ένας απ’ αυτούς). Σκηνή που δείχνει αρκετά εύγλωττα ότι ο εθνικισμός, το μίσος και η τυφλή άρνηση να δεις όλες τις πλευρές είναι καθαρά θέμα ανατροφής, παιδείας και χαρακτήρα και όχι εθνικότητας.

ο εθνικισμός, το μίσος και η τυφλή άρνηση να δεις όλες τις πλευρές είναι καθαρά θέμα ανατροφής, παιδείας και χαρακτήρα και όχι εθνικότητας

Στη συνέχεια βλέπουμε τον Γιώργο Λιασή να μεταβαίνει, συνοδεία του Νιαζί, στο μοιραίο σπίτι και την πίσω αυλή του θανάτου που σημάδεψε για πάντα τη ζωή του (ο Γιώργος ζει από το 1977 στην Αθήνα, ο πατέρας του δεν μπορούσε να μείνει στην Κύπρο μετά την τραγωδία) και εξιστορεί σκηνή προς σκηνή το χρονικό της φρίκης. Όπως λέει πολλά κομμάτια από το παζλ τα θυμήθηκε αργότερα και μετά από συζητήσεις με την επίσης επιζήσασα αδελφή του καθώς τα είχε καταπιέσει η μνήμη του, ίσως ένα μηχανισμός άμυνας του οργανισμού για να μην χάσει τα λογικά του. Ακολούθως μεταβαίνει στη Μαράθα όπου αφήνει λουλούδια στο μνημείο που έχει στηθεί στο σημείο όπου ανακαλύφθηκε ο ομαδικός τάφος, γεμάτος σκελετούς των Τ/κ που εκτέλεσαν εν ψυχρώ “Ελληναράδες μάγκες” που έδειξαν τον πατριωτισμό τους δολοφονώντας γέρους, γυναίκας και μωρά. Ένα επίσης φρικτό και παράλογο έγκλημα που το επίσημο ελληνοκυπριακό αφήγημα είτε κάνει πως δεν συνέβη ποτέ είτε υποβαθμίζει σε ασήμαντο, μεμονωμένο γεγονός που δεν πρέπει να επισκιάζει το μεγαλύτερο έγκλημα της τουρκικής εισβολής. Ο Χουσεΐν Ακανσόι έχασε τριάντα(!) συγγενείς στη σφαγή σε Μαράθα, Σανταλάρη και Αλόα. Μας δείχνει τις φωτογραφίες τους, μάς λέει τα ονόματα, τι του ήταν ο καθένας πριν καταλήξει λερωμένος με χώμα σκελετός στον πάγκο κάποιου ανθρωπολόγου του ΟΗΕ. Ο Γιώργος και ο Χουσεϊν είναι κράτησαν επαφή, διατηρούν φιλική σχέση, επιζήσαντες και οι δύο της φρίκης, του πόνου, της καταστροφής και του παραλογισμού του πολέμου. 

Ο Γιώργος θα μπορούσε να μισεί και θα είχε όλα τα δίκια του κόσμου, άλλοι μισούν για πολύ λιγότερα απ’ όσα βίωσε ο ίδιος ή ακόμα και για το τίποτα. Ο Γιώργος θα μπορούσε να είναι το poster boy του εθνικισμού, το σύμβολο του μίσους, ο εμβληματικός εκπρόσωπος της διχοτόμησης και της διατήρησης του στάτους κβο. Και ποτέ κανείς δεν θα τολμούσε να του πει κουβέντα - τι να πεις σε ένα 14χρονο αγόρι που είδε μωρά, παππούδες κι αδέλφια να εκτελούνται στην ψύχρα και να δέχεται σφαίρες σε όλο του το κορμί; Τι να πεις σ’ αυτόν που έζησε τη θηριωδία, όχι του εισβολέα αλλά Τουρκοκυπρίων συγχωριανών και συμπατριωτών, κυριολεκτικά στο πετσί του; Να του μιλήσεις για λύση, επανένωση και ειρηνική συμβίωση χωρίς να ακουστείς γελοίος και αφελής ονειροπόλος ουτοπιστής;

Κι όμως, ο Γιώργος επέλεξε να μη μισεί. Ο Γιώργος επέλεξε τον δύσβατο δρόμο της ευαισθητοποίησης, της αφύπνισης και της επαναπροσέγγισης παίρνοντας σβάρνα σχολεία, σωματεία, αίθουσες εκδηλώσεων, μνημόσυνα και όπου τον καλούν ώστε να μοιραστεί την ιστορία του με όσο το δυνατόν περισσότερους όχι να πορώσει και να διχάσει αλλά να ενώσει και να δείξει ότι ο πόνος από τη βίαιη απώλεια αγαπημένων προσώπων δεν γνωρίζει πατρίδες, παρατάξεις ή θρησκείες παρά μόνο τσακίζει ανθρώπινες υπάρξεις που πιθανόν δεν θα ορθοποδήσουν ποτέ. Ο Γιώργος δεν μπορεί να διανοηθεί καν να περάσει άλλος άνθρωπος όσα έζησε ο ίδιος στην πίσω αυλή των Σουππουρήδων την αποφράδα εκείνη αυγουστιάτικη μέρα (αλλά και τους τρεις μήνες κόλασης που ακολούθησαν στην αιχμαλωσία) και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του να το αποτρέψει. Καταδεικνύοντας με κάθε σοκαριστική αφήγηση τι πόνο μπορεί να προκαλέσει το μίσος, ο διχασμός, η ασέβεια, ο φόβος και η καχυποψία προς το ξένο και διαφορετικό από εμάς. 

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ: Είδα την αλήθεια της γυναικοκτονίας σε μια σειρά μυθοπλασίας

Δεν τρέφω ψευδαισθήσεις ότι το “Λουλούδια και σφαίρες” θα αλλάξει οποιοδήποτε μυαλό έχει κλειδώσει στη δική του αλήθεια και αρνείται να δει οτιδήποτε πέρα απ’ αυτή. Για τις μεγαλύτερες γενιές η ζημιά έχει ήδη γίνει και η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Αυτό που θα καταφέρει, πιθανότητα, είναι να πορώσει ακόμα περισσότερο τους ήδη πορωμένους και των δύο πλευρών που θα κρατήσει ο καθένας το κομμάτι που βολεύει το δικό του αφήγημα (οι Ε/κ το Παλαίκυθρο, οι Τ/κ τη Μαράθα) απορρίπτοντας ή απαξιώνοντας το άλλο. Η μοναδική αχτίδα ελπίδας τα παιδιά, σε περίπτωση που το ντοκιμαντέρ αρχίσει να προβάλλεται σε σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα (αν και με τον συγκεκριμένο Υπουργό Παιδείας και τον πραγματικό του προϊστάμενο τον Αρχιεπίσκοπο πιο πιθανό βρίσκω τον αποικισμό του Άρη από Κυπραίους με ασορτί διπλοκάμπινα και φουκούδες). Ναι, κάποιες εικόνες και περιγραφές είναι σκληρές αλλά μιλάμε για χώρα όπου Δημοτικά επισκέπτονται κρεμάλες και μαθητές προσκυνούν κομμένα ανθρώπινα μέλη, δεν νομίζω να βλάψει η ενημέρωση για μια σκοτεινής, και για πολλούς αθέατη, πτυχή της ιστορίας μας ειδικά όταν προσπαθείς με αυτόν τον τρόπο να αποφύγεις να την επαναλάβεις, σωστά; 

αυτά τα 70 λεπτά κακόηχων, ερασιτεχνικών λήψεων με συγκλόνισαν περισσότερο από οποιοδήποτε καλογυαλισμένο, επικό docu-series του Netflix με 100πλάσιο μπάτζετ

Προσωπικά, αυτά τα 70 λεπτά κακόηχων, ερασιτεχνικών λήψεων (οι συντελεστές απολογούνται στο τέλος για τα τεχνικά προβλήματα επισημαίνοντας το μηδενικό μπάτζετ) με συγκλόνισαν περισσότερο από οποιοδήποτε καλογυαλισμένο, επικό docu-series του Netflix με 100πλάσιο μπάτζετ και όχι μόνο για την οικειότητα και τοπικότητα του θέματος. Περισσότερο γιατί μου σύστησε τον Γιώργο Λιασή, τον άνθρωπο που μπορεί να μην συγχώρεσε ποτέ τους δολοφόνους της οικογένειάς του (“παραμένουν εγκληματίες και οι εγκληματίες πρέπει να τιμωρούνται”) αλλά ούτε εξομοίωσε μ’ αυτούς όλους τους Τ/κ ανάμεσά τους και ανθρώπους σαν τον Χουσεΐν που βιώνουν ανάλογο πόνο. Τον άνθρωπο που επέλεξε την αγάπη, τη συμφιλίωση και την ειρήνη από το μίσος, την έχθρα και τον εθνικισμό αλλά που φυσικά δεν απολαμβάνει ούτε το ένα δέκατο της προβολής και αναγνώρισης εκείνων που πρεσβεύουν τα τελευταία (να μη μιλήσουμε για καριέρες και περιουσίες που έχτισαν στη ράχη του). Σε μια εποχή που θρασύδειλα φασιστοειδή σκίζουν μπροστά στις κάμερες εκτυπωμένες τουρκικές σημαίες σε Α4 πουλώντας εκ του ασφαλούς ανέξοδο πατριωτισμό σε μπετόστοκους σαν κι αυτούς, ο Γιώργος παραδίδει με αφοπλιστική ταπεινότητα μαθήματα ανθρωπιάς, συμφιλίωσης και αληθινής αγάπης για τη μοιρασμένη πατρίδα του. 

Κι αυτό τον κάνει, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον, έναν πραγματικό ήρωα. 

Στη φωτο ο 14χρονος τότε Γιώργος με δεμένο το κεφάλι από τη σφαίρα που δέχθηκε, περιγράφει λίγες μέρες μετά τη σφαγή στην κάμερα τα όσα έζησε στην πίσω αυλή του σπιτιού της οικογένειας Σουππουρή στο Παλαίκυθρο.