Τόσο η εμπνεύστρια και επιμελήτρια της έκθεσης «Άχρουν-Άοσμον» όσο και οι φωτογραφοι και επίσης επιμελητές της δουλειάς αυτής Θάνος Σαββίδης και Σύμος Χαραλάμπους μιλούν στην Avant Garde αναλύοντας το σκεπτικό αυτής της δημιουργικής πορείας που έφερε αυτό το σπουδαίο καλλιτεχνικά αποτέλεσμα. 

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτή την έκθεση;

Σύμος Χαραλάμπους: Η αρχική ιδέα ανήκει στη συνθέτρια Χριστίνα Αθηνοδώρου, η οποία μετά από επίσκεψη της σε μια έκθεση φωτογραφίας που συμμετείχαμε μου ανέφερε πως θα είχε ενδιαφέρον η σύνδεση κλασικής σύγχρονης μουσικής με σύγχρονη φωτογραφία, έχοντας στο μυαλό της το έργο της Άοσμον. Από εκεί ξετυλίξαμε το κουβάρι και σιγά σιγά δημιουργήθηκε το έργο.

Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο;

Χριστίνα Αθηνοδώρου: Οι λέξεις “Άχρουν” (άχρωμο) και “Άοσμον” αποτελούν για την καλλιτεχνική δράση μας, όχι απλώς τον τίτλο της, αλλά και έννοιες δυνατές, των οποίων ο συνδυασμός μας βοήθησε να ανακαλύψουμε - εκ νέου - ότι «παρά» την απουσία χρώματος στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, και «παρά» την απουσία μυρωδιάς, που άναψε το σπίρτο της δημιουργίας ενός έργου για ένα σόλο βιολί, μπορούν να αποκαλυφθούν μοναδικές καλλιτεχνικές και ανθρώπινες γέφυρες και συναισθήματα. Εξάλλου, ο τίτλος που δώσαμε αποτελείται από τις δύο από τις τρεις λέξεις που περιγράφουν το νερό (άχρουν, άοσμο, άγευστο), και παραπέμπει ακριβώς στο ότι, όπως το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή, έτσι είναι και η μουσική και η τέχνη.

 Με ποιο σκεπτικό την στήσατε, πώς προσεγγίσατε το κάθε έργο; 

Θάνος Σαββίδης: Πρώτα έγινε η ανάθεση του κάθε μέρους του μουσικού έργου σε 8 φωτογράφους  (Λουλουδιά Γρέδη, Ραφαέλ Ιάνος, Χαράλαμπος Νικολαΐδης, Κορνέλιου Σάριον, Ελένη Ονάσογλου, Ρίτα Τηλκερίδου, Θάνος Σαββίδης και Σύμος Χαραλάμπους) έτσι ώστε ο καθένας να έχει ένα από τα οκτώ μέρη του έργου ως αφετηρία ή ως θέμα πάνω στο οποίο καλούνταν να δημιουργήσει. Κάθε φωτογράφος δούλεψε με το δικό του προσωπικό τρόπο και συνδιαλέχθηκε με τη μουσική ελεύθερα. Προσωπικά πέρασα ένα μεγάλο χρονικό διάστημα να ακούω τη μουσική και να αφήνομαι σε μια εξερεύνηση των ήχων του βιολιού, των εντάσεων, του βάθους και του ύψους, των παύσεων και του ρυθμού, ώστε να αισθανθώ και να δημιουργήσω εικόνες. Η πρωταρχική μας σκέψη ήταν να γίνει μια συλλογή 10-12 φωτογραφιών από τον κάθε φωτογράφο οι οποίες θα περιορίζονταν σταδιακά μέσα από μια διαδικασία ομαδικής συζήτησης και ανταλλαγής σκέψεων. Τελικά, αποφασίσαμε ότι στην έκθεση θα μπουν 3 φωτογραφίες από τον κάθε φωτογράφο σε μεγάλη εκτύπωση (100Χ150cm) για να υπάρξει καλύτερη σύνδεση της μουσικής με αυτές, αφού η βιολονίστα θα εκτελούσε το κάθε ένα από τα οκτώ μέρη του μουσικού έργου μπροστά από τις αντίστοιχες φωτογραφίες που δημιουργήθηκαν. Σε αυτή την περιπατητική διαδρομή γύρω από το ακροατήριο στην σκοτεινή αίθουσα (το project παρουσιάστηκε αρχικά στον Πολυχώρο Αττικόν πέρσι τον Νοέμβριο), η βιολονίστα θα συνοδευόταν από έναν προβολέα μόνο. Έτσι, το κοινό μπορούσε από τη θέση του να εστιάζει στο κάθε μουσικό θέμα και τις φωτογραφίες που παράχθηκαν για αυτό.

Σ.Χ. Η έκθεση στήθηκε με βάση τα οκτώ μέρη του Άοσμον. Σημαντική παράμετρος στις φωτογραφίες είναι η μνήμη, ως ένα στοιχείο που εμπεριέχεται στη φωτογραφία. Η μουσική  έγινε το ερέθισμα για τους οκτώ φωτογράφους οι οποίοι δημιουργήσαν "άχρωμα" έργα συνδεδεμένα με ανθρωποκεντρικά θέματα που προβάλλονται από το μουσικό έργο. Μέσα από αυτή τη σύνδεση, η φωτογραφία έγινε φορέας μηνυμάτων, σκέψεων, προβληματισμών και συναισθημάτων για τα διαχρονικά ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο, μέσα από την προσωπική ματιά του καθενός.

Η έκθεση περιλαμβάνει αποκλειστικά ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Αν βάζαμε στις συγκεκριμένες εικόνες χρώμα τι θα άλλαζε πιστεύετε; 

Χ.Α. Μα, έχουν χρώματα, μόνο που είναι αχρωματικά! Υπάρχουν διαφορετικοί τονισμοί στο ασπρόμαυρο. Η έκθεση με έγχρωμες φωτογραφίες σίγουρα θα ήταν διαφορετική, νομίζω κυρίως όσο αφορά στην αίσθηση που θα απέπνεε, πέραν του ότι θα παρέκκλινε και από την αρχική σύλληψη του project, δηλαδή του «άχρωμου».

Με ποια συναισθήματα ξεκινήσατε να στήνετε αυτή την έκθεση και πως αυτά διαμορφώνονται σήμερα; 

Θ.Σ.  Η παραγωγή ήταν μια διαδικασία που πέρασε μέσα από διάφορες φάσεις. Σίγουρα, στην αρχή της διαδικασίας ήμασταν όλοι ενθουσιασμένοι και ανυπόμονοι, γιατί η συλλογική μας προσπάθεια για μια καινοτόμα διαθεματική εκδήλωση έμπαινε στην τελική της φάση. Όσο πλησίαζε η μέρα των εγκαινίων και καταπιανόμασταν με διάφορα οργανωτικά ζητήματα που προέκυπταν ανέβαινε η ένταση για να γίνουν όλα σωστά. Δεν έλειψαν, φυσικά, τα προβλήματα που δημιουργούσαν περισσότερο άγχος και αμφιβολία αν θα τα καταφέρναμε ή η ανησυχία για την μέρα των εγκαινίων. Ευτυχώς, η αγάπη μας για αυτό που κάνουμε, η καλή συνεργασία της οργανωτικής ομάδας και των καλλιτεχνών έφεραν ένα πολύ καλό τελικό αποτέλεσμα. Σήμερα, με την επιτυχία του project νιώθουμε μεγάλη χαρά, ανακούφιση και ευχαρίστηση που το έργο μας αγκαλιάστηκε από το κοινό και συγκίνησε τους επισκέπτες.

Τελικά πώς η μουσική επηρεάζει την έμπνευση ή πώς ακόμα την προκαλεί σε ένα φωτογράφο; 

Σ.Χ. Η μουσική αποτελεί έναν ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης των ανθρώπινων σκέψεων και συναισθημάτων. Μέσα από αυτή δημιουργούνται εικόνες και συναισθήματα που μας κάνουν να ξεφύγουμε από το παρόν και να βυθιστούμε σε έναν κόσμο φαντασίας. Για το συγκεκριμένο έργο, γνωρίζοντας ότι το Άοσμον έκτιζε μια αόρατη σύνδεση με την οσμή του πολέμου, αρχικά ήμουν προκατειλημμένος και δημιούργησα εικόνες πιο σκοτεινές και κάπως απόκοσμες. Ακούγοντας και ξανακούγοντας το μέρος του κομματιού που μου είχε ανατεθεί και να σημειωθεί ήταν το φινάλε του κομματιού με τίτλο Scattered Flowers/Σκορπισμένα Λουλούδια βρήκα την αισιοδοξία και το φως. Οπότε με οδηγό τη μουσική και τα συναισθήματα που μου προκάλεσε, δημιούργησα φωτογραφίες με υπερέκθεση στο φως, λευκές που εκφράζουν την ελπίδα.

Πείτε μας λίγα λόγια για το σόλο για βιολί που ήταν η αφορμή της έκθεσης. Πως γράφτηκε αυτό έργο, τι συναισθήματα κουβαλά από την δημιουργό και τις εικόνες θέλει να δημιουργήσεις στους ακροατές του; 

Χ.Α. To Άοσμον γράφτηκε τo 2007 ως δημιουργική απάντηση στο άκουσμα μιας δήλωσης ενός πολεμικού ανταποκριτή. Όντας σε ζωντανή μετάδοση, ο δημοσιογράφος ανέφερε πως δεν μπορούσε να μεταφέρει ακριβώς στους τηλεθεατές το δράμα και την ασχήμια του πολέμου, γιατί από τις σκηνές που μεταδίδονταν στις οθόνες, έλειπε η μυρωδιά. Την περίοδο εκείνη συνεργαζόμουν ήδη με την Alda Dizdari, είχε παίξει μουσική μου σε ντουέτο, σε κουαρτέτο κλπ, όμως συζητούσαμε και την ιδέα να γράψω για αυτήν κάτι για σόλο βιολί. Συναντηθήκαμε στην παλιά μας σχολή στο Λονδίνο, δοκιμάσαμε πράγματα και έτσι μπόρεσα να επεξεργαστώ κάποιες νέες, διευρυμένες τεχνικές, αλλά και να απομονώσω στοιχεία που με συγκινούσαν στον καθαρό ήχο του βιολιού. Έγραψα τo Άοσμον και η Alda το τόλμησε. Διαρκεί σχεδόν 25 λεπτά, είναι απαιτητικό, αν και μέσα μου ήμουν σίγουρη από την αρχή, ότι η Alda τελικά θα το «δάμαζε» και τεχνικά και συναισθηματικά. Πράγμα που έγινε. Παρουσιάσαμε το έργο στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Αθήνα και, πέρσι στην Πάφο από όπου είναι και το βίντεο που συνοδεύει φέτος την έκθεση στο ξενοδοχείο Αλμύρα. 

To έργο που αποτελείται από οκτώ μέρη που το καθένα φέρει τον δικό του τίτλο και που όλα μαζί συντελούν σε μια «διέλευση» του ήχου σε μια σειρά αφηρημένων εικόνων απαλλαγμένων από οποιοδήποτε στόχο να περιγράψουν τον κάθε τίτλο. Με τη μουσική που εκτελεί, η βιολονίστα «αναλαμβάνει» να διαπεράσει αυτές τις άοσμες, τραγικές σκηνές, όχι έχοντας αυτές ως θέμα, ούτε με σκοπό να καταστήσει τη μουσική επεξηγηματική. Ο ήχος του βιολιού ως μια κλωστή που ενώνει αυτές τις σκηνές, δεν είναι παρά η προσπάθεια να γεννηθεί νόημα. Διαπιστώνω και εκ των υστέρων λοιπόν ότι είναι απολύτως δυνατή αυτή η γένεση ακόμη και με ένα μοναχικό βιολί. Δεν υποπτευόμουν ότι χρόνια μετά τη σύνθεσή του, το Άοσμον θα γινόταν η αφορμή να γεννηθούν και «χειροπιαστές» εικόνες, οι φωτογραφίες τόσο ταλαντούχων ανθρώπων. Είναι και για εμένα πολύ ιδιαίτερη εμπειρία η ακρόαση του ίδιου του έργου στις νέες αυτές «συνθήκες»: (ξανα)βιώνω τη μουσική μου ως μέρος ενός μεγαλύτερου, διαθεματικού project, έχοντας επίγνωση ταυτόχρονα ότι δεν ήταν αυτός ο πρωταρχικός σκοπός για τον οποίο γράφτηκε.

Ποια μηνύματα θέλατε να στείλετε μέσα από αυτή τη δουλειά; 

Σ.Χ. Άνθρωποι που έχουν βιώσει τον πόλεμο όπως και ο πολεμικός ανταποκριτής που έδωσε έμπνευση για να συνθέσει η Χριστίνα το Άοσμον, αναφέρουν ότι  την μυρωδιά του πολέμου δεν μπορούν ευκολά να της αφήσουν πίσω. Μέσω της δικής μου ενότητας αποφάσισα να φωτογραφήσω την ελπίδα, που δεν πεθαίνει ποτέ, έστω και αν έρθουν δεινά. Ελπίδα είναι η Aγάπη. Είναι το παιδί.  Είναι η γυναίκα που δίνει ζωή. Είναι ο Θεός σου. Είναι όσα θέλεις να προσφέρεις στην ανθρωπότητα. Αυτά ήθελα να αποτυπώσω και για αυτό επέλεξα τις εν λόγω φωτογραφίες.

Χ.Α. Είδαμε και αισθανθήκαμε να απορρέουν βαθιά μηνύματα μέσα από το Άχρουν-Άοσμον, που έχουν να κάνουν με το αναπόφευκτο της τραγικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και της ελπίδας και του φωτός. Ίσως ένα σημαντικό μήνυμα να είναι το ότι η λιτότητα των μέσων μπορεί να οδηγήσει σε υψηλής ποιότητας έργα μέσα από τέτοιες συνεργασίες ειδικά, και ότι στην εποχή μας η οποία χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, αυτά ακριβώς τα έργα αποτελούν καταφύγιο. Από καλλιτεχνικής πλευράς επίσης, αντιληφθήκαμε ότι όντως δε χρειάζεται κραυγαλέα μουσική ως συνοδεία σε μια εικαστική έκθεση για να «δέσει» ως ένα με τις φωτογραφίες, ούτε χρειάζονται απαραίτητα κινούμενες εικόνες για να συνοδεύσουν μια μουσική που έτσι κι αλλιώς είναι τέχνη εν κινήσει.

Τι ήταν εκείνο που σας είπαν κάποιοι ή κάποιος επισκέπτης που σας συγκίνησε ή ήταν κάτι που δεν περιμένατε να το ακούσετε ή ακόμα σας χαροποίησε; 

Θ.Σ. Το κοινό αγκάλιασε με αγάπη την εκδήλωση και μας συγκίνησε με τις αντιδράσεις του. Χαρακτηριστικά, θυμάμαι τη  μέρα των εγκαινίων μια κυρία να με πλησιάζει και αφού με συγχάρηκε για το έργο μας μου είπε ότι η μουσική και οι φωτογραφίες την συγκλόνισαν, αφού κάποιες της ξύπνησαν αναμνήσεις και άλλες της δημιούργησαν σκέψεις και συναισθήματα. 

Χ.Α. Ακούσαμε εξαιρετικά σχόλια για το project. Δυο μέρες μετά τα εγκαίνια επισκέφθηκε την έκθεση μια κυρία που ανέφερε ότι αισθάνθηκε βαθιά την ένταση του ασπρόμαυρου. Για τη μουσική, ένα από τα ομορφότερα σχόλια ήταν ότι, παρά το ότι μεγάλο μέρος της είναι κτισμένο με αντιφατικού χαρακτήρα ηχητικά «θραύσματα», ρέει. Το να κατακτώ τη ροή ως δημιουργική τεχνική, που ενσωματώνει και παύσεις και σιωπές στην κάθε δουλειά μου, είναι σίγουρα κάτι σημαντικό. Παράλληλα το να περνά αυτό ως ηχητικό αποτέλεσμα στον ακροατή, σημαίνει ότι πράγματι δίνεται η ώθηση για το παρακάτω και ότι πράγματι δημιουργείται η δυνατότητα της μεταμόρφωσης του έργου, και ενδεχομένως η δική μας μέσω του έργου. 

Ποια είναι τελικά η δύναμη της φωτογραφίας και τι σημαίνει για εσάς φωτογραφία; 

Σ.Χ. Η φωτογραφία καταφέρνει να συμπυκνώσει τον κόσμο των τεσσάρων διαστάσεων του χώρου και του χρόνου σε μόλις δύο διαστάσεις. Η αξία και η δύναμη μιας φωτογραφικής εικόνας είναι μεγάλες, γιατί είναι ακριβώς αυτή η συμπυκνωμένη πληροφορία που μεταφέρει. Πέρα από την πληροφορία η φωτογραφία δημιουργεί συναισθήματα. Η φωτογραφία για εμένα είναι ένα μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και καθορίζει την εικόνα που έχω για τον κόσμο και τη ζωή.

Θ.Σ Η φωτογραφία ως προσωπική δημιουργία αποτελεί και είδος έκφρασης. Έχει τη δική της γλώσσα, κώδικα και παραδοχές. Μπορεί να είναι ελεύθερη από κανόνες και όρια, απελευθερώνοντας τον καλλιτέχνη να εξωτερικεύσει αισθήματα, σκέψεις, μηνύματα και συγκίνηση. Αυτά τα χαρακτηριστικά δίνουν στη φωτογραφία τη δύναμη να μένει ανοιχτή σε διαφορετικές αναγνώσεις, λειτουργώντας έτσι, σαν ένα εργαλείο αφήγησης. Ο φωτογράφος, μέσα από τη διαδικασία της επιλογής του τι από την πραγματικότητα θα αφήσει εντός του φωτογραφικού κάδρου, πλάθει μια «απάτη» της πραγματικότητας. Έτσι, ενστικτωδώς ή συνειδητά, μεταφέρει στο κάδρο του την προσωπική του άποψη, την δική του οπτική και ερμηνεία των πραγμάτων. Η φωτογραφία είναι για μένα ένα πεδίο συνεχούς αυτo-ανακάλυψης, ένα μονοπάτι προσωπικής εξερεύνησης, ώστε να καταφέρω τη σύνδεση του πραγματικού με την υποκειμενική μου αλήθεια για τον κόσμο. Είναι μια προσπάθεια δημιουργικής ανασύνθεσης του εαυτού.  

Χ.Α. Η φωτογραφία ως τέχνη μπορεί να είναι εξαιρετικά επικοινωνιακή και αυτή είναι ίσως η δύναμή της. Με κάποιο συμβολικό τρόπο, θα έλεγα ότι έχει κάτι κοινό με τη μουσική σύνθεση: αποτελεί τρόπο να καταγράψεις το φως, να το βάλεις σε ένα πλαίσιο και να το επεξεργαστείς, να το μοιραστείς. Και ο ήχος, ως κυματισμός δεν μπορεί παρά να φλερτάρει συνεχώς με τη «φωτοσκίαση». 

*Η έκθεση Άχρουν-Άοσμον παραμένει ανοιχτή στο ξενοδοχείο Αλμύρα στην Πάφο μέχρι και την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 10:00-20:00.