Λες και η προσωρινή «κοίμηση» των οδηγών, έφερε μία τεράστια διαδικτυακή «κίνηση» που όχι μόνο ελλοχεύει τον κίνδυνο να προκαλέσει πτώση ταχυτήτων στο ίντερνετ αλλά και να ρίξει την ψυχολογία πολλών από εμάς. Εξάλλου, είναι κάποιοι χρήστες – όχι λίγοι- ιδιαιτέρως επιβλαβείς για την ψυχική μας υγεία. Η Δρ. Αριστονίκη Θεοδοσίου–Τρυφωνίδου, Ψυχολόγος Σχολικής / Εξελικτικής κατεύθυνσης, μας αναλύει τα τρία πιο συνήθη προφίλ, των ατόμων που συναντάμε σε Facebook, Instagram αλλά ακόμη και εκτός εικονικής πραγματικότητας, ενώ μας προτείνει και τρόπους για να την βγάλουμε «καθαρή» εκ καιρώ κορωνοϊού.

Η συνεχής ενασχόλησή μας με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι τελικά τόσο «σωτήρια» όσο νομίζουμε ή δείγμα, κάποιου άλλου φαινομένου;

Δεν θα την χαρακτήριζα «σωτήρια». Οτιδήποτε κάνουμε στον υπερθετικό βαθμό, δεν είναι απαραιτήτως προς όφελος μας. Η τεχνολογία μάς βοηθά όταν την χρησιμοποιούμε αλλά δεν της επιτρέπουμε να μας χρησιμοποιεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο χρήστης που έχει μια αποδεκτή αυτοεικόνα, δεν αφήνεται να χρησιμοποιηθεί από το μέσο αυτό. Όπως διαφάνηκε από έρευνες, η τάση να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους άλλους, είναι πολιτισμικά διαμορφωμένη. Ωστόσο, γίνεται προβληματική όταν η σύγκριση που κάνουμε οδηγεί σε αυτοϋποτίμηση μας ή αίσθημα ανωτερότητας, ενώ η συνεχής σύγκριση με τους διάσημους της εποχής (influencers), μπορεί να αποτρέψει τους νέους ανθρώπους από το να ανακαλύψουν ποιοι πραγματικά είναι.

Από τον τρόπο που κάποιο άτομο σχολιάζει μέσα στο διαδίκτυο ή και από τις δικές του αναρτήσεις, μπορούμε να καταλάβουμε όντως πολλά για τον χαρακτήρα του ή αυτό, μπορεί να είναι απλώς ένα «προσωπείο» για να κάνει αίσθηση ή να γίνει συμπαθής;

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθούν στο να διαφανούν στοιχεία του χαρακτήρα μας. Εύκολα κανείς μπορεί να πετάξει τα ψυχοσκουπίδια του επάνω σε άλλους χρήστες, πίσω από την ασπίδα της ανωνυμίας του.  Η ανωνυμία προστατεύει τους φόβους του και οξύνει την ψευδοανωτερότητα του. Έχουν όμως και μια άλλη, θετική πλευρά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  Δίνουν λόγο και αυτός ο λόγος, μπορεί να έχει δύναμη. Σίγουρα υπάρχουν και χρήστες με προσωπεία, ψεύτικα προφίλ και αλλότριους σκοπούς, για αυτό χρειάζεται κανείς να είναι προσεκτικός.

Θα ήθελα να μας σχολιάσετε τους κυριότερους τύπους τους οποίους συναντούμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάνοντας μας μία σύντομη ψυχολογική ανάλυση καθενός από αυτούς:

Αξίζει να αναφέρουμε ότι αυτοί οι τύποι προφίλ υπάρχουν και στην πραγματική ζωή, όχι μόνο στην εικονική. Κάποιοι από αυτούς τους τύπους με βάση την επιστήμη της ψυχολογίας είναι οι ακόλουθοι:

Κοινωνιοπαθής: Ο κοινωνιοπαθής επικοινωνεί με άλλους ανθρώπους και εκφράζει αισθήματα, αλλά μέσα του, δεν έχει πραγματικά αισθήματα κοινωνικότητας. Τα αισθήματά του είναι παροδικά και ιδιοτελή, υπηρετώντας απλώς τους σκοπούς του. Γι’ αυτόν το λόγο, ο συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου, είναι ταχύτατος στο να συνάπτει φιλίες. Ο κοινωνιοπαθής, αντιμετωπίζει τους άλλους σαν αντικείμενα αλλά στη συνείδησή του, οι φίλοι μετατρέπονται από απλά αντικείμενα, σε χρήσιμους πόρους, θεωρώντας ακριβώς πως έχει δικαίωμα στην χρήση αυτών των «πόρων». Ένα ακόμη κλινικό χαρακτηριστικό των κοινωνιοπαθών, είναι ότι δεν αισθάνονται τύψεις ούτε ότι έχουν υποχρεώσεις προς τους άλλους. Είναι εξαιρετικά ικανοί στην χειραγώγηση ανθρώπων και στη διατύπωση ψεμάτων, καθώς χαρακτηρίζονται από υπανάπτυκτη ηθική συνείδηση και εγωκεντρισμό.

Νάρκισσος: Ζει σε έναν κόσμο αυτοαφηγήσεων, υπό την έννοια ότι αυτό που έχει σημασία για εκείνον είναι οι αφηγήσεις που κάνει ο ίδιος, όχι τα γεγονότα. Σε αντίθεση με τον κοινωνιοπαθή ο οποίος τείνει να ψεύδεται συνεχώς, ο νάρκισσος δεν λέει συνήθως ψέματα αλλά τείνει να επανερμηνεύει αυθαιρέτως τα γεγονότα. Για παράδειγμα, θα προσπαθήσει να πείσει τους άλλους ότι αυτό που κάνει είναι μοναδικό και υπέροχο, καθώς και ότι στο πεδίο με το οποίο ασχολείται, είναι ο καλύτερος. 

Ο νάρκισσος μπορεί να μην πει ψέματα αλλά θα παραποιήσει τα γεγονότα, κυρίως διατυπώνοντας υπερβολές και υποβάλλοντας τα σε μια δική του κακή επεξεργασία, προκειμένου να τα κάνει να ταιριάζουν με την αφήγησή του. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, έχουν ανάγκη να είναι το κέντρο της προσοχής των άλλων, και γι’ αυτόν το λόγο, ζουν με αφηγήσεις που εξυπηρετούν αυτήν την ανάγκη τους. Γενικώς, ο νάρκισσος επιδιώκει να υποβιβάζει τους άλλους έναντι του εαυτού του, προκειμένου να τους πείσει να τον θαυμάσουν, να τον ακολουθήσουν και να διδαχθούν από αυτόν.

Σαδιστής: Είναι τα άτομα που αρέσκονται στην αγριότητα και συγκεκριμένα, στην πρόκληση πόνου σε άλλους ή η παρενόχληση. Παρόμοιες «πρακτικές», μπορεί να αποτελούν μια διεγερτική και ηδονική εμπειρία για εκείνους. Μάλιστα, υπάρχει και η κατηγορία του λεγομένου «καθημερινού σαδισμού», ο οποίο μπορεί ανάμεσα σε άλλα να εκτονώνεται μέσω βίαιων σπορ, παρακολούθησης βίαιων ταινιών, καθώς και μέσω άλλων δραστηριοτήτων εκτόνωσης σαδιστικής βίας. Σε αυτή την κατηγορία, υπάρχουν και οι χρήστες του διαδικτύου που λόγω της χαμηλής αυτοεκτίμησης τους, της έλλειψης ενσυναίσθησης και αντίληψης, μπορεί να κατακρίνουν, να βρίζουν και να κάνουν τους παντογνώστες απέναντι σε άλλους χρήστες. Συνήθως, υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ποια η δική σας συμβουλή ή και tips, ώστε να διατηρήσουμε σώας τας φρένας αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε;

- Να κοιτάξουμε μέσα μας, να κάνουμε αυτογνωσία και αυτοανάλυση. Να τα βρούμε με τον εαυτό μας. Ας το φιλοσοφήσουμε λίγο και ας εντοπίσουμε το θετικό σημείο μέσα στον τόσο αρνητισμό που μας κατατρέχει. Να επιδοθούμε σε πράγματα που θέλαμε να κάνουμε μέσα στο σπίτι μας αλλά δεν μπορούσαμε λόγω έλλειψης χρόνου, όπως για παράδειγμα να κουβεντιάσουμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα. 

- Να μην παρακολουθούμε πολλές ώρες αρνητικές ειδήσεις και να λέμε όχι στην διασπορά φόβου από ορισμένα ΜΜΕ. Το να μας εκφοβίζουν είναι ανθυγιεινό. Το να μας εκφοβίζουν όμως ενώ είμαστε κλεισμένοι στο σπίτι, είναι κακοποιητικό για την ψυχική μας υγεία. Οπότε, είναι σημαντικό να επιλέγουμε ορθά τις πηγές ενημέρωσής μας.

- Να τηρούμε τους κανόνες υγιεινής να μένουμε σπίτι.

- Η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι πυξίδες ψυχικής ευεξίας. Βγάλτε τον καλλιτέχνη και το παιδί που κρύβετε μέσα σας. 

- Ζούμε στο εδώ και τώρα,  δηλαδή αποφεύγουμε να προγραμματίζουμε πράγματα για το μέλλον ή να σκεφτόμαστε για το τι θα συμβεί όταν θα λήξει όλη αυτή η κατάσταση. Θα συμβεί όταν θα συμβεί. Τώρα υπάρχει αυτή η κατάσταση και την αντιμετωπίζουμε.

- Να συμβουλευθούμε ειδικό ψυχικής υγείας –ψυχολόγο ή ψυχίατρο- αν νιώσουμε αδυναμία στο να ανταπεξέλθουμε.