Αρχαία Κοσμήματα: Μικρά έργα τέχνης στο Πολιτιστικό της Τράπεζας Κύπρου

Χρυσά δακτυλίδια, ζώνες και ενώτια: μικρά έργα τέχνης της αρχαιότητας, αισθητικά εκλεπτυσμένα, εντυπωσιακά και περίτεχνα

06 Mar 2023

Κοσμήματα που αποτελούσαν ανέκαθεν απαραίτητο συμπλήρωμα της ενδυμασίας γυναικών και ανδρών και που βρίσκονται στο Μουσείο τη Συλλογής Γεωργίου και Nεφέλης Tζιάπρα Πιερίδη στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου.

Πηγή έμπνευσης και σήμα κατατεθέν για πολλούς σχεδιαστές που τα επιλέγουν σήμερα για να κοσμούν τις σύγχρονες βιτρίνες τους, αλλά και σημαντική πηγή πληροφοριών για τους αρχαιολόγους χάρη στις εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες που μπορούν να προσφέρουν, τα κοσμήματα φωτίζουν πτυχές της αρχαιότητας που αφορούν όχι μόνο στην παράμετρο της δημιουργίας τους αλλά σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής του τόπου που δημιουργήθηκαν.

Αν και η χρήση των κοσμημάτων της αρχαιότητας εντάσσεται στη διαδικασία της ‘προσωπικής κόσμησης’ -που μεταξύ άλλων περιλάμβανε τα ρούχα, τις κομμώσεις κ.ά- τα κοσμήματα είχαν στόχο να αναδείξουν και να προκαλέσουν θαυμασμό, να προσδώσουν κύρος και εξουσία (κυρίως όταν φτιάχνονταν από χρυσό), έχοντας σημαντική θέση και σε ειδικότερες περιστάσεις θρησκευτικών ή άλλων γιορτών, κοινωνικών εκδηλώσεων, τελετουργιών και ταφικών πρακτικών.

Απαραίτητο συμπλήρωμα της ενδυμασίας ανδρών και γυναικών, η χρήση του κοσμήματος αποδίδεται πέρα από τη αισθητική, σε μεταφυσικές ιδιότητες των υλικών τους, σε σημαντικά σύμβολα και φυλακτά όπως και αντικείμενα σε λατρευτικές τελετές, κύρους και εξουσίας.

Ύστερη Χαλκοκρατία

Μεγάλες ποσότητες χρυσών κοσμημάτων όλων των τύπων που είχαν τοποθετηθεί σε τάφους της Υστεροκυπριακής ΙΙ περιόδου, μαρτυρούν τον πλούτο του νησιού. Ιδιαίτερα των εκλεπτυσμένων ανώτερων στρωμάτων που είχαν τον έλεγχο του εμπορίου του χαλκού. Τα πλούσια χρυσά κοσμήματα που βρέθηκαν στον Τάφο ΙΙ στη θέση Kαλαβασός-Άγιος Δημήτριος, παρέχουν εύγλωττη μαρτυρία του πλούτου αυτής της κοινωνίας.

Το χρυσό διάδημα είναι αξιοσημείωτο για την σύνθεση της εικονογραφίας του. Η μορφή ταύρου, ως σύμβολο γονιμότητας έχει κραταιά παράδοση στην Κύπρο, ήδη από την Πρώιμη εποχή του χαλκού και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής ανάμεσα στους κύπριους καλλιτέχνες του τέλους της ΥΚ ΙΙ Γ περιόδου, όταν άρχισαν να παράγουν κρατήρες που έγιναν σπάνιοι εξαιτίας των ασταθών πολιτικών συνθηκών που επικράτησαν στην Ανατολική Μεσόγειο λίγο πριν το 1200 πχ. Το χρυσό διάδημα που αποτελεί από ένα λεπτό και επίμηκες φύλλο χρυσού, με την ανάγλυφη αποτύπωση αφηρημένων και εικονογραφικών σχεδίων αποτέλεσε κυπριακή εφεύρεση και έμπνευσης, αλλά πολύ συχνά η έμπιστη για το σχέδιο προέρχεται από το Αιγαίο. Η εικονογραφική σύνθεση στο διάδημα έχει όλα τα χαρακτηριστικά του «ανέμελου» χαρακτήρα του τέλους του «ποιμενικού ρυθμού» με τα περιγράμματα των ταύρων να είναι απλά σκιαγραφημένα, όπως αυτά των δέντρων και των πουλιών. Απουσιάζουν τα προσεκτικά και σχεδόν ανατομικά σχεδιασμένα ζώα και δέντρα του «Ποιμενικού Ρυθμού» στο αρχικό του στάδιο, το οποίο και είχε επηρεαστεί από την ελεφαντουργία».

Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Μικροτεχνία

Η ελληνιστική και η ρωμαϊκή μικροτεχνία είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική σε σχέση με τους τύπους της ‘κοινής’ που ανευρίσκονται σε πολλές περιοχές της Μεσογείου, ειδικά τα ενώτια.

Φωτογραφίες Χρυσών ενωτίων

Χρυσό δακτυλίδι

Πηγές:

Βάσος Καραγιώργης, «Αρχαία Τέχνη της Κύπρου στη συλλογή Γεωργίου και Νεφάλης Τζιάπρα Πιερίδη», Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα 2002.
Νέλλη Λαγάκου, «Η Ενδυμασία δια μέσου των Αιώνων», Αθήνα 1998, ISBN 960-248-894-8
Wikipedia, αναρτήθηκε από Κόσμημα - Βικιπαίδεια (wikipedia.org), 20230901

Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου