Οι περισσότεροι Αμμοχωστιανοί είναι παράφορα ερωτευμένοι και πορωμένοι με το πεντάμορφο μέρος που τόσο βάναυσα και άδικα έχασαν, αφού, πέραν του νόστου και της τρομακτικής απώλειας που έζησαν, η άλλοτε γαλλική ριβιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, όπως περιγραφόταν η μοιραία κυπριακή πόλη λίγο πριν τον πόλεμο του ‘74, ακόμη και μέσα στα σημερινά, σπαρακτικά ερείπια και χαλάσματα, συνεχίζει να εκπέμπει κάτι από τη λαμπερή όψη του παρελθόντος και παραθαλάσσια αστική γοητεία.

Όταν όμως συναντάς έναν μη Κύπριο που εμφανίζεται εξίσου, αν όχι και περισσότερο πωρωμένος με το Βαρώσι και την Αμμόχωστο, δεν μπορείς παρά να διερωτηθείς τι είναι εκείνο που προκάλεσε το τόσο μεγάλο πάθος, «κόλλημα» και ενδιαφέρον του.

Εντόπισα τον Robin Plummer μέσω του ιδιαιτέρως δραστήριου και ενεργού, διαδικτυακού γκρουπ που  δημιούργησε ο ίδιος για την Αμμόχωστο, το Varosha - The Solution στο Facebook, που σήμερα αριθμεί σχεδόν 5,5 χιλιάδες μέλη.

Η τ/κ σύντροφος και η πρώτη «σημαδιακή» επίσκεψη στο Βαρώσι

Η μητέρα της γυναίκας μου κατάγεται από την Κύπρο, είναι Τουρκοκύπρια, μού είπε σε βιντεοκλήση που με μεγάλη προθυμία δέχτηκε να κάνουμε προχθές «άρα η πρώτη μου σύνδεση με το νησί προκύπτει σίγουρα απ’ αυτό». 

Έχοντας ως καταγωγή αλλά και ως μέρος μόνιμης διαμονής το βόρειο Λονδίνο, ο Robin Plummer εργάζεται ως project manager σε μια εταιρεία τηλεπικοινωνιών. «Η Αμμόχωστος είναι το πάθος μου», μού αναφέρει.

«Την περίκλειστη πόλη, μέχρι το σημείο που επιτρεπόταν δηλαδή, την επισκέφθηκα για πρώτη φορά πριν από 12 χρόνια. Παρότι γνώριζα για την ιστορία της Κύπρου και για το είχε συμβεί το 1974, δεν είχα ποτέ συνειδητοποιήσει, μέχρι που το αντίκρισα με τα μάτια μου, ότι η τουριστική πρωτεύουσα του νησιού και μια πόλη που ήταν τόσο ζωντανή πριν τα γεγονότα παρέμενε ερειπωμένη με τόσο τραγικό τρόπο, για σχεδόν μισό αιώνα. Σοκαρίστηκα αφάνταστα όταν διαπίστωσα το μέγεθος και την έκταση της φθοράς (decay) και της καταστροφής και άρχισα αμέσως να αναρωτιέμαι τι να έχει συμβεί σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη χωρίς να τους έχει επιτραπεί ποτέ να επιστρέψουν. Βρίσκονται εν ζωή, έχουν πεθάνει, έχουν συνεχίζει να δραστηριοποιούνται με νέα μαγαζιά αλλού, τι να έχουν απογίνει;».

Η τουρκοκύπρια μητέρα της γυναίκας του Ρόμπιν είχε γεννηθεί στην Πάφο «όταν οι πληθυσμοί ζούσαν ακόμη μαζί».

«Είναι πολύ περίεργο», παραδέχεται. «Μπορεί να μην είχα προσωπικό συναισθηματικό δέσιμο με την πόλη αλλά με το που την αντίκρισα πίσω από το συρματόπλεγμα πρώτη φορά ήταν λες και είχα ζήσει κι εγώ εκεί στο παρελθόν. Συγκλονίστηκα τόσο πολύ με την εικόνα του ξενοδοχείου Salaminia που στέκει ακόμα βομβαρδισμένο». 

Παρόλο που σήμερα το θέαμα είναι αποκρουστικό, μπορείς να σχηματίσεις μια εικόνα για το τι μέρος ήταν αυτό και πόσο υψηλό ήταν το βιοτικό επίπεδο, αισθάνεται την ανάγκη να υπογραμμίσει΄ο «Εγγλέζος Βαρωσιώτης».

«Αυτά είναι κτήρια που η ποιότητα των υλικών και του σχεδιασμού τους είναι καλύτερη και από πολλά σημερινά κτίσματα. Το γεγονός ότι δεν έχουν καταρρεύσει ακόμα φανερώνει από τι υλικό είναι φτιαγμένα». . Πριν από εννέα περίπου χρόνια, ο Robin γνωρίστηκε με έναν ακόμη Βρετανό που ήταν παθιασμένος με το Βαρώσι, τον Mike O’ Gorman. Μαζί αποφάσισαν να φτιάξουν το γκρουπ στο Facebook. 

«Στην αρχή ήμασταν μόνο μια χούφτα άνθρωποι, όλοι Άγγλοι. Σταδιακά η κοινότητα μεγάλωσε και σήμερα το γκρουπ αριθμεί περισσότερα από πέντε χιλιάδες μέλη».

«Αν και δεν έχω αποφοιτήσει από πανεπιστήμιο, ανέκαθεν με ενδιέφερε η Ιστορία και συγκεκριμένα η στρατιωτική Ιστορία όπως επίσης και το πώς οι πόλεμοι επηρεάζουν τις ζωές των απλών ανθρώπων. Το Βαρώσι είναι πολύ αντιπροσωπευτικό και ταυτόχρονα πολύ θλιβερό ως παράδειγμα. Είναι μία περίπτωση όπου οι απλοί άνθρωποι πλήρωσαν με μεγάλο προσωπικό κόστος το τίμημα των επιλογών και των πρωτοβουλιών που λήφθηκαν από πολιτικούς. Αυτό πιστεύω ισχύει τόσο για το 1974 όσο και για τα χρόνια που ακολούθησαν».

Η χρησιμότητα του αγγλόφωνου γκρουπ

Στο ελληνόφωνο ίντερνετ υπάρχουν ορισμένα πολύ ενεργά γκρουπ για την πόλη της Αμμοχώστου και εκεί βρίσκονται μαζεμένοι, προπολεμικοί κυρίως, ελληνοκύπριοι Βαρωσιώτες που μοιράζονται μεταξύ τους σκέψεις, νοσταλγικές αναμνήσεις, φωτογραφίες και κείμενα.

Η ξεχωριστή χρησιμότητα που αποδείχθηκε να έχει το δικό μας γκρουπ, επισημαίνει ο Robin, είναι πως οι αναρτήσεις γίνονται στην αγγλική γλώσσα με αποτέλεσμα να μπορούν να συμμετέχουν σ’ αυτό και άτομα μη ελληνόφωνα.

«Τα γκρουπ στο Facebook για το Βαρώσι ήταν όλα στα ελληνικά. Σκέφτηκα ότι άνθρωποι που μιλούν άλλες γλώσσες και που προέρχονται από άλλες χώρες πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να πληροφορούνται και να ενημερώνονται για την Αμμόχωστο. Θα ήταν παράλληλα χρήσιμο να συμμετείχαν τουρκόφωνοι και αγγλόφωνοι, που σίγουρα θα είχαν να μοιραστούν ιστορίες». 

Πράγματι, όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήρθαν κοντά και πιστεύω πως η υπόθεση των Βαρωσίων επικοινωνείται τώρα πολύ περισσότερο, πιστεύει ο Robin Plummer.

«Δημοσιεύονται συνεχώς νέες εικόνες και φωτογραφίες που δεν έχουν εμφανιστεί αλλού. Προσφάτως, για παράδειγμα, ένας άντρας με τουρκοκυπριακή καταγωγή, εντόπισε σε ένα σπίτι στο Βαρώσι φωτογραφίες Ε/κ και προσπαθήσαμε μέσω του γκρουπ να εντοπίσουμε την οικογένεια. Εύχομαι πως σε ορισμένα σημεία υπάρχουν κι άλλες παλιές φωτογραφίες».

Μέσω του γκρουπ, o Robin Plummer γνώρισε σε προσωπικό επίπεδο αρκετές οικογένειες που συνδέονται με την πόλη και έχει πάρει συνεντεύξεις από πολλούς Βαρωσιώτες. 

Περιττό να σου πω, μού λέει, πως «όταν άρχισα να δημοσιεύω υλικό και σε άλλα γκρουπ ορισμένοι με κατηγόρησαν ότι είμαι κατάσκοπος των Τούρκων και άλλα τέτοια».

Η έρευνα στα εθνικά αρχεία της Βρετανίας

Οι ανταλλαγές πληροφοριών, υλικού, εμπειριών και γνώσεων στο Facebook δεν υπήρξε όμως η μοναδική δραστηριότητα του Robin Plummer για την Αμμόχωστο. Έχει, επιπροσθέτως, περάσει πολύ χρόνο μέσα στις κτιριακές εγκαταστάσεις των The National Archives στο Richmond του Λονδίνου ψάχνοντας και ανακαλύπτοντας αρχειακό υλικό για την Κύπρο, το οποίο να σημειωθεί πως είναι ανοιχτό και προσβάσιμο για το ευρύ κοινό. 

Οι υπάλληλοι εκεί έμειναν έκπληκτοι από το πάθος μου για την Κύπρο, μού λεει.

«Πολλοί Βρετανοί διατηρούσαν εξοχικά σπίτια στην Αμμόχωστο και στα National Archives έχω εντοπίσει υλικό με τις διευθύνσεις και τα τότε στοιχεία τους. Ανακάλυψα επίσης έγγραφα που είχαν υποβληθεί  μετά το 1974, από πολίτες της Βρετανίας, για ανάκτηση των περιουσιών τους που βρίσκονταν μέσα στην περίκλειστη. Bρήκα στοιχεία και για ένα τεράστιο αποθηκευτικό χώρο αυτοκινήτων στην περιοχή της Σαλαμίνας όπου είχαν μεταφερθεί (σ.σ αμέσως μετά την εισβολή) όλα τα αμάξια που εντοπίστηκαν μέσα στο Βαρώσι».

Η επιθεώρηση του ξενοδοχείου που δεν λεηλατήθηκε ποτέ

Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα πληροφορία που αναμόχλευσε ο Robin Plummer από τα εθνικά αρχεία της Βρετανίας είναι η ετήσια επιθεώρηση του αγγλικών συμφερόντων ξενοδοχείου Golden Sands, που βρίσκεται μέσα στην περίκλειστη και το οποίο είναι ίσως το μοναδικό κτήριο που δεν λεηλατήθηκε.

«Το παραθαλάσσιο Golden Sands (σ.σ πρόκειται για το πρώτο μεγάλο ξενοδοχείο που φαίνεται από τη Δερύνεια) ανήκε σε έναν βρετανικό όμιλο εταιρειών. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και για μία φορά τον χρόνο ένας εκπρόσωπος της εταιρείας (inspector) έμπαινε με ειδική άδεια μέσα στην περίκλειστη και πήγαινε στο ξενοδοχείο για να ελέγξει την εσωτερική του κατάσταση και αν όλα βρίσκονταν στη θέση τους». 

Tην ιδιαιτέρως αποκαλυπτική αυτή πληροφορία, που δεν είναι ευρέως γνωστή ανάμεσα στην ε/κ κοινότητα, ο Robin την απέσπασε μέσω των αρχείων στα National Archives αλλά και μέσω αυτού του βιβλίου (βλέπε φωτο που μάς έστειλε) όπου υπάρχουν φωτογραφίες με Τούρκους να ξεκλειδώνουν την αλυσοδεμένη πόρτα του ξενοδοχείου και μέσα από το επιπλωμένο λόμπι και τα δωμάτια, που φαίνεται όντως να μην έχουν λεηλατηθεί.

Μέχρι τον Αύγουστο του 2019 όπου επιτράπηκε για πρώτη φορά σε δημοσιογράφους η είσοδος στην περίκλειστη, τα έπιπλα στο Golden Sands βρίσκονταν ακόμη στη θέση τους, αναφέρει ο Robin Plummer.

«Είχαν βρει μέσα καναπέδες, φωτιστικά, πολυθρόνες, τα πάντα».

Γενικώς, είναι εντυπωσιακό το πόσο ενημερωμένος είναι ο Robin Plummer για τα κτήρια και τα τοπωνύμια της πόλης της Αμμοχώστου. Υπάρχουν ορισμένα κτίρια εντός της περίκλειστης που όπως είναι γνωστό χρησιμοποιούνται από τον τουρκικό στρατό, προσθέτει. 

«Συγκεκριμένα το Sandy Beach Hotel και μία ακόμη πολυκατοικία του Lordos στη Χρυσή Ακτή. Εκεί λαμβάνει χώρα μια υποτυπώδης συντήρηση οπότε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ξανά. Υπάρχουν επίσης δύο κτήρια δίπλα από το καφέ Εντελβάις που χρησιμοποιούνται από τα Ηνωμένα Έθνη, το άλλοτε ξενοδοχείο Tulip και το σουηδικό καφέ. H τράπεζα Barclays στην οδό Δημοκρατίας επίσης δεν έχει λεηλατηθεί στον βαθμό των άλλων κτιρίων δεν θα εκπλησσόμουν αν εντοπίζονταν μέσα ενδιαφέροντα αντικείμενα. Γι’ αυτό όμως δεν μπορώ να είμαι σίγουρος, απλά μαντεύω και υποψιάζομαι». 

Ο Άγγλος βετεράνος που είδε τα κοντέινερ

«Έχω έρθει σε επαφή με ένα συνταξιούχο Βρετανό στρατιώτη που το 1974 δούλευε στην Κύπρο και που αποστολή του εκείνες τις μέρες ήταν να πληροφορήσει τις οικογένειες Βρετανών καθώς και τους τουρίστες πως έπρεπε να εγκαταλείψουν την πόλη. Η τελευταία του μέρα στην Αμμόχωστο ήταν η 1η Σεπτεμβρίου του 1974», αναφέρει ο Robin Plummer.

Αυτός ο άνθρωπος, ο βετεράνος σήμερα στρατιώτης κ. John Davies είδε το πρώτο στάδιο της λεηλασίας της πόλης να συμβαίνει μπροστά στα μάτια του. Σύμφωνα πάντοτε με τον Robin Plummer, ο κ. Davies είδε κοντέινερ να τοποθετούνται στις άκρες των δρόμων και ακολούθως να μεταφέρονται στο λιμάνι, όπου μέσω πλοίων έφευγαν μάλλον για την Τουρκία.

Varosha for Solution

Η τελευταία επίσκεψη του Robin Plummer στην Κύπρο και στην Αμμόχωστο έγινε πριν από λίγο καιρό, τον φετινό Σεπτέμβριο, αν μπεις μέσα στο γκρουπ του, θα βρεις πολύ υλικό που έχει δημοσιεύσει.

Τη μέρα εκείνη, έπιασε στην κουβέντα ένα 18χρονο Τούρκο στρατιώτη, ο οποίος, σύμφωνα με όσα μού μετέφερε ο Robin, του είπε ότι σέβεται το μέρος και ότι ο ίδιος δεν αισθάνεται υπεύθυνος για ό,τι συνέβη. Δεν ήμουν καν γεννημένος όταν όλα αυτά έγιναν, πρόκειται για ένα ζήτημα που προκλήθηκε και δημιουργήθηκε από τις προηγούμενες γενιές, ανέφερε ο 18χρονος.

Ρωτάω τον Robin Plummer, τον «Εγγλέζο Βαρωσιώτη» που επιδεικνύει τόσο μεγάλο και τόσο αξιοπρόσεκτο ενδιαφέρον για την Αμμόχωστο πώς θα ήθελε να δει την πόλη - φάντασμα να μετεξελίσσεται. 

«Θα ήθελα η πόλη ν' ανοίξει επιτέλους και να γίνει σημείο συνάντησης και συνύπαρξης και για τις δύο κοινότητες. Σίγουρα όλα τα κτήρια θα χρειαστούν ανακαίνιση. Δεν έχει σημασία ποια κοινότητα θα δουλέψει περισσότερο ή λιγότερο, αρκεί η αναστήλωση να γίνει από κοινού. Να είναι μια κοινή προσπάθεια που θα βοηθήσει στο σύνολό της την υπόθεση της Κύπρου και την ειρήνη στο νησί.  Αν οι ντόπιοι και από τις δύο πλευρές έρθουν κοντά στο θέμα της Αμμοχώστου, θα βοηθήσει πολύ» . 

Το Βαρώσι ήταν η βασίλισσα στο σκάκι και την άφησαν ανέγγιχτη. Κάτι πρέπει να γίνει, κάτι πρέπει να γίνει, επιμένει!