Συνέντευξη στην Νίκολα Καρατζιά

Μιλάει για τις τάσεις στον τομέα των ακινήτων και τις ψευδείς δηλώσεις ατόμων – κυρίως κτηματομεσιτών- που αν και δεν γνωρίζουν όπως λέει τι πραγματικά συμβαίνει στην αγορά, υποστηρίζουν ανάμεσα σε άλλα ότι θα υπάρξει μείωση των τιμών, κάτι που δεν ισχύει σύμφωνα με τον ίδιο. Κάνει λόγο σε αλλαγή των προτιμήσεων πολλών Κυπρίων, οι οποίοι ενδιαφέρονται πλέον πολύ περισσότερο για απόκτηση κατοικίας με αυλή και γραφείο – αντί για διαμέρισμα-, ανάγκη που απορρέει από το lockdown. 

Απορρίπτει την ιδέα ενός νέου κουρέματος τραπεζικών καταθέσεων εξηγώντας τους λόγους, αναφέρεται στα νέα έργα που ανέλαβε η Cyfield, ζητάει ένα πιο ευέλικτο και λιγότερο γραφειοκρατικό κράτος και…τα υπόλοιπα θα τα ανακαλύψεις στη συνέχεια, μέσα από τις απαντήσεις του ανθρώπου που διευθύνει έναν Όμιλο ο οποίος έχει στο portfolio του, την κατασκευή μερικών από τα μεγαλύτερα οικοδομικά και δημόσια αναπτυξιακά έργα του νησιού.

Πώς θα χαρακτηρίζατε την αγοραστική κίνηση στον τομέα των ακινήτων της Κύπρου αυτή τη στιγμή και πόσο θεωρείτε ότι θα διαρκέσει αυτή η στάση-τάση;

Τους τελευταίους δύο περίπου μήνες, λόγω των περιοριστικών μέτρων εκ μέρους της κυβέρνησης, δεν μπορούσε να καταστεί δυνατή η ξενάγηση ενδιαφερόμενων πελατών, ούτε και να διευθετηθούν ραντεβού ώστε να προχωρήσουν οι αγοραστικές πράξεις σε κλείσιμο συμφωνίας. Για ξένους αγοραστές ήταν ακόμη δυσκολότερα τα πράγματα, αφού δεν μπορούσαν να έρθουν στην Κύπρο λόγω κλειστών αεροδρομίων. Ήταν συνεπώς φυσικό συνεπακόλουθο, να υπάρξει τεράστια μείωση των συναλλαγών. 

Στη ζήτηση εντούτοις, δεν υπάρχει καμία απολύτως μείωση. Οι ανάγκες της αγοράς, παραμένουν σταθερές, διότι και ο τρόπος ζωής μας παραμένει ίδιος. Ο κόσμος προχωρεί τη ζωή του, παντρεύεται, ανελίσσεται επαγγελματικά, κάνει παιδιά. Όλες αυτές οι συνθήκες δεν τερματίστηκαν, οπότε, η ανάγκη για ανεύρεση ακινήτου παραμένει επίσης σταθερή. Τώρα, όσον αφορά στους ξένους αγοραστές, εξακολουθούν να  θέλουν να επενδύσουν στην Κύπρο, είτε για εξοχική κατοικία, είτε για να εκμεταλλευτούν τα επενδυτικά προγράμματα της Δημοκρατίας. Το θέμα είναι, πότε εκδηλώνονται αυτές οι ανάγκες που μόλις προαναφέραμε. 

Πότε εκδηλώνονται λοιπόν;

Εξαρτώνται από δύο βασικά κριτήρια. Το πρώτο αφορά στους ντόπιους αγοραστές και έχει να κάνει με τη δυνατότητά τους να πληρώσουν για την πιο σημαντική αγορά της ζωής τους, δηλαδή έναν ακίνητο. Και πότε αυτό είναι εφικτό; Όταν κάποιος δεν έχει χάσει τη δουλειά του και έχει σταθερό μισθό, καθώς και όταν οι τράπεζες δίνουν δάνεια. Όπως φαίνεται, αυτή την στιγμή οι τράπεζες είναι διατεθειμένες να δανειοδοτήσουν, αφού υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στην αγορά, σε αντίθεση με το 2013 που δεν υπήρχε πλεόνασμα καταθέσεων όπως τώρα. 

Επιπλέον, δεν έχουμε δει προς το παρόν τουλάχιστον, κόσμο να χάνει την εργασία του, αφού τα κυβερνητικά μέτρα που προνοούσε το σχέδιο για οικονομικές ελαφρύνσεις προς εταιρείες, δεν επέτρεπαν τις απολύσεις υπαλλήλων. Εάν λοιπόν δεν παρατηρήσουμε αύξηση και έξαρση της ανεργίας – προσωπικά είμαι αισιόδοξος ότι δεν θα γίνει αυτό-, τότε ο τομέας μας θα ανακάμψει άμεσα. Ο κόσμος θα έχει δουλειά, θα εξακολουθεί να έχει ανάγκες και θα του παρέχεται και εύκολα δάνειο από την τράπεζα.

Από την άλλη, οι ξένοι αγοραστές, μόλις ανοίξουν τα αεροδρόμια χωρίς περιορισμούς –που υπολογίζω ότι αυτό θα συμβεί κάποια στιγμή το καλοκαίρι- θα μπορέσουν να έρθουν στο νησί. Αναμένουμε ότι κάποια στιγμή το Φθινόπωρο, θα υπάρξει μία υλοποίηση πολλών αναγκών που έχουν οι ξένοι επενδυτές. Με λίγα λόγια, θα έχουμε μία απότομη άνοδο σε αγορές, επειδή όλες οι συσσωρευμένες ανάγκες των περίπου έξι μηνών αναμονής, θα εκδηλωθούν μαζικά. Εν κατακλείδι, ναι μεν, υπήρξε μείωση πωλήσεων, η οποία ίσως συνεχιστεί για λίγο ακόμη διάστημα, αλλά υπολογίζω ότι ο τομέας μας θα ανακάμψει άμεσα. 

Έχετε αναφερθεί ήδη στο 2013, οπότε θα ήθελα να σας ρωτήσω εάν ισχύει ότι υπάρχουν πολλοί αγοραστές που ενδιαφέρονται να μετατρέψουν τις καταθέσεις τους σε ακίνητα, φοβούμενοι ένα ενδεχόμενο δεύτερο «κούρεμα» ή μήπως όλο αυτό είναι παραφιλολογία; 

Δεν υπάρχει ενδεχόμενο για ένα δεύτερο κούρεμα και αυτό το στηρίζω στο ότι οι τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, έχουν μεγάλο απόθεμα καταθέσεων και μεγάλη ρευστότητα χρημάτων. Εκείνο που παρακινεί περισσότερο σε αγορά ακινήτων, είναι θα έλεγα τα αρνητικά επιτόκια. Αυτό μπορεί να ίσχυε και πριν, με τη διαφορά ότι σήμερα υπάρχει ακόμη ένα πλεονέκτημα. Από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει μειώσει τις κεφαλαιακές ανάγκες για κάλυψη των τραπεζών, οι ίδιες οι τράπεζες έχουν την ευχέρεια να προχωρήσουν σε μεγαλύτερους δανεισμούς σε υποψήφιους αγοραστές, μοχλεύοντας έτσι την επένδυση. 

Συνεπώς, πολλοί καταθέτες και άτομα που διαθέτουν ομόλογα και αξιόγραφα, αυτή τη στιγμή απολαμβάνουν τα συγκεκριμένα προνόμια που τους παρέχει μία επένδυση σε ακίνητα. Θα συνεχίσουν με λίγα λόγια να προβαίνουν σε αγορές, αφού ένα ακίνητο θεωρείται ως η πιο ασφαλής και «υγιής» επενδυτική πράξη.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ: Τι γίνεται με το «360» στη Λευκωσία;

Επαγγελματίες στον χώρο του development και κτηματικών, αναφέρουν ότι ο τομέας τους έχει πληγεί και οι πωλήσεις έχουν μειωθεί. Πιστεύετε ότι παρόμοιες ανακοινώσεις προκαλούν περισσότερη ανησυχία στον κόσμο ωθώντας τον να ακολουθήσει αυτό το παράδειγμα ή αντιθέτως, δημιουργούν αγοραστικό ενδιαφέρον αφού αρκετοί «οσφρίζονται» ευκαιρίες;

Θα σου μιλήσω ευθέως. Έχουμε παρατηρήσει ότι υπάρχει μια τάση στην Κυπριακή αγορά μετά από οποιαδήποτε κρίση, να γεννιέται το χαρακτηριστικό της υπερβολής το οποίο και αναπαράγεται από άπειρα θα έλεγα άτομα του κλάδου, που δεν έχουν ολοκληρωμένη εικόνα για το τι γίνεται στην αγορά. Υπάρχoυν γενικότερα δηλώσεις -κυρίως από κτηματομεσίτες-, ότι θα πέσουν οι τιμές. Αυτό είναι αδύνατον. Για να πέσουν οι τιμές, πρέπει πρώτα να μειωθεί το κατασκευαστικό κόστος. Από τη στιγμή που όλα τα κατασκευαστικά υλικά και οι μισθοί των εργαζομένων είναι σταθερά και δεν υπάρχει οποιαδήποτε μείωση σε κανένα σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στην κατασκευή κτιρίων, δεν υπάρχει ενδεχόμενο μείωσης της τιμής πώλησης οποιουδήποτε ακινήτου.

Επιτέλους, τα άτομα που μιλούν δημοσίως, πρέπει να είναι επαγγελματίες και καταξιωμένοι, να βρίσκονται στον χώρο εδώ και χρόνια, οι οποίοι να γνωρίζουν τι γίνεται πραγματικά στην αγορά. Προσωπική μου άποψη είναι πως τέτοιου είδους δηλώσεις και προβλέψεις σχετικά με την αγορά των ακινήτων, πρέπει να γίνονται από τους developers που είναι πραγματικά ειδικοί, αφού γνωρίζουμε πως παράγεται και πωλείται το συγκεκριμένο «προϊόν». Οι δηλώσεις που βγήκαν στην επιφάνεια δεν έχουν καμία βάση και δυστυχώς προκαλούν αδικαιολόγητο πανικό.

Για να απαντήσω όμως και στο ερώτημά σου, θα πω ότι ναι, μπορεί να υπήρξε μικρή μείωση σε πώληση ακινήτων, μα αυτό οφειλόταν στο lockdown. Δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Και το τονίζω, διότι όντως, είναι ακριβώς όπως το έχεις θέσει στην ερώτησή σου.

Οπότε ο κόσμος «κλείδωσε» και δεν αγόραζε;

Εμείς ως Cyfield, πωλήσαμε αρκετά αμέσως μετά το lockdown. Με την πρώτη άρση των περιοριστικών μέτρων, ήρθε πολύς κόσμος ο οποίος προχώρησε σε πράξη. Υπήρξαν όμως και άλλοι που διάβασαν τις προαναφερόμενες, αβάσιμες δημοσιεύσεις και επηρεάστηκαν. Παραδείγματος χάριν, εν μέσω καραντίνας δεχόμασταν πολλά τηλεφωνήματα από κόσμο που ζητούσε τιμές για διάφορα από τα ακίνητα μας, και στη συνέχεια σχολίαζε τις ανυπόστατες δηλώσεις που αναφέρονταν σε εκπτώσεις 15% και 20% στα ακίνητα λόγω lockdown. Αυτό που καταφέρνουν εν τέλει όλοι αυτοί που κάνουν τέτοιες ψευδείς δηλώσεις, είναι να χαλάσουν από τη μία το παζάρι και από την άλλη να αναστατώσουν τον κόσμο. 

Συνεπώς δεν υφίστανται καθόλου μειώσεις στην τιμή των ακινήτων αυτή την στιγμή;

Ξεκάθαρα. Εάν δεν υπάρξουν μειώσεις στο κατασκευαστικό κόστος, δεν θα υπάρξει ούτε μείωση στην τιμή πώλησης. Η αλήθεια είναι πως κάποιες μικρές εκπτώσεις μπορεί να έχουμε κάνει ή και να κάνουμε, για να κλείσουν κάποιες πράξεις, αλλά τίποτα το δραματικό. Μην περιμένετε να συμβεί κάτι τέτοιο. 

Μήπως κάποιοι κτηματομεσίτες διαφημίζουν μειώσεις του ύψους των 15% και 20%, επειδή οι ίδιοι είναι πρόθυμοι να ρίξουν αρκετά το δικό τους ποσοστό;

Ναι, όμως τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Ουσιαστικά, με τις δηλώσεις τους αυτές ασκούν πίεση σε εμάς τους developers, ώστε να ρίξουμε τις τιμές και να κάνουν εκείνοι πράξεις. Ας μην τα μπερδεύουμε. Η έκπτωση δεν γίνεται από τον κτηματομεσίτη αλλά από τον developer. Εάν η δική μας τιμή πώλησης μειωθεί κατά ένα 20%, ο κτηματομεσίτης αντί να πάρει ένα ποσοστό του 3%, θα λάβει 2,8%. Αντιλαμβάνεσαι πως τη «ζημιά» δεν θα την υποστεί εκείνος.

Στη Cyfield, ποια ήταν η μεγαλύτερη πράξη που κλείστηκε με το άνοιγμα ξανά της κτηματικής αγοράς;

Η Cyfield έχει πωλήσει πολλά σπίτια αμέσως μετά την χαλάρωση των μέτρων. Ο κόσμος κατά την καραντίνα, φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι χρειάζεται μεγαλύτερους χώρους, έναν κήπο και ένα γραφείο για να δουλεύει όταν χρειάζεται. Αυτή είναι μία αλλαγή που παρατηρήθηκε στην αγορά. Πλέον έγινε στροφή προς τις ισόγειες κατοικίες έναντι των διαμερισμάτων. Είναι η πρώτη φορά μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 που παρατηρείται μία παρόμοια τάση, όπου δεχόμαστε τόσα πολλά τηλεφωνήματα για αγορά σπιτιών. Ακριβώς γι΄ αυτό, προσαρμόζουμε το «προϊόν» μας ανάλογα με την ανάγκη και ζήτηση της εποχής. Έχουμε σχεδιάσει στο άψε σβήσε και ξεκινήσαμε την κατασκευή κατοικιών σε Λευκωσία και Λεμεσό, για κύπριους αγοραστές. 

Τα οικοδομικά-κατασκευαστικά σας έργα έχουν καθυστερήσει σημαντικά λόγω των κρατικών περιοριστικών μέτρων ή το διάστημα που χάθηκε, δεν θεωρείται εύλογο ώστε να κριθεί ζημιογόνο;

Ο Όμιλος δούλευε με τρία άτομα σε κάθε εργοτάξιο, όπως προνοούσαν οι περιορισμοί. Είχαμε μία μικρή καθυστέρηση, όχι όμως τεράστια που να θεωρηθεί ζημιογόνα. Τώρα βεβαίως, προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να ανακάμψουμε, αναπληρώνοντας τον χαμένο χρόνο. Ως εργολάβοι – είμαστε ο μεγαλύτερος όμιλος στην Κύπρο, στον τομέα των δημοσίων έργων-, εισπράττουμε με την πρόοδο των εργασιών. Έχουμε λοιπόν κάθε κίνητρο, να προχωρήσουμε άμεσα και γρήγορα στη διεκπεραίωση των έργων που εκ των πραγμάτων χρειάστηκε να καθυστερήσουν, ώστε να πληρωθούμε. Ως εκ τούτου τρέχουμε, δουλεύουμε υπερωρίες και Σαββατοκύριακα, μέρα και νύχτα.

Όπως μας τα λέτε, να υποθέσω ότι θα κάνετε και προσλήψεις προσωπικού;

Η αλήθεια είναι πως όχι μόνο δεν κάναμε καμία απόλυση, αλλά προβαίνουμε συνεχώς και σε προσλήψεις, επειδή μας έχουν ανατεθεί και ορισμένα καινούρια έργα. Έχουμε ανάγκη από επιπλέον εργατικό δυναμικό. 

Ποια είναι τα έργα αυτά;

Τα τελευταία μας έργα είναι ο δρόμος Λεμεσός – Σαϊττάς - ένα έργο 26 εκατομμυρίων ευρώ-, άρα χρειαζόμαστε επιπλέον προσωπικό και αγορά μηχανικού εξοπλισμού. Αναλάβαμε το έργο όπου βρισκόταν η Εθνική Φρουρά απέναντι από το The Landmark Nicosia, την ανάπλαση της λεωφόρου Κένεντι, ενώ είμαστε μειοδότες και σε άλλους τρεις κρατικούς διαγωνισμούς, όπως είναι η κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος Πύργου και Παρεκκλησιάς. Επιπλέον, είμαστε μειοδότες στο σημαντικότατο έργο του Βιολογικού σταθμού της Άχνας, που θα ενεργοποιήσει το αποχετευτικό σύστημα ολόκληρης της ελεύθερης Αμμοχώστου. 

Το 2022 αναμένεται να ολοκληρωθεί ο μεγαλύτερος ιδιωτικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός συνδυασμένου κύκλου, που θα καλύπτει το 1/3 των αναγκών της ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου. Πώς προχωράει το project και κατά πόσο θα συναντήσει το χρονοδιάγραμμα παράδοσής του;

Η λειτουργία του σταθμού, είναι άμεσα συνδεδεμένη και με το φυσικό αέριο. Γι΄ αυτό και εμείς, προσπαθούμε να προχωρούμε την πρόοδο των εργασιών μας παράλληλα με το έργο της ΔΕΦΑ (Δημόσια Επιχείρηση Φυσικού Αερίου). Η δική μας ταχύτητα, προσαρμόζεται βάσει του ρυθμού που παρατηρείται στην έλευση του φυσικού αερίου. Θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε και με diesel, αλλά το φυσικό αέριο είναι πολύ πιο καλό και ασφαλές για την υγεία καύσιμο, το οποίο μάλιστα θα μας απαλλάξει και από το δυσβάσταχτο κόστος των ρύπων που πληρώνει σήμερα η ΑΗΚ. Επιγραμματικά, εάν όλα προχωρήσουν όπως πρέπει με τη ΔΕΦΑ, τότε θα λειτουργήσουμε το 2022 όπως αναμένεται. 

Υπάρχει κάποιο αναπτυξιακό έργο με το οποίο διαφωνείτε έντονα; 

Πολύ δύσκολη ερώτηση θα έλεγα. Πιστεύω όμως ότι οποιοδήποτε έργο γίνει, είναι καλό για την οικονομία μας και όλοι θα βγουν κερδισμένοι στο τέλος από αυτό. Εμείς θέλουμε να γίνει το κράτος λιγότερο γραφειοκρατικό, πιο ευέλικτο και να παρέχει ευκαιρίες σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες για ανάπτυξη έργων τα οποία θα έχουν ως αποτέλεσμα την εισροή κόσμου για να εργαστεί στην Κύπρο, καθώς και επενδυτών, για δημιουργία εταιρικών εδρών. Άρα, είμαστε υπέρ των αναπτυξιακών έργων όλων των ειδών, τόσο τουριστικών όσο και γραφειακών. Και τα γήπεδα γκολφ είναι καλά, και οι μαρίνες. Θέλουμε κόσμο να έρχεται στο νησί μας. Αγοραστές, επενδυτές, τουρίστες, εταιρείες…Όλοι να καταλήγουν εδώ.

Είστε υπέρ των αναπτυξιακών έργων ακόμη και αν αυτά αλλοιώνουν την ιστορική-αρχιτεκτονική ταυτότητα κάποιων περιοχών μας; Ως παράδειγμα και για να γίνω πιο συγκεκριμένη, μπορώ να αναφερθώ στο έργο που λέγεται ότι πρόκειται να οικοδομηθεί στην οδό Γλάδστωνος.

Μα για εκείνο το έργο, ήδη λήφθηκε απόφαση από την Πολεοδομία για περιορισμό των ορόφων. Εννοείται ότι εμείς ως Cyfield, θέλουμε πάντοτε όλες οι αναπτύξεις να γίνονται μέσα στα πλαίσια του νόμου και του γενικότερου καλού για το κοινό. Στη Λευκωσία υπάρχει ειδική ζώνη ανάπτυξης για ανεξάντλητο ύψος, άρα εκεί μπορούν να χτιστούν όσοι «πύργοι» θέλουμε, με όσους ορόφους επιθυμούμε. 

Από εκεί και πέρα, αν υπάρχει πρόθεση παραχώρησης εξαίρεσης σε κάποιον, θα πρέπει πρώτα να διεξαχθεί περιβαλλοντική μελέτη, να εξεταστεί η αισθητική της περιοχής, όπως επίσης και το όραμα του εκάστοτε δήμου για την περιοχή του, ζυγίζοντας και τα θετικά που μπορεί να έχει το αναπτυξιακό έργο. Μπορεί για παράδειγμα να αποφέρει μεγάλα οφέλη σε μία περιοχή, οπότε να αξίζει να κάνεις κάποια «υποχώρηση» ή εξαίρεση.